ΩΣ ΣΙΩΠΗΛΌΣ ΔΟΛΟΦΌΝΟΣ ΈΧΕΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΘΕΊ ΤΟ ΜΟΝΟΞΕΊΔΙΟ ΤΟΥ ΆΝΘΡΑΚΑ ΤΟ ΟΠΟΊΟ ΕΊΝΑΙ ΈΝΑ ΙΣΧΥΡΌ ΆΟΣΜΟ ΔΗΛΗΤΉΡΙΟ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΕΠΙΦΈΡΕΙ ΑΚΌΜΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΘΆΝΑΤΟ.
Οι κίνδυνοι που προκαλεί η εισπνοή του μονοξειδίου του άνθρακα ήρθαν και πάλι στο φως της δημοσιότητας μετά το τραγικό θάνατο ενός 13χρονου κοριτσιού στη Θεσσαλονίκη.
Η στροφή σε φθηνές λύσεις θέρμανσης έχουν οδηγήσει εκατοντάδες συμπολίτες μας να ζεσταίνονται με μαγκάλια, σόμπες πετρελαίου ή υγραερίου.
Πόσο επικίνδυνη είναι μια τέτοια λύση; Τι κινδύνους εγκυμονεί η εισπνοή μονοξειδίου του άνθρακα; Ποια τα συμπτώματα; Ποιες είναι οι πρώτες βοήθειες που πρέπει να δοθούν στον πάσχοντα; Πως μπορούμε να προφυλαγχθούμε;
Απαντήσεις στο επιστημονικο άρθρο που ακολουθεί.
Του Μιχάλη Χατζηγιάννη Πνευμονολόγου

Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) είναι το προϊόν της ατελούς καύσης οργανικών ουσιών. Η δηλητηρίαση με το αέριο αυτό είναι μια ύπουλη κατάσταση, καθώς είναι άοσμο, ενώ δεν διακρίνεται στην ατμόσφαιρα όπως ο καπνός.

Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι ισχυρό δηλητήριο, που εισπνεόμενο, στην αρχή προκαλεί ζάλη, ακολουθεί πονοκέφαλος, αδυναμία του δηλητηριασμένου που ενώ καταλαβαίνει ότι κάτι τρομερό συμβαίνει, δεν μπορεί να αντιδράσει και τέλος χάσιμο των αισθήσεών του και κώμα.

Πολύ χαρακτηριστικό είναι το βαθύ κόκκινο χρώμα που αποκτά το θύμα (σαν κεράσι), που είναι εμφανές και στο πρόσωπο.

Οι τοξικές και θανατηφόρες ιδιότητες του μονοξειδίου του άνθρακα (CO) είναι γνωστές από την αρχαιότητα, όταν χρησιμοποιούσαν τον εγκλεισμό σε μικρά κλειστά λουτρά με μισοαναμμένα κάρβουνα για την εκτέλεση ληστών. Το 1940, το μονοξείδιο του άνθρακα των καυσαερίων ειδικά διασκευασμένων αυτοκινήτων (των περίφημων “Gaswagen”) χρησιμοποιήθηκε από το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας στα πλαίσια της ευγονικής εκστρατείας για την ομαδική “ευθανασία” χιλιάδων εκ γενετής ανάπηρων, πνευματικά καθυστερημένων και ψυχασθενών ατόμων…

Τα πιο συνηθισμένα ατυχήματα από εισπνοή CO αφορούν οδηγούς οχημάτων που κοιμούνται μέσα σε αυτά με αναμμένη τη μηχανή, ανθρακωρύχους, οινοποιούς που συντηρούν κρασί σε φάση ζύμωσης σε αποθήκες χωρίς αερισμό και παραμένουν στο χώρο για πολύ ώρα εργαζόμενοι, μηχανικούς αυτοκινήτων που επισκευάζουν οχήματα σε κλειστά γκαράζ με κακό αερισμό.

Επίσης ατυχήματα από εισπνοή CO, προκαλούνται από συσκευές οικιακής θέρμανσης όπως μαγκάλι, τζάκι η σόμπα σε χώρους που δεν αερίζονται επαρκώς.

Στην Ελλάδα, το θέμα της προστασίας έναντι του μονοξειδίου του άνθρακα ήλθε στην επικαιρότητα λόγω της στροφής μεγάλου μέρους του πληθυσμού στη θέρμανση με καύση ξύλου ή διαφόρων προϊόντων του (pellets), εξαιτίας του δυσβάσταχτου πλέον κόστους του πετρελαίου για τα συστήματα κεντρικής θέρμανσης.

Επίσης ιδιαίτερα επίκαιρο θεωρείται το ενδεχόμενο δηλητηρίασης από μονοξείδιο του άνθρακα που εκλύεται από ξεχασμένες μέχρι πρόσφατα οικιακές συσκευές θέρμανσης, όπως μαγκάλια, σόμπες πετρελαίου χωρίς σωλήνες, σόμπες υγραερίου (σημεία των καιρών, αφού κάποιοι αποφάσισαν να εξακολουθούν μας “τιμωρούν” σαν πολίτες αυτής της έρμης χώρας…). Επειδή τα σύγχρονα κουφώματα είναι αεροστεγή, δημιουργούνται εύκολα συνθήκες για ανάπτυξη μη τέλειας καύσης και ο κίνδυνος δηλητηρίασης με μονοξείδιο του άνθρακα είναι πολύ πιο εμφανής.

Μηχανισμός δράσης:

Η τοξική δράση του CO οφείλεται στο ότι συνδέεται σταθερά με την αιμοσφαιρίνη σχηματίζοντας καρβοξυαιμογλοβίνη, με αποτέλεσμα ο οργανισμός να μην μπορεί να προσλάβει οξυγόνο από τον αέρα. Αυτό συμβαίνει γιατί το μονοξείδιο του άνθρακα έχει μεγαλύτερη χημική συγγένεια με την αιμοσφαιρίνη, 200-250 φορές μεγαλύτερη απ, ό,τι το οξυγόνο.

Το κύριο πρόβλημα με το CO είναι το ότι δεν προκαλεί κατά την εισπνοή του κάποιον ερεθισμό και είναι τελείως άοσμο σε αντίθεση με άλλα ακόμη τοξικότερα αέρια (χλώριο, υδρόθειο, υδροκυάνιο) των οποίων η έντονη οσμή ή η ερεθιστική δράση προειδοποιεί τον άνθρωπο και του δίνει χρόνο για να απομακρυνθεί από τον χώρο με την τοξική ατμόσφαιρα πριν η συγκέντρωσή τους φθάσει σε θανάσιμα επίπεδα.

Όλοι οι άνθρωποι και τα ζώα μπορεί να υποστούν δηλητηρίαση από CO. Μερικές ομάδες του πληθυσμού όπως τα έμβρυα, τα βρέφη και τα άτομα με χρόνια καρδιολογικά ή αναπνευστικά προβλήματα είναι πιο ευαίσθητα στις επιπτώσεις του μονοξειδίου του άνθρακα.

Η αύξηση του CO στο αίμα επηρεάζει διάφορα ανθρώπινα όργανα και πρώτα – πρώτα αυτό στο οποίο η έλλειψη οξυγόνου έχει άμεσες συνέπειες, τον εγκέφαλο. Τα αποτελέσματα είναι η μείωση της φυσικής και πνευματικής ικανότητας του ανθρώπου. Είναι φανερό ότι τις συνέπειες αυτές υφίστανται οι οδηγοί αυτοκινήτων που το επάγγελμα τους υποχρεώνει να κινούνται σε πολυσύχναστους δρόμους.

Επίσης οι τροχονόμοι ή και άλλες κατηγορίες ανθρώπων που είναι υποχρεωμένοι να περνούν πολλές ώρες σε κυκλοφοριακούς κόμβους. Το γεγονός αυτό πρέπει να παίρνεται υπόψη ώστε ο χρόνος παραμονής τους να είναι κατά το δυνατόν μικρότερος.

Το κάπνισμα του τσιγάρου και κυρίως η τελευταία μόδα μεταξύ της νεολαίας, του ναργιλέ, δημιουργεί μεγάλες συγκεντρώσεις CO, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται αρκετή ποσότητα καρβοξυαιμογλοβίνης σε μικρό χρονικό διάστημα. Το γεγονός αυτό πρέπει να το παίρνει σοβαρά υπόψη κανείς, όταν μάλιστα ζει στο περιβάλλον μιας πόλεως όπου η ατμόσφαιρα είναι επιβαρυμένη με διάφορους αέριους ρύπους η συνεργιστική δράση των οποίων σε πολλές περιπτώσεις δεν έχει ακόμα εκτιμηθεί.

To μονοξείδιο του άνθρακα είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό για το έμβρυο μητέρων που καπνίζουν και μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την υγεία του εμβρύου, την ανάπτυξή του (πριν την γέννηση), όπως και να προκαλέσει σ’ αυτό καρδιαγγειακά προβλήματα.

Πρώτες βοήθειες:

Απομάκρυνση του ατόμου απ τον τόπο πού βρίσκεται το δηλητήριο. Αν το θύμα δεν αναπνέει πρέπει να εφαρμοστεί τεχνητή αναπνοή. Άμεση διακομιδή του στο νοσοκομείο με ασθενοφόρο και χορήγηση οξυγόνου.

Ευτυχώς, η τοξική δράση του CO δεν είναι αθροιστική. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια δεν καταστρέφονται και η βλάβη τους είναι 100% αντιστρεπτή. Εάν δοθεί ευκαιρία στον άνθρωπο να αναπνεύσει καθαρό αέρα σε περιπτώσεις ελαφριάς δηλητηρίασης, ή καθαρού οξυγόνου σε περιπτώσεις βαρύτερης δηλητηρίασης, ο οργανισμός επανέρχεται στη φυσιολογική λειτουργία του, εκτός βέβαια αν έχει επέλθει κάποια μόνιμη εγκεφαλική βλάβη λόγω της παρατεταμένης έλλειψης οξυγόνου (ανοξίας).

Προφύλαξη:

Σε περίπτωση χρήσης συσκευών καύσης (μαγκάλια, σόμπες υγραερίου κλπ) είναι απαραίτητος ο καλός συνεχής αερισμός του χώρου.

Είναι απαραίτητο το τακτικό σέρβις των συστημάτων θέρμανσης που λειτουργούν με πετρέλαιο, φυσικό αέριο, κάρβουνο ή άλλη βιομάζα από ειδικευμένο τεχνικό.

Αν η φλόγα από το υγραέριο είναι κίτρινη αντί να είναι μπλε, αυτό μπορεί να αποτελεί προειδοποίηση για προβληματική καύση και για πιθανές εκπομπές μονοξειδίου του άνθρακα.

Ποτέ δεν πρέπει να κοιμόμαστε με αναμμένο μαγκάλι ή αναμμένη σόμπα υγραερίου ή πετρελαίου.

Ποτέ να μην επαναπαύεστε όταν χρησιμοποιείτε συσκευές που μπορούν να εκπέμπουν μονοξείδιο του άνθρακα. Σήμερα υπάρχουν οικιακοί συναγερμοί διαφόρων τύπων για τον εντοπισμό του μονοξειδίου του άνθρακα.

Διαρροή της εξάτμισης προς το εσωτερικό του αυτοκινήτου μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες συγκεντρώσεις CO στη καμπίνα του αυτοκινήτου.

Ποτέ μη βάζετε σε λειτουργία το αυτοκίνητο σας μέσα σε κλειστό γκαράζ.

Το μονοξείδιο του άνθρακα από τα καυσαέρια μπορεί να φτάσει πολύ γρήγορα σε υψηλές και επικίνδυνες συγκεντρώσεις.
Μιχάλης Χατζηγιάννης
Πνευμονολόγος – Μυτιλήνη
http://spiromed.blogspot.gr/