Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις (= εξέταση, έρευνα),  Φιλόσοφος, Αντισθένης 445-360 π.χ.

1.Επειδή συχνά χρησιμοποιούνται οι λέξεις αυτές από πολλούς, άσχετα με τις γνώσεις τους, με λανθασμένη σημασία, θεωρούμε σκόπιμο να διευκρινίσουμε με συντομία τη σωστή σημασία τους. Η πρώτη λέξη χρησιμοποιείται από πολύ νωρίς από τους αρχαίους Έλληνες,  αλλά όχι μόνο με την σημερινή σημασία της. Σοφός για εκείνους θεωρούνταν ο άνθρωπος, που παράλληλα με τις πολλές γνώσεις του ήταν και ενάρετος, καλός, ώστε να χρησιμοποιεί τις γνώσεις του, για να ωφελεί τους άλλους και όχι να τους βλάπτει. Γι΄ αυτό και ο Πλάτωνας στο διάλογό του (Μενέξενος 247)  λέει: «Πάσα επιστήμη χωριζομένη αρετής πανουργία τις φαίνεται και ου σοφία».Δηλαδή κάθε επιστήμη και γενικότερα κάθε γνώση, που δε συντελεί στο καλό του ανθρώπου και γενικά της κοινωνίας, είναι ένα είδος απάτης, δόλου, κακίας. Κι έτσι βλέπουμε στις ημέρες μας να συγκροτούνται ακόμη και εταιρείες δολοφόνων από πτυχιούχους διάφορων ειδικοτήτων, οι οποίοι χρησιμοποιούν τις γνώσεις του και την επιρροή τους, για να βλάπτουν τους άλλους και όχι να τους ωφελούν. Αυτοί είναι πιο επικίνδυνοι από τους άλλους, που δεν έχουν σπουδάσει, γιατί οι σπουδαγμένοι με τις γνώσεις τους  μπορούν πιο εύκολα και πιο αποτελεσματικά να βλάψουν τους άλλους, που δεν έχουν τις γνώσεις τις δικές τους. Έχουμε άμεση γνώση εμείς  οι Έλληνες από τα χρόνια της Κατοχής (1941-1944) το τι πάθαμε από το στρατό εκείνης της χώρας (Γερμανίας) με τα  40 πανεπιστήμια, που είχε τότε.

1. Ιδιαίτερα λανθασμένα χρησιμοποιούνται λίγο πολύ από όλους, άσχετα επίσης απο τις γνώσεις τους, και οι λέξεις μόρφωση και μορφωμένος, συγχέοντας  τη μόρφωση με τις γνώσεις. Άλλο όμως γνώσεις, πτυχία και αξιώματα και άλλο μόρφωση,  αρετή, καλοσύνη. Πραγματικά μορφωμένος είναι εκείνος  του οποίου οι σκέψεις και τα συναισθήματα  διέπονται και ρυθμίζονται από την αρετή και επί πλέον τα συναισθήματά  του και η ευαισθησία του διέπονται από την αισθητική, το ωραίο, την καλαισθησία, χωρίς όμως να καταντά αυτή επιδειξιομανία, επιτήδευση, υπερβολή. Νιώθω άσχημα,  όταν μου λένε: «Εσείς οι μορφωμένοι». Κι εγώ τους απαντώ:  «Εμείς οι σπουδαγμένοι είμαστε πιο επικίνδυνοι από εκείνους που δεν έχουν σπουδάσει».
2. Σχετικά με τη σημασία της πολυγνωσίας, που και αυτή συγχέεται με την αρετή, έμμεση απάντηση, αλλά πάρα πολύ σαφή και σωστή δίνει ο Απόστολος των εθνών Παύλος (Προς  Ρωμαίους επιστολή Κεφ. 2,13): «Ου γαρ οι ακροαταί του νόμου δίκαιοι παρά τω Θεώ, αλλα οι ποιηταί του νόμου δικαιωθήσονται», δηλαδή δε θα κριθούν δίκαιοι, ενάρετοι, εκείνοι που διαβάζουν πολλά βιβλία περί ηθικής και ακούνε πολλές ομιλίες περί αρετής, αλλα  όσοι εφαρμόζουν τους νόμους της αρετής, οι ενάρετοι άνθρωποι. Σημειωτέο ότι η λέξη δικαιοσύνη επαναλαμβάνεται  συχνά στην εκκλησιαστική υμνολογία ως συνώνυμη της αρετής. «…Σε προσκυνείν τον ήλιον της δικαιοσύνης », Απολυτίκιο  Χριστουγέννων. Και πιο καλά ορίζεται ποιος είναι ενάρετος στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (Κεφ. 7,21):  « Ου πας ο λέγων μοι,  Κύριε, Κύριε, εισελεύσεται εις την βασιλείαν των ουρανών, αλλα ο ποιών το θέλημα του πατρός μου  του εν ουρανοίς », δηλαδή ο αγαθός. Και ο Απόστολος Ιάκωβος το λέει  πιο απλά στην επιστολή του (Κεφ. 2,20):  « Πίστις  χωρίς των έργων (δίχως έργα) νεκρά εστί». Εξάλλου ο άλλος δεν επηρεάζεται τόσο  από τα λόγια κάποιου, που τα λέει δημόσια ή ανεπίσημα, από οποιαδήποτε θέση που κατέχει στην κοινωνία, αλλα από το τι κάνει ο ίδιος στη δημόσια ή την ιδιωτική του ζωή, την ανεπίσημη, δηλαδή από το πώς συμπεριφέρεται προς του άλλους και ιδίως προς τους κατωτέρους  του στην όλη του ζωή.

Αναστασιάδης Κ. Βασίλης, δρ Φιλολογίας