Την 29^η Μαΐου θυμούμαστε την άλωση της Κωνσταντινούπολης και προβαίνουμε σε εκδηλώσεις. Βέβαια αυτές υπολείπονται σημαντικά των αντιστοίχων πανηγυρικών εκδηλώσεων, οι οποίες πραγματοποιούνται στην Τουρκία. Δεν υποστηρίζω ότι εμείς έπρεπε να θρηνούμε με τέλεση μνημοσύνων και με τις σημαίες μεσίστιες. Όμως οι εκδηλώσεις ανάμνησης απέχουν σημαντικά από εκείνες που θα έπρεπε να οργανώνονται με καθολική τη συμμετοχή των Ελλήνων. Το δυτικό πνεύμα, που κυριάρχησε στην εκπαίδευσή μας από την εποχή των Βαυαρών, σπίλωσε σε μεγάλο βαθμό την αυτοκρατορία, που μετά την κατάρρευσή της δυτικός ιστορικός απεκάλεσε Βυζάντιο και επικράτησε να ονομάζεται ακόμη και από μας, σε βαθμό, ώστε να έχει καταστεί απεχθής ο όρος Ρωμηός, με τον οποίο αυτοπροσδιοριζόταν ο πολίτης της.

Την αυτοκρατορία της Ρωμανίας δεν απαξίωσαν μόνο δυτικοί ιστορικοί, που είχαν τους λόγους τους, αλλά και πλήθος Νεοελλήνων, που υιοθέτησαν τις απόψεις των δυτικών και τις μετέφεραν στα Ελληνόπουλα, ώστε να διαχυθεί και στον ελλαδικό χώρο η απαξίωση. Μόνον εκκλησιαστικοί κύκλοι αγωνίστηκαν να προβάλουν τη χιλιόχρονη αυτοκρατορία ως τμήμα της ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού και να δείξουν ότι κατά τη διάρκειά της μορφώθηκε ο χαρακτήρας του Νεοέλληνα, χαρακτήρας βέβαια, που τείνει να αλλοτριωθεί πλήρως υπό την επίδραση των δυτικών ιδεολογιών και του δυτικού τρόπου βίου.

Υπό τις εξελίξεις αυτές, ολοένα και λιγότεροι θυμούμαστε και θρηνούμε για την άλωση. Μήπως όμως ο θρήνος κατέστη υποκριτικός; Μήπως αναμασούμε ενθουσιώδεις εκφράσεις για το ένδοξο παρελθόν και τα επιτεύγματα των προγόνων μας, προκειμένου να συγκαλύψουμε την ανεπάρκειά μας; Αν η ιστορία δεν διδάσκει, τότε δεν έχει νόημα η γνώση της. Αν δεν θέλουμε όμως να διδαχθούμε, τότε είμαστε καταδικασμένοι να υποστούμε αυτά, που υπέστησαν οι πρόγονοί μας, κατά τις μελανές σελίδες της ιστορίας μας.

Η πόλις εάλω! Αλλά από αιώνες είχαν αλωθεί πλείστες όσες περιοχές της αυτοκρατορίας. Δεν αναφέρομαι στις κτήσεις των Ρωμαίων στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, οι λαοί των οποίων δεν εξελληνίστηκαν, αλλά απλά αποδέχθηκαν την ελληνική παιδεία. Με την απώλεια των εδαφών αυτών, η Ρωμανία κατέστη πλέον ομοιογενής, καθώς τα συγγενικά προς το ελληνικό φύλα της Μικράς Ασίας εξελληνίστηκαν πλήρως. Αυτός ήταν ο λόγος, που η Καππαδοκία και η Κιλικία έδωσε πλήθος αξιολόγους και με βαθειά γνώση της θύραθεν παιδείας Πατέρες της Εκκλησίας. Οι Ακρίτες αντιστάθηκαν με ανδρεία και καρτερικότητα στις αλλεπάλληλες επιδρομές των Αράβων και έγραψαν το έπος τους, έπος που διασάλπισαν τα ακριτικά δημοτικά τραγούδια.

Γιατί δεν συνέβη το ίδιο, κατά την εισβολή των τουρκικών φύλων στο έδαφος της Μικράς Ασίας, τέσσερες αιώνες αργότερα; Γιατί η προέλαση εκείνων υπήρξε θυελλώδης και τάχιστα κατέστησαν κύριοι της Μικράς Ασίας και τρείς αιώνες αργότερα και της Βαλκανικής; Αυτού του είδους ερωτήματα πρέπει να θέτουμε και να απαντούμε, ώστε να διδασκόμαστε.

Ο στρατός της Ρωμανίας υπέστη την πρώτη ήττα από τους Σελτζούκους Τούρκους το 1071 μ.Χ. στο Μάτζικερτ της Αρμενίας. Οι νικητές δεν πίστευαν στην επιτυχία τους έχοντας ακούσει τη φήμη της ισχυρής αυτοκρατορίας. Αλλά παρέμενε ακόμη ισχυρή; Μεγάλη της, από αιώνες, αδυναμία ήταν η οργάνωση του στρατού της ως μισθοφορικού. Οι εμπαθείς εχθροί της Εκκλησίας το παραβλέπουν αυτό και τονίζουν ανιστόρητα ότι αιτία της παρακμής υπήρξε το μεγάλο πλήθος των μοναχών. Στο Μάτζικερτ φάνηκε έκδηλα το ολέθριο σφάλμα του να στηρίζεται σε μισθοφορικό στρατό η Ρωμανία. Αλλά γιατί δεν αντιστάθηκαν οι γηγενείς στις ορδές των Σελτζούκων, κατά πολύ πιο ασύντακτες και ανοργάνωτες έναντι των Αράβων; Επειδή είχαν μεταβληθεί τρομακτικά οι κοινωνικές συνθήκες.

Μετά τον θάνατο του Βασιλείου του Μακεδόνος, του ονομασθέντος Βουλγαροκτόνου, επήλθε ραγδαία επιδείνωση του κοινωνικού βίου. Οι οικονομικά ισχυροί στην έκταση της Μικράς Ασίας καταστάθηκαν δια της βίας κύριοι της γης και μετέτρεψαν τους φτωχούς αγρότες σε δουλοπάροικους. Υπό παρόμοιες συνθήκες δεν επαναλαμβάνονται έπη, όπως εκείνο των Ακριτών. Είχαν στασιάσει και προηγουμένως, επί Βασιλείου, ισχυροί γαιοκτήμονες, αλλά ο δυναμικός εκείνος αυτοκράτωρ τους είχε υποτάξει. Είχε χάσει όμως πολύτιμο χρόνο στην εκστρατεία του εκείνη και είχε βρει την ευκαιρία ο Σαμουήλ επί κεφαλής κυρίως Βουλγάρων, χωρίς να είναι ο ίδιος βουλγαρικής καταγωγής, να συνταράξει επί δεκαετίες την κυρίως Ελλάδα. Ήταν εκείνη ένδειξη σαφής ότι η μεταστροφή των σλαβικών φύλων στην πίστη του Χριστού δεν στάθηκε αρκετή, ώστε να συνυπάρξουν αυτά ειρηνικά με τους Ρωμηούς. Φίλαρχοι και δημαγωγοί ηγέτες οδηγούν τους λαούς και τους προσφέρουν θυσία στη φιλοδοξία τους.

Εκείνο που εν πολλοίς αγνοείται είναι ότι κατά το ίδιο έτος  (1071) κατελήφθη από τους Νορμανδούς η Βάρις (Bari), η  τελευταία πόλις της Ρωμανίας στη Μεγάλη Ελλάδα. Ακολούθησε λεηλασία και καταστροφή κάθε στοιχείου ορθοδόξου πολιτισμού εκεί με τις ευλογίες του Πάπα. Δεν είχαν παρέλθει ούτε δύο δεκαετίες από την επισημοποίηση του σχίσματος και ήταν έκδηλο το μίσος των Φράγκων κατακτητών κατά των Γραικών ήδη από την εποχή του Καρλομάγνου (τέλος 8^ου αιώνα). Δέκα έτη αργότερα οι Νορμανδοί του Γυσκάρδου εισέβαλαν στη Βαλκανική και λεηλάτησαν τη βόρεια Ελλάδα πάλι με τις ευλογίες του Πάπα. Έκτοτε διακαής πόθος του Βατικανού, υπήρξε και παραμένει ο αφανισμός των «σχισματικών» της Ανατολής, που αρνήθηκαν να φιλήσουν την παντόφλα του!

Τότε ο ικανός αυτοκράτωρ, ο Αλέξιος Κομνηνός, μπροστά στην ανάγκη, απευθύνθηκε στους ευεργετηθέντες από τη Ρωμανία Βενετούς, κατά την εισβολή των Λομβαρδών, του πρώτου φραγκικού φύλου, στη Βόρεια Ιταλία. Εκείνοι έθεσαν τον στόλο τους στη διάθεση της Ρωμανίας με το αζημίωτο όμως. Η παραπαίουσα αυτοκρατορία όχι μόνο απώλεσε πλήθος εσόδων, τα οποία καρπώθηκαν οι Βενετοί, αλλά έγινε και υποχείριό τους. Κατάληξη αυτής της «συνεργασίας» Κωνσταντινούπολης – Βενετίας ήταν η διάθεση του στόλου της δεύτερης στους Φράγκους, για να διεκπεραιωθούν στη Βαλκανική και να καταλήξουν στην κατάληψη και λεηλασία της Βασιλεύουσας. Το προαιώνιο όνειρο των Φράγκων και του εκφραγκευμένου Βατικανού είχε καταστεί πραγματικότητα. Έκτοτε η αυτοκρατορία μας δεν κατέστη δυνατόν να αναλάβει. Και εμείς σήμερα ρίχνοντας πέπλο λήθης στα συμβάντα, τόσο εκείνα, όσο και τα επακολουθήσαντα μέχρι και σήμερα, με έκδηλα τα συμπλέγματα κατωτερότητας έναντι των «πολιτισμένων» και «προηγμένων» δυτικών διαλαλούμε προς πάσαν κατεύθυνσιν το των υποταγμένων πολιτικών ηγετών μας: «Ανήκομεν εις την Δύσιν»!

Αιώνα αργότερα, νέος επίδοξος κυρίαρχος της Ρωμανίας, βαλκάνιος αυτός, ο Σέρβος Δουσάν ζήλεψε τη δόξα του Σαμουήλ. Παπούς και εγγονός ανταγωνίζονταν για τον αυτοκρατορικό θρόνο και οι Οθωμανοί ήταν έτοιμοι να περάσουν στη Βαλκανική.

Αλλά η Ρωμανία δεν έπεσε τελικά ούτε από την ορμητικότητα των Οθωμανών ούτε από τις φιλοδοξίες Σλάβων ηγεμόνων ούτε από τα πισώπλατα μαχαιρώματα της Δύσης. Έπεσε λόγω της διαφθοράς αρχόντων και αρχομένων. Και η διαφθορά οδηγεί σε παρακμή. Αυτή θα παρουσιάσουμε στο επόμενο άρθρο.

«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ»