Γράφει η Βιβή Κατσαρού – Κλινικός Διατροφολόγος – Διαιτολόγος MSc

Αποτελεί συχνό φαινόμενο στους  αθλητές να εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης, πολλές φορές σε συνδυασμό με χαμηλό αιματοκρίτη και φερριτίνη.  Τα επίπεδα φερριτίνης δείχνουν την αποθηκευμένη ποσότητα σιδήρου, όπου 1 μg φερριτίνης ισοδυναμεί με 8mg σιδήρου.

Ωστόσο, χαμηλότερα επίπεδα αιμοσφαιρίνης στους αθλητές, δε δηλώνουν απαραίτητα την ύπαρξη αναιμίας.  Ο όγκος πλάσματος των αθλητών είναι αυξημένος λόγω της άσκησης, ο συνολικός όγκος ερυθρών αιμοσφαιρίων όμως στο αίμα τους, είναι φυσιολογικός. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα γραμμάρια αιμοσφαιρίνης ανά dL αίματος να φαίνονται χαμηλότερα από τα φυσιολογικά.

Ο σίδηρος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην απόδοση του αθλητή. Η έλλειψή του μπορεί να προκαλέσει: μείωση αντοχής, χρόνια κούραση, υψηλό καρδιακό παλμό κατά την άσκηση, αδυναμία, συχνούς τραυματισμούς, υποτροπή κρυολογημάτων και λοιμώξεων, απώλεια ενδιαφέροντος για τις προπονήσεις και ευέξαπτη συμπεριφορά.

Η ‘αθλητική αναιμία’ όπως ονομάζεται, μπορεί να οφείλεται σε:

• γαστρεντερική αιμορραγία: έχουν αναφερθεί πολλά περιστατικά σε υγιείς αθλητές κυρίως σε μαραθωνοδρόμους και οφείλεται στην υπερπροπόνηση. Η αιμορραγία μπορεί να μην είναι εμφανής, όμως σύμφωνα με έρευνα μπορεί να προκαλέσει απώλεια αίματος από 1 έως 7ml ανά ημέρα, ποσότητα που αντιστοιχεί σε απώλεια 0,5 με 2mg σιδήρου ανά ημέρα.
• αιματουρία: η απώλεια σιδήρου μέσω των ούρων στους αθλητές έχει πολλές αιτίες μία εκ των οποίων είναι η αφυδάτωση, γι αυτό και σε αποδεδειγμένη αιματουρία ο αθλητής μπορεί να συνεχίσει να αθλείται, όμως θα πρέπει να φροντίζει για τη σωστή του ενυδάτωση.
• ιδρώτας: σε παρατεταμένη άσκηση, μπορούν να χαθούν μέχρι 2-3 λίτρα νερού ανά ώρα, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα καθημερινή απώλεια σιδήρου 1 με 2mg, ποσότητα περίπου όση απορροφάται από τη δίαιτα.
• έμμηνος ρύση: η ανεπάρκεια σιδήρου είναι πιο συχνή στις αθλήτριες, απ’ ότι στους άντρες αθλητές λόγω της απώλειας αίματος. Έλλειψη σιδήρου είναι σχεδόν αναπόφευκτη όταν υπάρχει μεγάλη απώλεια αίματος σε κάθε κύκλο ή όταν αυτός διαρκεί για πάνω από 5 ημέρες.
• χαμηλή πρόσληψη σιδήρου: χαμηλή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε σίδηρο ή συχνή κατανάλωση πρόχειρου φαγητού μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία.

πρόληψη: ισορροπημένη διατροφή και προπόνηση που περιλαμβάνει περιόδους ξεκούρασης, μετά από περιόδους έντονης άσκησης. Χρειάζεται πρόσληψη 10 έως 23mg σιδήρου ανά ημέρα. Πλούσιες πηγές σιδήρου είναι τα κόκκινα κρέατα και κυρίως το συκώτι. Το είδος του σιδήρου που περιέχεται στα κόκκινα κρέατα απορροφάται κατά περίπου 23% (αιμικός σίδηρος). Ο σίδηρος που προέρχεται από φυτικές πηγές όπως: όσπρια, πράσινα λαχανικά, αποξηραμένα φρούτα, ξηροί καρποί, απορροφάται σε ποσοστό 3-8% μόνο, όμως η απορρόφησή του αυξάνεται με την παρουσία βιταμίνης C (χυμός πορτοκάλι, ελιές, λεμόνι κτλ.). Ο συνδυασμός πηγών σιδήρου με ασβέστιο (γαλακτοκομικά προϊόντα), πολυφαινόλες (τσάι) και φυτικές ίνες (προϊόντα ολικής άλεσης, δημητριακά) μειώνουν την απορρόφηση του και δεν θα πρέπει να συνδυάζονται.

αντιμετώπιση: συμπληρώματα σιδήρου: δίνονται σε αθλητές εάν τα επίπεδα φερριτίνης φτάσουν κάτω από 12 με 20 μg/L για 1 έως 3 μήνες. Ωστόσο, τα επίπεδα φερριτίνης μπορούν αν αυξηθούν εξαιτίας της προπόνησης, μιας φλεγμονής ή άλλων παθήσεων, χωρίς να υπάρχουν στην πραγματικότητα αποθέματα σιδήρου.