Το πιο δημοφιλές πρόγραμμα της υπαίθρου ήταν, είναι και όπως όλα δείχνουν θα παραμείνει και στη νέα προγραμματική περίοδο το LEADER.
Δεν είναι τυχαίο ότι το LEADER έχει ήδη κλείσει 4 κύκλους, διάρκειας από 5-7 έτη ο καθένας σε αντιστοιχία με τα ΚΠΣ που δόθηκαν στη χώρα μας από το 1985 και μετά.
Το LEADER είναι ένα πραγματικό στήριγμα στον μικρομεσαίο επιχειρηματία, στον ελεύθερο επαγγελματία του μόχθου, στον άνθρωπο που με ατελείωτες ώρες προσωπικής εργασίας και μπόλικο άγχος προσπαθεί καθημερινά να κινήσει τα γρανάζια της μικρής του επιχείρησης, όχι να γίνει πλούσιος, αλλά να βγάλει τα προς το ζην σ’ ένα υφεσιακό περιβάλλον, σ’ ένα αφιλόξενο περιβάλλον για επενδύσεις.
Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια σε όλους αυτούς τους επενδυτές που – ηρωικά για πολλούς και ίσως ανόητα για άλλους – αγνοώντας επιδεικτικά όλους εκείνους τους κινδύνους που περικλείει η επιχειρηματικότητα τα δύσκολα χρόνια της οικονομικής κρίσης που διανύουμε, τολμούν και επενδύουν την προσωπική τους περιουσία στην περιοχή μας, την περιοχή με το μεγαλύτερο δείκτη ανεργίας στη χώρα, δυστυχώς σταθερά εδώ και αρκετά χρόνια πλέον.
Όμως η πορεία προς την επιτυχία με τη στήριξη του LEADER δεν είναι στρωμένη με ροδοπέταλα. Δεν θα μακρηγορήσω αναφερόμενος στις κυβερνητικές πολιτικές που άπτονται του ευρύτερου χώρου της οικονομίας – και που φυσικά δυσκολεύουν σε πολύ σημαντικό βαθμό την ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Θα σταθώ όμως ιδιαίτερα στην δυσκαμψία που εμφανίζει η διαχείριση του προγράμματος, που συμπαρασύρεται όπως είναι φυσικό από την ευρύτερη γραφειοκρατική δομή που χαρακτηρίζει τις κρατικές υπηρεσίες. Είναι αξιοσημείωτο και κοινό μυστικό σε όλους σ’ αυτή την αίθουσα, ότι αν ακολουθηθούν κατά γράμμα οι διαδικασίες του θεσμικού πλαισίου δεν πρόκειται να υπάρξουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, καθώς τα περιθώρια ευελιξίας είναι ελάχιστα. Άρα η επιτυχία του προγράμματος αποδίδεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στους συντελεστές του, δηλαδή στους επενδυτές και τους συμβούλους τους, την ομάδα διαχείρισης της ΑΝΚΟ και φυσικά και τους συνεργάτες και συναδέλφους της ΑΝΚΟ στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, που έχουν βέβαια περισσότερο επιτελικό και εποπτικό ρόλο.
Κυρίες και κύριοι,
Στην Ευρώπη – που όλοι μας νομίζω ότι θέλουμε να λέμε ότι ανήκουμε – τα πράγματα λειτουργούν περισσότερο απλοποιημένα – και για το λόγο αυτό περισσότερο ουσιαστικά. Κι εκεί υπάρχει δημόσιο, κι εκεί υπάρχουν τα ίδια προγράμματα. Υπάρχουν όμως προτάσεις και λύσεις για την απλοποιημένη διαχείριση προγραμμάτων επιδοτήσεων όπως το LEADER, που βασίζονται σε ευρωπαϊκά πρότυπα, σε καλές πρακτικές που έχουν υιοθετηθεί με μεγάλη επιτυχία σε χώρες όπως η Μ. Βρεττανία, η Ολλανδία και η Σουηδία, αλλά ακόμα και η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία με τις οποίες εμφανίζουμε και τα περισσότερο κοινά ζητήματα.
Για παράδειγμα, συνήθης πρακτική είναι ο επενδυτής να καταθέτει στην υπηρεσία διαχείρισης του προγράμματος, αντί ενός πολύπλοκου φακέλου και μιας πληθώρας δικαιολογητικών, απλά ένα σύντομο ερωτηματολόγιο 3-4 σελίδων μόνο, στο οποίο παρουσιάζει συνοπτικά την επενδυτική του πρόταση. Την πρόταση αυτή την επεξεργάζεται η ομάδα αξιολόγησης της υπηρεσίας (η αντίστοιχη ΑΝΚΟ δηλαδή) ως προς μια σειρά παραγόντων όπως η επιλεξιμότητα, η βιωσιμότητα, η συνάφεια με τους στόχους του προγράμματος κλπ. επιστρέφοντας κατόπιν σε πολύ σύντομο διάστημα στον υποψήφιο με το πόρισμα για το αν και πώς μπορεί να υλοποιήσει την επενδυτική του ιδέα.
Αυτά και άλλα πολλά ωραία γίνονται στο εξωτερικό.
Ένα άλλο χτυπητό παράδειγμα είναι η διαδικασία ελέγχου. Εδώ υπάρχουν πάρα πολλά που μπορούν να γίνουν. Θα αναφερθώ ενδεικτικά στον έλεγχο των κτιριακών εργασιών. Δεν μπορεί ολόκληρο κράτος να φορολογεί την ακίνητη περιουσία με τον ΕΝΦΙΑ χρησιμοποιώντας ως βάση απλά και μόνο μια πρότυπη τιμή ανά τετραγωνικό μέτρο κατοικίας (και μιλάμε για δισεκατομμύρια ευρώ), χωρίς να εξετάζει τι και πώς και λοιπές λεπτομέρειες κατασκευής, και στο LEADER να υποχρεώνονται οι ομάδες ελέγχου και οι επενδυτές στην ψυχοφθόρα και άνευ ουσίας διαδικασία λεπτομερούς καταμέτρησης των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν και των ενσήμων του ΙΚΑ που “κολλήθηκαν” προκειμένου να γίνει πιστοποίηση των εργασιών. Μεταξύ άλλων βέβαια αυτά. Λες και το κτίριο που ελέγχεται σχολαστικά τελικά είναι φάντασμα ή δεν θα γίνει, ενώ όπως όλοι γνωρίζουμε και θα γίνει και η επιχείρηση θα λειτουργήσει μια χαρά και νόμιμα (που είναι και το ζητούμενο βέβαια), άσχετα με το αν μετρήσουμε εμείς διεξοδικά τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του!
Δεν μπορεί κατ’ αντιστοιχία, το 2016 να ζητάμε από τους επενδυτές, για παράδειγμα, να μας προσκομίσουν “το γνήσιο της υπογραφής” ή να μας σφραγίσουν τα παραστατικά και τις λογιστικές καταχωρήσεις, ενώ τα πάντα πλέον είναι μηχανογραφημένα και δεν υπάρχουν ούτε θεωρήσεις βιβλίων και στοιχείων όπως παλιότερα, ούτε υπεύθυνες δηλώσεις, ενώ και τα περισσότερα στοιχεία αναζητούνται αυτεπάγγελτα από την υπηρεσία.
Δεν μπορεί να γεμίζουμε τα γραφεία χαρτιά, τόνους από χαρτιά και άχρηστες πληροφορίες, που μπορεί είτε να μην υπάρχουν καν ή αν πρέπει να υπάρχουν να τηρούνται πολύ απλά σε ηλεκτρονικά αρχεία.
Και μη μου πείτε ότι αυτό δεν είναι εφικτό!!!
Ακόμα και ο προϋπολογισμός του κράτους – όπως πολύ καλά γνωρίζετε όλοι νομίζω – κατατίθεται πλέον σε “στικάκι”, δηλαδή σε ηλεκτρονική μορφή.
Άρα τεχνικό πρόβλημα δεν υπάρχει!
Τότε ποιοί συντηρούν τη γραφειοκρατία;
Και γιατί;
Μήπως για να υπάρχει για τους υπαλλήλους μια βαρετή απασχόληση χωρίς αντίκρυσμα σε προστιθέμενη αξία και σε αύξηση της παραγωγικότητας; Πολλά μπορούμε να πούμε εδώ για το ποιους σκοπούς εξυπηρετεί η συντήρηση της γραφειοκρατίας. Αλλά δεν θα σας κουράσω μ’ αυτό.
Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συνάδελφοι, πολιτικοί και τεχνοκράτες,
Η γραφειοκρατία πρέπει να χτυπηθεί επιτέλους στη ρίζα της!
Πρέπει οπωσδήποτε να απλοποιηθεί το πρόγραμμα, να ελαχιστοποιηθούν τα δικαιολογητικά και όλα τα περιττά και δευτερο-τριτεύοντα έγγραφα, που το μόνο που πετυχαίνουν είναι να επιβαρύνουν τους επενδυτές και τους συμβούλους τους, καθώς και τους διαχειριστές του προγράμματος με άγχος και πρόσθετο φόρτο εργασίας που δεν αντιστοιχεί σε παραγωγική εργασία, αλλά σε διεκπεραίωση γραφειοκρατικών διαδικασιών που επί της ουσίας δεν προσφέρουν τίποτα απολύτως, παρά μόνο δίνουν δουλειά στα βιβλιοπωλεία, τα φωτοτυπάδικα και τους συμβολαιογράφους.
Η κατάσταση στα δημόσια έργα που εκτελούνται με επιχορήγηση LEADER είναι μάλιστα ακόμα χειρότερη, αφού στη σφιχτή δομή του προγράμματος προστίθεται ο γραφειοκρατικός κυκεώνας του στενού δημόσιου τομέα που περιλαμβάνει τις δημοπρατήσεις, τις προμήθειες και όλα αυτά που γνωρίζουμε καλά ότι δυσκολεύουν την υλοποίηση των έργων όλοι όσοι έχουμε ασχοληθεί με δημόσιες συμβάσεις.
Για όλους αυτούς τους λόγους κυρίες και κύριοι, οι προσεχείς υπουργικές αποφάσεις και οι εγκύκλιοι διαχείρισης του προγράμματος δεν θα πρέπει να είναι πολυσέλιδες και να μπαίνουν σε λεπτομέρειες που εγκλωβίζουν τους εμπλεκόμενους, αλλά να δίνουν με συνοπτικές διατυπώσεις την απαραίτητη ευελιξία στους διαχειριστές και τους επενδυτές, ώστε να υλοποιήσουν απρόσκοπτα τα έργα τους χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια.
Η απλοποίηση των διαδικασιών δεν σημαίνει ότι θα γίνει σε βάρος της ποιότητας των έργων ή των ελεγκτικών μηχανισμών που διέπουν το πρόγραμμα. Απλά θα απελευθερώσει τους επενδυτές και τους διαχειριστές από περιττές εργασίες, επικεντρώνοντας από κοινού στον επιθυμητό στόχο, που είναι η επιτυχημένη λειτουργία των επιχειρήσεων μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος.
Νομίζω ότι συμφωνούμε όλοι με τα παραπάνω, τουλάχιστον όσοι από εσάς είστε επενδυτές εκτιμώ ότι θα επικροτείτε την απλοποίηση των διαδικασιών.
Η απλοποίηση αυτή όμως δεν πρέπει να φοβίζει και τους υπαλλήλους των υπουργείων και των ενδιάμεσων μηχανισμών υλοποίησης, καθώς και των λοιπών εμπλεκόμενων με τα προγράμματα να μη χάσουν τη δουλειά τους ή μη μείνουν χωρίς αντικείμενο εργασίας κλπ. Τουναντίον, θα πρέπει να γεμίζει αισιοδοξία τόσο αυτούς, όσο και τους πολιτικούς τους προϊσταμένους, καθώς μέσω της μείωσης της γραφειοκρατίας θα αποδεσμευτούν πολύτιμοι ανθρώπινοι πόροι που θα μπορούν να απασχοληθούν σε περισσότερο παραγωγικούς τομείς. Και στις περισσότερες περιπτώσεις μιλάμε μάλιστα για ανθρώπους με πτυχία και εμπειρία στον τομέα τους, μηχανικοί, οικονομολόγοι, γεωτεχνικοί και λοιπές ειδικότητες, που μπορούν να προσφέρουν πολλά περισσότερα στη δημόσια διοίκηση από την απλή διεκπεραίωση εγγράφων και ανούσιων δικαιολογητικών. Αυτό θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα, τόσο για το δημόσιο τομέα, όσο και για τους ίδιους τους υπαλλήλους, αφού θα εργάζονται με όρεξη και θα νιώθουν πλέον ότι προσφέρουν κάτι επί της ουσίας χρήσιμο και όχι απλά κάτι που είναι “αναγκαίο κακό”.
Το πρόβλημα μάλιστα με τη γραφειοκρατία είναι ακόμα μεγαλύτερο, γιατί όχι μόνο κατασπαταλούνται ανθρώπινοι πόροι που όπως προείπα θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε περισσότερο παραγωγική κατεύθυνση, αλλά και γιατί δημιουργούνται συνθήκες απαξίωσης για το έργο των διοικητικών υπαλλήλων και του επιστημονικού προσωπικού που διαχειρίζεται τα προγράμματα.
Και μιας και μιλάμε για το προσωπικό, θα ήθελα ως παλιός εργαζόμενος στην Ομάδα Τοπικής Δράσης όπως γνωρίζετε οι παλιότεροι από εσάς, να δώσω θερμά συγχαρητήρια και στην ομάδα έργου του LEADER, που λειτουργώντας με αυταπάρνηση και με πάρα πολλές ώρες υπερωριακής απασχόλησης το τελευταίο τρίμηνο του έτους, κατάφερε να απογειώσει την απορροφητικότητα του προγράμματος – σε άψογη συνεργασία φυσικά με τους επενδυτές – δικαιούχους και τους κεντρικούς διαχειριστές της υπηρεσίας LEADER στην Αθήνα – κατάφερε λοιπόν η ομάδα της ΑΝΚΟ από το 25% απορρόφησης που είχε φτάσει το LEADER από το ξεκίνημά του το 2010 μέχρι το Σεπτέμβριο του 2015, να απογειωθεί κυριολεκτικά στο 75% το Δεκέμβριο που μόλις τέλειωσε. Πρόκειται για ένα ποσοστό που ακούγεται εξωπραγματικό και που αντιστοιχεί σε 5 εκατομμύρια ΔΔ κοινοτικών πόρων έναντι απορρόφησης μόλις 1,5 εκατ. ευρώ μέχρι και το 3ο τρίμηνο του 2015!