Σαν σήμερα 21 χρόνια πριν, και ημέρα Σάββατο, μια πρωτοφανής σεισμική δόνηση συγκλόνισε τους κατοίκους των νομών Κοζάνης και Γρεβενών. Λίγο πριν το μεσημέρι και έπειτα από δύο ανεπαίσθητους προ-σεισμούς, το έδαφος άρχισε να σείεται με μανία, σαν να ήθελε ο Εγκέλαδος να βγει από το φλοιό της Γης.

Η σεισμική αυτή δόνηση της τάξεως των 6,6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, αρχικά προκάλεσε περισσότερο έκπληξη παρά πανικό στους κατοίκους των δύο νομών, μιας και οι περισσότεροι εξ αυτών θεώρησαν πως η πραγματική εστία του σεισμού ίσως να βρισκόταν σε κάποια άλλη γειτονική περιοχή.

Παρότι η χώρα μας βρίσκεται στο μεταίχμιο ενός δυναμικού γεωλογικού φαινομένου, καθώς η τεκτονική πλάκα της Αφρικής βυθίζεται σιγά-σιγά και λιώνει κάτω από την πλάκα της Ευρώπης, η περιοχή της Κοζάνης και των Γρεβενών δεν εντάσσεται στις σεισμογενείς περιοχές, σύμφωνα και με το χάρτη σεισμικής επικινδυνότητας που λαμβάνει υπόψη του και ο ισχύον αντισεισμικός κανονισμός. Σύμφωνα όμως με τους μελετητές και τους επιστήμονες, η ευρύτερη περιοχή των Γρεβενών και της Κοζάνης διαθέτει ένα πλούσιο παρελθόν γεωλογικού ενδιαφέροντος που δεν πρέπει να παραβλέπεται και το οποίο οφείλει να μελετηθεί.

Ο σεισμός, τον οποίο ακολούθησαν χιλιάδες μετασεισμοί, άφησε πίσω του πολλές και εκτεταμένες υλικές ζημιές ιδιαίτερα σε οικισμούς του νομού της Κοζάνης και των Γρεβενών, κάποιοι από τους οποίους καταστράφηκαν ολοσχερώς. Σαν από θαύμα, δεν θρηνήσαμε ανθρώπινες ζωές, κάτι που αποτελεί και ιστορικό παγκοσμίως λόγω του μεγέθους του σεισμού. Το πέρασμά του όμως άφησε πίσω του χιλιάδες άστεγους σε απόγνωση οι περισσότεροι εκ των οποίων είδαν τις περιουσίες τους να έχουν καταστραφεί ολοσχερώς.

Πολλές από τις κατοικίες που υπέστησαν υλικές ζημιές, είχαν ανεγερθεί δίχως την πρόνοια αντισεισμικής προστασίας, ενώ αρκετές από αυτές ήταν χτισμένες με ευτελή υλικά με αποτέλεσμα να ήταν εξ ορισμού πιο επιρρεπείς στο να καταρρεύσουν ακόμη κι από έναν μικρότερο σεισμό. Τέλος, όσο προχωρούσαν οι έρευνες για την καταγραφή των ζημιών αποδείχθηκε πως πολλοί οικισμοί ήταν χτισμένοι σε εντελώς ακατάλληλα εδάφη.

Ο σεισμός μας δίδαξε πολλά. Οι κοινωνίες ενεργοποιήθηκαν και η αλληλεγγύη αποκατέστησε τις σχέσεις μεταξύ κοινότητας και ανθρώπου. Άτυπες και λιγότερο άτυπες ομάδες της κοινωνίας, όπως οι πρόσκοποι, προσέφεραν ανιδιοτελώς και ουσιαστικά σε μια προσπάθεια να απαλύνουν τον ανθρώπινο φόβο και πόνο.

Η διαχείριση της κρίσης ήταν από τα πρώτες και πιο σημαντικές προκλήσεις που ο κρατικός μηχανισμός κλήθηκε να αντιμετωπίσει. Οι υπηρεσίες των Νομαρχιών καθώς κι εκείνες των Δήμων ανταποκρίθηκαν άμεσα. Το ίδιο άμεσα ανταποκρίθηκε η πυροσβεστική υπηρεσία ενώ με τη συνδρομή των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, στήθηκαν καταυλισμοί που φιλοξένησαν σχεδόν όλους όσους έμειναν άστεγοι. Η προσφορά μεμονωμένων συμπολιτών μας που ηγήθηκαν, άτυπα μεν αλλά ουσιαστικά δε, των προσπαθειών διαχείρισης της κρίσης, αποτελεί παράδειγμα αλτρουισμού και φιλαλληλίας.

Έχοντας οι περισσότεροι από εμάς νωπές ακόμη τις μνήμες εκείνου του καλοκαιριού, θυμόμαστε πόσο δύσκολα κυλά η ζωή σε έναν καταυλισμό, έστω κι αν η παραμονή σ’ αυτόν είναι προσωρινή. Ζητήματα που αφορούν την ανθρώπινη υγιεινή κι ασφάλεια είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν ακόμη και μεταξύ μιας σχετικά ομοιογενούς ομάδας πληθυσμού. Αξίζει επίσης να μνημονεύσουμε κι εκείνα τα παιδιά, τους τότε τελειόφοιτους του Λυκείου, που κλήθηκαν να δώσουν εξετάσεις για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσα στις σκηνές.

Η Πολιτεία τα επόμενα χρόνια, ανταποκρινόμενη στις θεσμικές της υποχρεώσεις, κίνησε τις διαδικασίες αποκατάστασης των σεισμοπλήκτων ενώ νέοι αναθεωρημένοι κανόνες αντισεισμικής προστασίας εφαρμόζονται έκτοτε στις κατασκευές κάθε είδους. Ωστόσο, πολεοδομικά μιλώντας, η ξέφρενη ανοικοδόμηση που ξεκίνησε μετά το σεισμό δεν κατόρθωσε να απεκδυθεί το φαινόμενο της αστυφιλίας και να διατηρήσει την πυκνότητα δόμησης στα όρια ενός αστικά βιώσιμου περιβάλλοντος.

Τις μέρες που ακολούθησε ο σεισμός, βρήκε τους εργαζομένους να επιστρέφουν στις δουλειές τους και την κοινωνία να ορθώνεται στα πόδια της. Η σημασία της ετήσιας μνημόνευσης του συνταρακτικού για την περιοχή γεγονότος αυτού δεν είναι μόνο εθιμοτυπική. Είναι η υπενθύμιση πως μια κοινωνία όταν βρεθεί αντιμέτωπη με μια απειλή μπορεί να λειτουργήσει σαν μια αληθινή κοινότητα. Και τις αξίες αυτές οφείλουμε να τις θυμόμαστε κάθε φορά που συνάνθρωποί μας καλούνται να αντιμετωπίσουν παρόμοιες καταστάσεις.

Βαγγέλης  Σημανδρακος

Αντιπεριφερειάρχης Γρεβενών