Οι μήνες των αρχαίων Ελλήνων

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώδεκα μήνες.
Στην αρχαία Αθήνα κάθε μήνας είχε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) ή 29 ημέρες (κοίλος μήνας).

Οι μήνες αυτοί και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς

• Εκατομβαίων (30 ημέρες) 16 Ιουλίου – 15 Αυγούστου
  • Μεταγειτνιών (29 ημέρες) 16 Αυγούστου – 15 Σεπτεμβρίου
  • Βοηοδρομιών (30 ημέρες) 16 Σεπτεμβρίου – 15 Οκτωβρίου
  • Πυανεψιών (29 ημέρες) 16 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου
  • Μαιμακτηριών (30 ημέρες) 16 Νοεμβρίου – 15 Δεκεμβρίου
  • Ποσειδεών (29 ημέρες) 16 Δεκεμβρίου – 15 Ιανουαρίου
  • Γαμηλιών (30 ημέρες) 16 Ιανουαρίου – 15 Φεβρουαρίου
  • Ανθεστηριών (29 ημέρες) 16 Φεβρουαρίου – 15 Μαρτίου
  • Ελαφηβολιών (30 ημέρες) 16 Μαρτίου – 15 Απριλίου
  • Μουνιχιών (29 ημέρες) 16 Απριλίου – 15 Μαΐου
  • Θαργηλιών (30 ημέρες) 16 Μαΐου – 15 Ιουνίου
  • Σκιροφοριών (29 ημέρες) 16 Ιουνίου – 15 Ιουλίου

Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα ονομαζόταν από τους αρχαίους μας νουμηνία.

Η πρώτη κάθε μήνα ονομαζόταν από τους Ρωμαίους καλένδαι.
Από εκεί βγήκε και το όνομα του ημερολογίου, το «calendar».

Κάθε μήνας έχει και δική του αγροτική ονομασία:

Μάρτιος: Φυτευτής
Απρίλης: Τριανταφυλλάς
Μάης: Κερασάρης
Ιούνιος: Θεριστής
Ιούλιος: Αλωνάρης
Αύγουστος: Συκολόγος
Σεπτέμβριος: Τρυγητής
Νοέμβριος: Μεσοσπορίτης / Σποριάς

Λαϊκά ονόματα μηνών

Εκτός από την επίσημη ονομασία των μηνών ο ελληνικός λαός έχει δώσει στους μήνες διάφορα άλλα λαϊκά ονόματα, σύμφωνα πάντα με τις γεωργικές ασχολίες που γίνονται σε καθέναν απ’ αυτούς:

Ο Ιανουάριος λέγεται και Γενάρης, Πρωτάρης (πρώτος μήνας του χρόνου), Καλαντάρης (λέμε τα κάλαντα), Γατόμηνας (ζευγαρώνουν οι γάτες), Κρυαρίτης (έχει μεγάλα κρύα), Μεσοχείμωνας (είναι ο μεσαίος μήνας τους χειμώνα), Τρανός, Μεγάλος Μήνας (έχει 31 μέρες).

Ο Φεβρουάριος λέγεται και Φλεβάρης, Κουτσοφλέβαρος, Κουτσός, Μικρός (γιατί έχει 28 μέρες), Φλιάρης (γιατί είναι ο τελευταίος μήνας του χειμώνα «φλιά = κατώφλι»), Κλαδευτής (γιατί κλαδεύουμε).

Ο Μάρτιος λέγεται και Μάρτης, Παλουκοκαύτης (ανάγκαζε, με το απρόοπτο κρύο του, να καίνε ακόμα και τα παλούκια για να ζεσταθούν), Βαγγελιώτης (γιατί γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου), Πουλιαντέρης, Ανοιξιάτης (είναι ο πρώτος μήνας της άνοιξης), Φυτευτής (γιατί φυτεύουμε).

O Απρίλιος λέγεται και Απρίλης, Άι – Γιωργίτης (γιατί γιορτάζει ο Άγιος Γεώργιος), Τριανταφυλλάς (γιατί ανθίζουν τα τριαντάφυλλα), Γρίλλης (γκρινιάρης.

Ο Μάιος λέγεται και Μάης, Κερασάρης (γιατί βγαίνουν τα κεράσια), Πράσινος (γιατί πρασινίζει ο τόπος), Πενταδείλινος (γιατί μεγαλώνει η μέρα), Λούλουδος (γιατί ανθίζουν τα λουλούδια).

Ο Ιούνιος λέγεται και Θεριστής (γιατί θερίζουμε τα σπαρτά), Άι – Γιαννίτης (γιατί στις 24 γιορτάζουμε τη γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου).

Ο Ιούλιος λέγεται και Αλωνιστής, Αλωνάρης (γιατί αλώνιζαν τα σιτάρια), Άι – Λιάτης (γιατί στις 20 γιορτάζουμε τον Προφήτη Ηλία).

Ο Αύγουστος λέγεται και Δριμάρης (δρίμες = οι έξι πρώτες μέρες του Αυγούστου που κατά τη λαϊκή δοξασία είναι δυσοίωνες), Πενταφάς (λόγω της αφθονίας των καρπών), Καλός Μήνας, Παχομύγης (γιατί είναι παχιές οι μύγες), Συκολόγος (γιατί ωριμάζουν τα σύκα).

Ο Σεπτέμβριος λέγεται και Τρυγητής (γιατί γίνεται ο τρύγος των σταφυλιών), Σταυριάτης (γιατί στις 14 γιορτάζουμε την Ύψωση του Τίμιου Σταυρού), Ορτυκολόγος (γιατί εμφανίζονται τα αποδημητικά ορτύκια).

Ο Οκτώβριος λέγεται και Βροχάρης (γιατί αρχίζουν τα πρωτοβρόχια), Άι – Δημητριάτης (γιατί στις 26 γιορτάζουμε τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου).

Ο Νοέμβριος λέγεται και Νοέμβρης, Αρχαγγελίτης, Άι -Ταξιάρχης (γιατί στις 8 γιορτάζουμε τη γιορτή των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ), Μεσοσπορίτης ( γιατί σε αρκετές περιοχές της πατρίδας μας βρίσκονται στο μέσο της σποράς).

Ο Δεκέμβριος λέγεται και Νικολοβάρβαρα (γιατί στις 4 γιορτάζουμε τη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας και στις 6 του Αγίου Νικολάου), Χριστουγεννιάτης (γιατί στις 25 γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα).

Προέλευση της ονομασίας κάθε μήνα

Ιανουάριος: Προέρχεται από τον θεό Janus, τον προστάτη των δημοσίων διόδων και πυλών της Ρώμης η λατρεία του συνδεόταν με κάθε αρχή η ξεκίνημα, γι’ αυτό και είναι ο πρώτος μήνας του έτους.

Φεβρουάριος: Από το λατινικό επίθετο februus (καθαρτικός), γιατί κατά τη διάρκεια του μήνα αυτού – που ήταν ο τελευταίος στο αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο -γίνονταν γιορτές εξαγνισμού.

Μάρτιος: Προέρχεται από το λατινικό martius (άρειος), γιατί ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος στη λατρεία του θεού Άρη (Mars).

Απρίλιος: Από το λατινικό aprilius (ανοικτός), γιατί κατά το μήνα αυτό άνοιγαν οι ανθοί των λουλουδιών. Κάποιοι αποδίδουν το όνομα στο Αφρώ (μεταγενέστερη μορφή της Αφροδίτης), επειδή οι Ρωμαίοι θεωρούσαν το μήνα αυτό αφιερωμένο σ’ αυτήν.

Μάιος: Προέρχεται από τη maja (μαία), τη μάνα της Γης, που τρέφει τον άνθρωπο και την Κυβέλη, που ανάθρεψε τον Ερμή.

Ιούνιος: Από το λατινικό junius [αυτός που σχετίζεται με την Ήρα (Juno)], λόγω λατρείας της θεάς Ήρας κατά το μήνα αυτό.

Ιούλιος: Παλαιότερα λεγόταν Quintilis (Πέμπτος). Το 44 π.Χ. ονομάστηκε Julius, προς τιμήν του αυτοκράτορα Ιούλιου Καίσαρα, που γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 101 π.Χ.

Αύγουστος: Σημαίνει σεβαστός στα λατινικά και αρχικά ονομαζόταν Sextus (Έκτος). Το 27 π.Χ. ονομάστηκε Augustus προς τιμήν του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου, που έγινε μονοκράτορας. Κάποιοι αποδίδουν την ονομασία του στη λέξη augur (οιωνοσκόπος).

Σεπτέμβριος: Από το λατινικό septem (εφτά), γιατί ήταν ο έβδομος μήνας του αρχαίου ρωμαϊκού ημερολογίου.

Οκτώβριος: Από το λατινικό octo (οχτώ), γιατί ήταν ο όγδοος μήνας. Είναι ο μόνος «αριθμητικός» μήνας που δεν περιέχει το γράμμα Μ. Έτσι είναι λάθος να λέμε Οκτώμβριος!

Νοέμβριος: Από το λατινικό novem (εννέα).

Δεκέμβριος: Από το λατινικό decem (δέκα), λόγω της θέσης που είχε στο αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο.

Ποντιακή ονομασία μηνών

Καλανταρτς(Γενάρης)
Κουντουρον(Φλεβάρης)
Μαρτς (Μάρτης)
Απριλτς (Απρίλης)
Καλομηνας (Μάης)
Κερασουνος (Ιούνης)
Χορτοθερτς (Ιούλης)
Αυγουστον (Αύγουστος)
Σταυριτες (Σεπτέμβρης)
Τρυγομηνας (Οκτώβρης)
Αεργιτες (Νοέμβρης)
Χριστιαναρτς (Δεκέμβρης)

Τι πρέπει να τρώμε κάθε μήνα (από τον Ιανουάριο ως το Δεκέμβριο)

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
Πορτοκάλια, λεμόνια, μανταρίνια, γκρέιπ φρουτ, μήλα, λάχανα, κουνουπίδι, μαρούλι, καρότα, σέλινο, σταφίδες, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
Πορτοκάλια, μήλα (ψυγείου από τη συγκομιδή Οκτωβρίου), κουνουπίδι, λάχανο, καρότα, μαρούλια, ραδίκια, σταφίδες, κάστανα, αμύγδαλα, καρύδια.

ΜΑΡΤΙΟΣ
Λεμόνια, τελευταία πορτοκάλια, μήλα (ψυγείου από τη συγκομιδή Οκτωβρίου), αγκινάρες, καρότα, λάχανο, κουνουπίδι, μαρούλια, ραδίκια, σπανάκι, σέλινο.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ
Μήλα (ψυγείου από τη συγκομιδή Οκτωβρίου), φράουλες, αγκινάρες, κρεμμύδια φρέσκα, καρότα, μαρούλια.

ΜΑΙΟΣ
Καλοκαιρινά πορτοκάλια (τύπος Βαλένσια), φράουλες, κεράσια,αρακά, αγκινάρες, κολοκύθια, παντζάρια, κρεμμύδια φρέσκα, ανοιξιάτικη πατάτα, βλήτα.

ΙΟΥΝΙΟΣ
Βερίκοκα, κεράσια, φράουλες, πρώιμες ποικιλίες σε ροδάκινα, φασολάκια, αγγούρια, βλήτα, κρεμμύδια φρέσκα, ντομάτες (πρώτες υπαίθριες), ανοιξιάτικη πατάτα.

ΙΟΥΛΙΟΣ
Βύσσινα, κεράσια, βερίκοκα, ροδάκινα, καρπούζια, πεπόνια, ντομάτες, φασολάκια, αγγούρια, κολοκυθάκια, βλήτα, πιπεριές, μελιτζάνες.

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
Πεπόνια, σύκα, καρπούζια, αχλάδια, σταφύλια αχλάδια, τα πρώτα μήλα, δαμάσκηνα, καρπούζια, πεπόνια, κολοκυθάκια, ντομάτες, μπάμιες, κολοκυθάκια, ντομάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, μπάμιες, κρεμμύδια ξερά, φασολάκια.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
Σταφύλια, σύκα, κρεμμύδια ξερά, καλοκαιρινή πατάτα, νωπά καρύδια, φιστίκια Αιγίνης.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ
Σταφύλια όψιμα, ρόδα, μήλα, μαρούλια, καρότα, σπανάκι, ξερά σύκα, σταφίδες, αμύγδαλα, καρύδια.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
Αχλάδια, μήλα, ρόδια, λεμόνια, μανταρίνια, πορτοκάλια, ξερά σύκα, σταφίδες, φουντούκια, κάστανα, αμύγδαλα.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
Μανταρίνια, πορτοκάλια, λεμόνια, μήλα, αχλάδια, καρότα, σπανάκι, λάχανο, κουνουπίδι, σέλινο, ραδίκια, πατάτα φθινοπωρινή, σταφίδες, ξερά σύκα, φουντούκια, αμύγδαλα και κάστανα.