Δεν είχε μεινει ούτε κόκκος σταριού στα φαρδιά αλώνια ,οι μηλιές ήταν φορτωμένες με πράσινα μήλα,τα μοσχάτα επαιρναν να κοκκινίζουν στις πλαγιαστές ασπρόες της Δημομάλιας!Επεφταν κάθε μέρα, στρώμα, τα λεπτόκαρα, στις Κερασιές και στον Μπράντο,τα μύγδαλα είχαν ανοίξει στον Αβλαγά και περίμεναν τίναγμα. Η γλυκιά ζέστη και το κυματιστό ασήμι στον Λεύκα, ΄εφερναν το αποκαλόκαιρο τ απογεύματα στο μεσοχώρι , μαζί με τον Μπαρμπα(λιό)(Βασ. Γκόντα) που ρουφούσε με δόσεις το τσιμπούκι του, στην εξώπορτα του φτωχικού του ,στο μεσοχώρι του Διακου!

Ο πλάτανος , που είχε περάσει τον κοκκινωπό τρούλο της Παναγίας ,βιαστικός μεγάλωνε για ν ακουμπήσει πρωτος το θεό,ακοίμητος παραστάτης και φύλακας της παλαιάς και της νέας εποχής!Φωνές, πολλές φωνές,σιγανές, ήμερες, που πύκνωναν τ απογεύματα στη βρύση ,στον Ιορδάνη και περιελάμβαναν αψιμαχίες για τις νομές των κοπαδιών και λεπτομερειακούς σχολιασμούς για την καθαριότητα και την παραβίαση των αυλών απο κότες και χοίρους! Ενα αδιάκοπο μουρμουρητό διαπερνούσε τις ανηφόρες του Διάκου, το χαγιάτι της εκκλησίας,τις τρεις βρύσες του χωριού,τα γεμάτα μονοπάτια της Τζαίμης και της Τζημιάλας,τους ίσκιους των μεγάλων δίπατων καθε απογευμα!

Πλησίαζε το πανηγύρι.Η 8η Σεπτεμβρίου ,ο ιερός εορτασμός των γενεθλίων της Παναγίας και ο διήμερος εορτασμος των τιτάνων της πάλης και της καρτερικότητας που μια φορά το χρόνο ξεκουράζονταν και διασκέδαζαν!”…….oτι γεγέννηται πανηγυρίζομεν σήμερον και των ταύτης γενεθλίων την τελετήν εορτάζομεν, μυστήριον υψηλόν και σεβάσμιον,το της Παρθένου γενέθλιον πάσι πιστοίς καταγγέλλοντες!” …… “…;ίνα συνελών είπω, “η της θεοτόκου Μαρίας γέννησις ,αναγεννήσεως πάσι και αναπλάσεως και ωραϊσμού και ανακαινίσεως πέφηνε πρόξενος.

Τοσούτων η της Παρθένου πρόοδος γέμει χαρίτων!Ούτως η των γενεθλίων αυτής ημέρα χαρμόσυνα και νικητικά διεσάλπισε πήσι!Τοσούτον η παρούσα πανήγυρις μυστικής θεωρίας προτίθησιν ύψος!” … “…Γη γάρ και θάλασσα και αστέρων κύκλος και βουνοί και όσα του κτίστου προς αίνον ο προφήτης καλεί…τη Παρθένω προσπίπτοντα!Ω καρδιών εκείνων μεστών καθαρότητος,Ω χειλέων αγνών δια Θεόν κινουμένων,Ω ψυχών αμώμων άς υπερηγάσθη Θεός!” Εσπερινός , 7 Σεπτεβρίου ,στον Διάκο!Ο θεός άπλωνε προστατευτικά το δεξι του χέρι πάνω απο τον Τόμο ,πιο πάνω απ τη Βίγλα,πίσω απο το γαλάζιο της Ανατολής που ακουμπούσε στο Καλαπόδι!Πρωτόγονη μυσταγωγία που φτερούγιζε απο τα παράθυρα της Παναγίας και διασκορπίζονταν στα Παλιοχώρια,στις Λάκκες,στη Μητσιώρα!Περνούσε μέσα απο το φύλλωμα της μεγάλης κυδωνιάς της Καλινίκαινας,απ τη μηλίά του Κατσαντώνη,τις μυγδαλιές του Τασιούλα και τις κορομηλιές των Γραβαναίων και κατέληγε σε ,κήπους ,χωράφια ντόπιου καλαμποκιού,διάσπαρτα μαντριά στα υψώματα και στις λάκκες!Ηταν και το μεγαλείο μιάς άδολης και ιερής απλότητας!

Η ανεπιτήδευτη προσήλωση στο θείο ,δίχως τα ψιμύθια της γνώσης και του ορθού λόγου!Παπαγρηγόρης Παπανικολάου, Νικόλαος Μόκας ή Κλεισιάρης,Χρήστος Λωρίδας!Η ιερή τριάς ,του παλαιού Διάκου!!Και καθώς η ψαλμωδίες ανηφόριζαν να πάρουν τα μονοπάτια της αθωότητας, διαπερνώντας τις κρανιές στη Λύχτρα και αγιάζοντας το νερό στο Λεύκα και στη Μάνα ,έμοιαζε να αχνοχαμογελούν οι κορυφές στον Τριαντάφυλλο και στα Φτελιαδια,καθώς ο θεός φανερώνονταν μεγαλοπρεπώς ,εκεί που ο αέρας έσμιγε με το φώς , να συζητήσουν για την ευτυχία του Διάκου!Την λιτή ευτυχία των παλαιών χωρικών που όργωναν με τα βόδια και θέριζαν με τα λελέκια . Μετά μισογέμιζαν τα ξύλινα αμπάρια με το αλεύρι της χρονιας που έφερναν απ το μύλο , δίνοντας νόημα στο πρωτο χρέος κάθε νοικοκύρη!Το ψωμί της χρονιάς ,η εγγύηση της προκοπής και της συνέχειας, που θα κρατούσε την οικογένεια όρθια και ενωμένη!

Την ευτυχία των παλιων τσελιγκάδων,να μην μένει το σπίτι δίχως κρέας και τυρί και να αυξάνεται το βιός με καινούρια ζώα κάθε χρόνο! Την ευτυχία των ξενιτεμένων που γύριζαν ετούτες τις μέρες να ξαναβρούν τον τόπο που γεννήθηκαν και αγάπησαν! Με το αμήν του εσπερινού,ξεκινούσαν και οι δοκιμαστικές νότες απο το δοξάρι του Νίκου Γκιουλέκα , το κλαρίνο του Ντίνα απο το Αγιόφυλλο και τα όργανα των Τσιοκαίων απο την Αγναντιά Καλαμπάκας. Τζιαχάνας και Παπαστάμος είχαν την τιμητική τους, παραμονή το βράδυ,7 Σεπτεμβρίου,να εξυπηρετήσουν τους κατοίκους του Διάκου και τους επισκέπτες με εξαιρετικό ψητό και παγωμένες μπύρες απο τη βρύση του Γκουντογιάννη.Και καθώς το σούρουπο έπεφτε αντιλαλούσαν οι ήχοι απο τα ξεκοπάρικα και τα τσάμικα,διαπερνώντας τα ψηλά πέτρινα σπίτια των Παπανικολαίων και τις ράχες της Τζημιάλας , φτερουγίζοντας για την Γεωργίτσα!

“Μοδίστρες και κομμώτριες θα ρθούν να σε στολίσουν, τα όργανα θα παίζουνε απόψε στη γιορτή σου.” “Τασιά, μωρή Τασιά σαν πας στην εκκλησιά ν ανάψεις δυό λαμπάδες και τέσσερα κεριά!” “Τί να σε κάνω Χάίδω δεν μπορώ ,άντε και σύ θέλεις παιχνίδια και γω παιχνίδια δεν μπορώ ,παιχνίδια να σου κάνω!”Και καθώς το ξημέρωμα έφθανε στον ορίζοντα ,στον Τόμο,αποκαμωμένοι και νυσταγμένοι απο τις πολλές μπύρες ,οι πιο νεαροί σιγοτραδουδούσαν με νόημα. “Η γυναίκα μου ζηλεύει τάμπα τούμπα, τάμπα τούμπα και με τυραννά και με τυραννά!”και μισοκοιμισμένοι το “Στης Πικροδάφνης τον ανθό θα πέσω ν αποκοιμηθώ, άντε λίγο ύπνο για να πάρω κι είδα όνειρο μεγάλο!” Στις 8 Σεπτεμβρίου 1965, εορταστικη και γρήγορη ακούγονταν η καμπάνα της Παναγίας καθώς διαπερνούσε την σιωπή ανάμεσα απ τις σκεπές των σπιτιών και απ τα κλωνάρια της μυγδαλιάς ,στο διόροφο των Κλεισιαραίων!

Κατά τις 8 το πρωϊ,απο το λάκκο του Ζγκούρα καλοντυμένοι και γελαστοί ανηφόριζαν για την εκκλησία , το ζεύγος Μητσιούλα ,όλη η οικογένεια του Τζιολοκώστα, ο Παπαθύμιος! Απο την άλλη μεριά ,ανεβαίνοντας δεξιά απο το σχολείο,οι Λένω και ο Αντώνης Παπανικολάου,ο Ζγκουρας Γιώργος,η Περιστέρα,οι Ζησαίοι, οι Κωτουλαίοι(ο Μόκας πηγαινε εκκλησία πρώτος,ήταν δεξιός ψάλτης) ,οι Παπασταμαίοι.Γύρω απ το μεσοχώρι, οι Κλεισιαραίοι,ο Γκόντας ,ο Καλλινίκος,ο Κατσαντώνης,οι Γραβαναίοι,ο Λωρίδας ,οι Βεντζαίοι,οι Βλαχαίοι! Πάνω απο την εκκλησία κατέφθαναν,οι Παπανικολαίοι, οι Ψευτογκαίοι , ο Χιλλέας, οΤασιούλας (Τζιολαίοι),η Τσιαντω και η Γκουντίναινα, ο Παπαϊάννης και οι Πασιαίοι,οι Ζυγουραίοι,ο Νικόλας και Αντωνης Παπανικολάου,ο Τζιαχάνας,ο Καραλής ! Κατα τις 9.30΄ το πρωί η θεία λειτουργία τελείωσε μέσα σ ένα κλίμα ιερότητας και ευχών!Μπροστά στο χαγιάτι της εκκλησίας και κάτω απ τον τεράστιο πλάτανο σε στρόγγυλες πελεκημένες πέτρες κάθονταν οι γεροντότεροι και γύρω -γυρω ,όλο το χωριό εκτος απο τις γυναίκες! “Τον περάσατε το λάκκο” και ” είχαμε πεί να τα πάμε καλά” πήρε το λόγο ο Γραβανογρηγόρης,, απευθυνόμενος στον Γιάννη του Παπά. Η συζήτηση που ακολούθησε αφορούσε τη διαμάχη που υπέβοσκε για τον διαμοιρασμό των μερών ,οπου είχαν απο πριν, συμφωνημένη δικαιοδοσία να βόσκουν τα κοπάδια των τσελιγκάδων!

Υστερα η συζήτηση είχε να κάνει με τις νυχτερινές επιδόσεις των πανυγηριστών στο τραγούδι και στον χορό!Παρέες ,παρέες ,ανάλογα με τις συγγένειες άφηναν κατα τις 10.30 τον πλάτανο και ξεκινούσαν τις πιο μεγάλες επισκέψεις στα σπίτια!Όλο το χωριό ,πήγαινε σε όλο το χωριό!Κατά τις δύο το μεσημέρι η πρωτοφανής βίζιτα έπαιρνε τέλος !Εντυπωσιασμένοι οι επισκέπτες απο την γειτονική Αγναντιά και απο την Κερασιά Καλαμπάκας ,αναφωνούσαν με απορία στο μεσοχώρι οτι μόνο στο Διάκο συνέβαινε ,να γεμίζουν οι τροβάδες απο φοντάνια,γλυκά, και άλλα εξαιρετικά κεράσματα! Μετά τις επισκέψεις και αφού τελείωναν τα τραπέζια με τις πίτες, τις κότες και τα ψητά άρχιζε πάλι η έξοδος στο μεσοχώρι για τον επίσημο χορό του Πανηγυριού! Δειλά-δειλά άνοιγε το χορό ο Μόκας,σηκώνοντας στο τρίτο βήμα τη χοντρή μαγκούρα του, που την έφερνε ένα γύρω στον αέρα ,σαν να ήθελε συμβολικά να δείξει ότι ήταν εκεί και τουτο τον χρόνο, ψάλτης, πρόεδρος…. και μετεωρολόγος! Ρώτησαν παλιά έναν βοσκό του Διάκου κατακαλόκαιρο, γιατί κουβαλούσε στον ώμο την κάπα του καθώς γύριζε στο χωριό και κείνος με το πιό φυσικό ύφος αποκρίθηκε!

Ο κερατάς ο Μόκας , εψές μας έλεγε οτι σήμερα θα έριχνε καρεκλοπόδαρα και πήρα την κάπα κοντά .Την κουβαλούσα όλη μέρα! Χόρευε ο Μόκας και κερνούσε τα όργανα και ολο κάθονταν και έκανε στροφές! “….Τούτον τον χρόνο τον καλό ,τον άλλο ποιός τον ξέρει!” και το “……Θερίζει ο Γιάννης μοναχός και μοναχός το δένει ,παρακαλεί πια το θεό πουλάκι για να γένει……”. Διπλός πήγαινε ο χορός ,οι γυναίκες μπροστά ,οι άντρες πίσω και πιο πολλοί οι επισκέπτες απο τους Διακιώτες να σέρνουν το χορό μπροστά ,πιασμένοι με το δικό τους σόϊ! Τρομπούκηδες απο την Κερασιά ,Τσιοκάνηδες(Ελευθεροχωρίτης) και Γκουτήδες και Κατσιαμάνηδες και Λιατσκουραίοι απο την Αγναντιά!

Η μισή Γεωργίτσα έρχονταν στο Διάκο όταν γιόρταζε ! Η καμαρωτή Κωστούλω με τον άντρα της, ανηφόριζε καθε παραμονή να καταλύσει στην Τσια-καλίνω, οι Ευαγγελλοπουλαίοι,οι ,Ζησοπουλαίοι,Οι Παπαγιανναίοι,οι Λολαίοι.οι Παπαγεωργίου, o καθένας στο σόϊ του! Συνεχίζονταν ο χορός , ανδρας πίσω ,γυναίκα μπροστα ,που έδινε πρώτη παραγγελία, καθώς ο άντρας κερνούσε τα όργανα “….. Δεν ακούς μπιήνα μου κι μπιηνοπούλα μου,τι σου λέει η μάνα σου τι σου λέει ου πατέρας σου .Μή λουστείς μη χτενιστείς στου χουρό μην κατεβείς.Τι είναι ο βόϊβουντας( βοεβόδας,στρατηγός,διοικητης βιλαετίου) εδώ κι ο κατής (Δικαστής) μές στο χορό.” Τραγούδια πού χάνονταν πίσω στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς, τραγούδια της ζωής, του Θέρου ,της αγάπης , της ξενιτιάς!

“Εχθές που συχνοδιάβαινα απο τη γειτονιά σου ,παπαρούνα μ γεια σου γειά σου” ” Κώστα τα χιόνια λυώσανε και τα πουλιά το λένε και συ Κώσταμ στην ξενιτειά στα κάτεργα κλεισμένος” “Εψές με την αστροφεγγιά μια έβρεχε μια χιόνιζε ,με το λαμπρό φεγγάρι άς βρέχει κι άς χιονίζει!” ¨ “Ω ρε ν εσείς πουλιά ,πουλιά πετούμενα που πάτε στον αέρα , ώ ρέ μην είδατε πουλιαμ το Θόδωρο ,το Θόδωρο το Ζιάκα!!!”Κάπως έτσι τραγουδούσαν στο Διάκο στις 8 κάθε Σεπτέμβρη! Κατά τις 5 το απόγευμα ησύχαζε γύρω ο τόπος !Δυό σταυραετοί σηκώνονταν και πετούσαν με απόλυτους συμβολισμούς,ψηλά,στους γαλανούς αιθέρες! Ο ένας ζυγιάζονταν(ισορροπούσε στον αέρα) πάνω απο τον Εργάτη,στον Ταβλαμπά και στα Κανάλια,κοιτώντας κατά την Πλέσια ,όπου ο πολιτισμός περνούσε θορυβωδώς,πάνω σε φορτηγά με μυτερές μούρες και σε κυρτά λεωφορεία, με σκουριασμένες στάμπες!

Ο άλλος,έφερνε γύρω τον Ντιμινίκο και τα Προσήλια, ίσα με πέρα, στις κορυφές της Τζιουμανάλτας και στα Παλιόλογγα ,ακοίμητος φύλακας και παντεπόπτης του καθαρού ουρανού και των παρατημένων τόπων!Τα σταυράκια του Διάκου,οι απεσταλμένοι του θεού στις κορυφές της αθωότητας,πάνω απο την Παναγιά και τους ανεπιτήδευτους ανθρώπους! Μετά, ατελείωτη χρωματιστή σειρά οι αναχωρητές στη βρύση στη Μάνα,(μονίμως με το τραγόύδι “Δεν ήρθαμε για φάϊ ,για πιεί ,Ροδια μου ,Ροδιάμου,….”) με αραδιαστά υφαντά στα καπούλια απ τις φοράδες και με βυσινί μπατανίες στα σαμάρια απ τ άλογα!Οι άλλοι,ροβολούσαν αργά το μονοπάτι για τις Σάρμπεις ,με σφυρίγματα και πολύ ενθουσιασμό,γύριζαν στην Γεωργίτσα!

Χαμηλά,στο εικόνισμα,στον Αϊ Θανάση, καμαρωτός γύριζε στις Γκριντάδες ο Παπαδημήτρης, μαζί με τον Μήτρο Μπασνά! Τώρα , η εκκλησια εάν δεν ήταν υποστηλωμένη θα είχε καταρρεύσει!τα μεγάλα σκαλιά,που έμπαινες παλιά , τα αντικατέστησαν 10 τσιμεντένια σκαλοπάτια!Οι στρόγγυλες πελεκημένες πέτρες που κάθονταν οι πρωτόγεροι και οι γέροντες του παλαιού καιρού ,εκλάπησαν!Το λυπημένο σχολείο,με τις καμάρες στα τεράστια παράθυρα ,χάσκει δίχως σκεπή,ικέτης προς τον ορίζοντα και στους ανθρώπους που φτάνουν εδώ!Δίπλα ,η γέρικη μυγδαλιά των Κλεισιαραίων και τα ερείπια μιας παλαιας,λιτής δόξας!Γύρω,γύρω μυγδαλιές ,σωροι πεσμένων σπιτιων,θεόρατες γριντιές χωμένες στο χώμα! Απο τα σπίτια των Παπανικολαίων μέχρι το Λάκκο του Ζγκούρα ,ο αμείλικτος χρόνος ισοπέδωσε σπίτια,περιουσίες ,όνειρα!Οι άνθρωποι έφυγαν,αλλά νοσταλγούν!Κάθε μέρα! Προς τον σημερινό Μητροπολίτη Γρεβενών,τους θεσμικούς,τους ειδικούς ,τους παράγοντες!Να σώσουμε την Παναγία, βυζαντινό μνημείο μοναδικού ενδιαφέροντος,να αναπαλαιώσουμε το σχολείο,κόσμημα απο το 1908!

KΛΕΙΣΙΑΡΗΣ ΚΩΣΤΑΣ