Βιβλιοπαρουσίαση

«Μια κάποια Γαλάτεια»

Γράφει ο Κώστας Δόρτσιος

Με χαρά διάβασα το μυθιστόρημα με τίτλο «Μια κάποια Γαλάτεια», το οποίο έγραψε η Κατερίνα Λάκκα η οποία είναι κόρη της Μαγδαληνής Μπουκουβάλα του Στεφάνου από το χωριό μας και του Θεοδώρου Λάκκα από την Κοζάνη. Το βιβλίο αυτό μου το έστειλε με αφιέρωση η συγγραφέας την οποία και ευχαριστώ.

Η Κατερίνα είναι πτυχιούχος κλασσικής φιλολογίας από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης και έχει μεταπτυχιακές σπουδές στη Συγκριτική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης του  Παρισιού. Ακόμα έχει ολοκληρώσει τη διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης με θέμα που σχετίζεται με τις ετεροτοπίες στη λογοτεχνία.

Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο αυτό έρχεται αντιμέτωπος με το δύσκολο θέμα της σχέσης των δύο φύλλων. Μέσα από την ηρωίδα του μυθιστορήματος, τη Γαλάτεια, περιγράφεται η ζωή μιας Ελληνίδας φοιτήτριας που πηγαίνει σε μια πόλη της Γαλλίας για συνεχίσει τις σπουδές της με το πρόγραμμα Εράσμους. Τα καθημερινά προβλήματα, σπίτι, ενοίκιο, γλώσσα, ανθρώπινες σχέσεις και προσαρμογή με το καινούριο περιβάλλον έρχονται το ένα ύστερα από το άλλο και δημιουργούν ένα πολύπλοκο σύνολο που όλο και δυσκολεύουν την επιτυχία του κύριου στόχου της κοπέλας αυτής που είναι οι σπουδές της στο Πανεπιστήμιο και όχι μόνο.

Η συγγραφέας καταφέρνει να παρουσιάσει με μεγάλη τέχνη μέσα από την ιστορία αυτή τις ιδέες της για τη θέση της γυναίκας, της γυναίκας σε σχέση με τον άνδρα. Στη σχέση αυτή στην οποία παρατηρείται η εξουσία του άνδρα από τη μια μεριά και από την άλλη η προσπάθεια της γυναίκας να σταθεί και να αγωνιστεί για την ακεραιότητα και την αξιοπρέπεια της.

Το κείμενο είναι πυκνό και γεμάτο από διάφορες αναφορές στην ελληνική και ευρωπαϊκή λογοτεχνία και ποίηση. Ακόμα ο αναγνώστης διακρίνει σημαντικούς φιλοσοφικούς στοχασμούς και ψυχαναλυτικές αναφορές. Οι εσωτερικοί διάλογοι της Γαλάτειας με τη δίδυμη αδελφή της, τη Θαλασσινή, στις δύσκολες στιγμές κατά τις οποίες πρέπει να πάρει σημαντικές αποφάσεις είναι γεμάτοι από πλούσιες αντιθέσεις στάσεων και συμπεριφορών.

Σημαντική θέση στο μυθιστόρημα έχει ο αρχαίος ελληνικός μύθος του Πυγμαλίωνα όπως αυτός αποτυπώνεται στο δέκατο βιβλίο «Μεταμορφώσεις» του Λατίνου ποιητή Οβίδιου(43 π.Χ.- 17 μ.Χ.). Ο μύθος αυτός επηρέασε τη σκέψη και κυρίως την καλλιτεχνική φαντασία των ανθρώπων και αξίζει να σημειωθεί ότι και σήμερα στην εκπαίδευση μιλάμε για την αυτοεκπληρούμενη προφητεία που στηρίζεται στο μύθο αυτό του Πυγμαλίωνα.

Ενδιαφέρον στο κείμενο της Κατερίνας είναι ότι πάρα πολλές προτάσεις της στέκονται ως αληθείς και αξίζει να τις προσέξει κανείς. Για παράδειγμα:

• «καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα, μονάχος στη δόξα και στο θάνατο» (Ρίτσος) (σελ. 27)
• «με τους αριθμούς δεν μπορείς να μετρήσεις τα αστέρια που κρέμονται στον ουρανό, μα με την ποίηση μπορείς» (σελ. 43)
• «Είμαι «ζωγράφος» της εξήγησε. «Το φως είναι ο πυρήνας της δουλειάς μου» (σελ.52)
• «ο κόσμος δεν αλλάζει, ο κόσμος πάντοτε θα είναι δύσκολος και σάπιος» (σελ.60)
• «Η ανάγκη για εξουσία διαφαίνεται παντού, σε κάθε έκφανση της ανθρώπινης ζωής και των σχέσεων προσωπικών και εργασιακών» (σελ. 94)
• «και ο έρωτας μια ανάγκη για εξουσία είναι, πάνω στο σώμα του Άλλου ατόμου. Η απόλυτη συναίνεση είναι μια πράξη επαναστατική» (σελ.94)
• «και η τέχνη εμπόριο είναι, ας μην κοροϊδευόμαστε, έχει χάσει την αίγλη που της προσέφερε η αλλοτινή της ρομαντική διάσταση» (σελ.108)
• «το ιδανικό δεν υπάρχει, παρά μόνο στην τέχνη, κι αυτό σπάνια, πολύ σπάνια» (σελ. 147)
• «το απόλυτο για εκείνη δεν ήταν παρά μια νεανική ψευδαίσθηση» (σελ.155)
• «η εξουσία βρίσκεται στις λέξεις» (σελ.223)

 Γενικά πιστεύω ότι το βιβλίο αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον και αξίζει να διαβαστεί.   

Στην προσπάθεια να συμπληρώσω την βιβλιοπαρουσίαση αυτή παραθέτω και μια μικρή συνέντευξη που ευγενικά μου παρεχώρησε η συγγραφέας του βιβλίου αυτού.

Μια μικρή συνέντευξη

με την συγγραφέα Κατερίνα Λάκκα

1^η ερώτηση

Κατερίνα, ποιο ήταν το αρχικό σου ερέθισμα ώστε να ασχοληθείς και να γράψεις αυτό το μυθιστόρημα και μάλιστα με ένα θέμα που σχετίζεται με τη θεμελιώδη σχέση της γυναίκας και του άνδρα. Μια σχέση που επιδρά αμφίδρομα και στη διαμόρφωση της όλης κοινωνικής δομής της κάθε εποχής.

Απάντηση

Τα αρχικά ερεθίσματα ήταν το Εράσμους μου στη Γαλλία, ένα σεμινάριο πάνω στις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου που παρακολούθησα επιστρέφοντας καθώς και η επαφή με φεμινιστικές θεωρίες που έχω από παιδί χάρη στη μητέρα μου, αναγνώστρια της Σιμόν ντε Μποβουάρ και της Βιρτζίνια Γουλφ. Στο κείμενο του Οβιδίου δεν αναφέρεται καν το όνομα του αγάλματος κι αυτό, σε συνδυασμό με περιστατικά έμφυλης βίας στον χώρο της τέχνης, με έκαναν να θέλω να πω την ιστορία του. Τοποθέτησα την υπόθεση στον 21ο αιώνα επειδή μ’ ενδιέφερε, μέσα απ’ όλα αυτά, να παρατηρήσω, κάπως, και την κοινωνία στην οποία εγώ μεγάλωσα.

2^η ερώτηση

Όταν κανείς διαβάζει την «Μια κάποια Γαλάτεια» από τις πρώτες σελίδες αντιλαμβάνεται τον πλούσιο γνωστικό ορίζοντα καθώς και το φιλοσοφικό στοχασμό της συγγραφέως. Όταν έγραφες τις τελευταίες αράδες του μυθιστορήματος πώς ένιωσες τη λύτρωση που αισθάνεται κάθε φορά ένας δημιουργός- καλλιτέχνης;

Απάντηση

Όταν έγραψα τη λέξη «τέλος», ένιωσα πολύ ανακουφισμένη αλλά, ταυτόχρονα, και κουρασμένη, γιατί έγραφα παράλληλα με τη διδακτορική μου εργασία στο πανεπιστήμιο και, μέχρι τότε, δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο εξαντλητικό ήταν αυτό, ήμουν μονίμως σε υπερένταση.

3^η Ερώτηση

Είναι γνωστό ότι, το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα (Δημιουργός- μοντέλο) μεταφέρεται  στη σχολική τάξη ως μια σχέση «δάσκαλος-μαθητής» και ως το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας ή ακόμα ως το φαινόμενο της θετικής επίδρασης του δασκάλου προς το μαθητή.

Σύμφωνα με τα γραφόμενά σου(οπισθόφυλλο του βιβλίου), πιστεύεις η πρόθεση του μαθητή είναι να «αποδομήσει» το δάσκαλο, να τον αφήσει και να διεκδικήσει την ελευθερία του;

Απάντηση

Ως διδάσκουσα, θα ήθελα σίγουρα οι επόμενες γενιές να αποδομήσουν τις δικές μου θεωρίες και να φτιάξουν δικές τους. Η ιστορία της φιλοσοφίας είναι γεμάτη από αντίστοιχα παραδείγματα: ο Αριστοτέλης δεν συμφωνούσε σε όλα με τον Πλάτωνα, ο Βίττγκενσταϊν πήρε έναν τελείως διαφορετικό δρόμο από τον Ράσσελ κι ο Ντεριντά έκανε με τα κρεμμυδάκια τον Φουκώ και, μάλιστα, δημόσια. Η περίπτωση της Γαλάτειας, τώρα, είναι διαφορετική γιατί εκείνη νιώθει πως ο καλλιτέχνης την έχει περιορίσει στο ρόλο της μούσας και τής αφαιρεί το δικαίωμα να πει η ίδια την ιστορία της. Και η Γαλάτεια θέλει να γίνει η ίδια καλλιτέχνιδα, οπότε σπάει το καλούπι. Δεν υπάρχει σχέση μαθητείας εκεί, αλλά το ερώτημα του ποιο από τα δύο πρόσωπα έχει την εξουσία του λόγου.

4^η Ερώτηση

Κατερίνα, πιστεύω να γνωρίζεις πως ο Σαίξπηρ, ο μεγάλος αυτός θεατρικός συγγραφέας του 16^ου αιώνα, τολμά και ανεβάζει στη σκηνή το φόνο, τον δείχνει, πιστεύοντας έτσι ότι γίνεται πιο κατανοητό το αποτρόπαιο του γεγονότος αυτού, κάτι που οι αρχαίοι τραγωδοί δεν το έπρατταν. Εσύ κατ’ αναλογία, χρησιμοποιείς τη γλώσσα στο έργο σου αυτό σε όλη της την «έκταση», χωρίς δισταγμούς και αναστολές. Αυτό το κάνεις γιατί πιστεύεις πως έτσι ένας «βιασμός» – «φόνος» περιγράφεται καλύτερα;

Απάντηση

Προβληματίστηκα πολύ για το αν θα έπρεπε να υπάρχει η σκηνή του βιασμού μέσα στο βιβλίο. Κατέληξα να τη βάλω γιατί σε πολλά έργα, λογοτεχνικά, κινηματογραφικά κλπ., η σεξουαλική βία αναπαρίσταται με μια ματιά οριακά ηδονοβλεπτική, η οποία ανέκαθεν με εκνεύριζε και με αηδίαζε. Αν πρέπει να κρατήσω κάτι, ωστόσο, και απ’ το έργο του Σαίξπηρ και απ’ τις αρχαίες τραγωδίες είναι το γεγονός ότι η γλώσσα παραμένει ένα εργαλείο το οποίο οφείλουμε να χειριζόμαστε με πολλή προσοχή, όσο κι αν πειραματιζόμαστε μαζί του.

5^η Ερώτηση

Τι άλλο θα ήθελες να πεις για το έργο αυτό και γενικότερα για τα παραπέρα συγγραφικά σου σχέδια;

Απάντηση

Ήμουν πολύ τυχερή που η Γαλάτεια εκδόθηκε τελικά από τον ιστορικό εκδοτικό οίκο της Εστίας. Την έστειλα λίγο πριν εφαρμοστεί η αυστηρή καραντίνα το 2020, χωρίς να τρέφω ιδιαίτερες ελπίδες, και το τηλέφωνο χτύπησε τέλη Ιούλη, με τα ευχάριστα νέα. Αυτή την περίοδο δουλεύω στο δεύτερο μυθιστόρημά μου και σε μια ταινία μικρού μήκους η οποία, αν όλα πάνε καλά, θα ολοκληρωθεί μέσα στο καλοκαίρι.

*      *      *

Ευχαριστώ την Κατερίνα για τη συνέντευξη και εύχομαι το βιβλίο να είναι καλοτάξιδο και να αποτελέσει για την ίδια μια αφετηρία μεγάλης δημιουργίας.

Το βιβλίο εκδόθηκε το 2021 από τις εκδόσεις Εστία και διακινείται από το βιβλιοπωλείο της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου  & Σίας Α.Ε. και αποτελείται από 295 σελίδες.

Αναδημοσίευρη από την Εφημερίδα ΕΛΙΜΕΙΑ

του πολιτιστικού Συλλόγου Αγίου Γεωργίου Γρεβενών

Αριθμ. φύλλου 154 Ιούλιος 2024