Με περίπου 1,8 δισ. ευρώ θα χρεωθεί η κοινωνία τις ασκήσεις επί χάρτου της κυβέρνησης της Ν.Δ. και της διοίκησης της ΔΕΗ για τον μετασχηματισμό της -υπό κατασκευή ακόμα- λιγνιτικής μονάδας Πτολεμαΐδα 5 σε μονάδα φυσικού αερίου, ο οποίος μάλιστα θα πραγματοποιηθεί το αργότερο έως το 2025, νωρίτερα από τον αρχικό προγραμματισμό για το 2028, επισπεύδοντας περαιτέρω την ήδη βίαιη απολιγνιτοποίηση, και μάλιστα υπέρ του ορυκτού, εισαγόμενου αερίου.

Η ανακοίνωση έγινε πρόσφατα από τη διοίκηση της ΔΕΗ, που την προέκρινε ως την “καλύτερη λύση”, λόγω αυξημένων τιμών δικαιωμάτων CO₂, που θα την καθιστούσαν ζημιογόνο άμα τη λειτουργία της, δηλαδή στο τέλος του 2022.

Πρόκειται για ένα έργο με προϋπολογισμό περίπου 1,5 δισ., ενώ η επιλογή του φυσικού αερίου συνεπάγεται πρόσθετη δαπάνη περίπου 300 εκατ. Δηλαδή θα δαπανηθεί συνολικά ποσό σχεδόν 1,8 δισ., όταν μια καινούργια και σύγχρονη μονάδα φυσικού αερίου κοστίζει σήμερα κοντά στο ένα έκτο, περί τα 300 εκατ. Η δε μονάδα με την αρχική της μορφή είναι αμφίβολο αν θα προλάβει να λειτουργήσει καθόλου, από τα τέλη του 2022, όπως προβλέπει το χρονοδιάγραμμα, αφού η νέα επιλογή επιτάσσει αλλαγή καυσίμου στη διετία που μεσολαβεί μέχρι το 2025.

Εξίσου αβέβαιο είναι και το μέλλον ολοκαίνουργιων εγκαταστάσεων και εξοπλισμού, που είναι πιθανό να παροπλιστούν πριν καν χρησιμοποιηθούν και να μετατραπούν σε κουφάρια…

Την ίδια στιγμή, διεθνώς, το φυσικό αέριο ως ορυκτό καύσιμο αντιμετωπίζεται με… αποστάσεις και σκεπτικισμό, η χρηματοδοτική στήριξη υποδομών αερίου σταδιακά εγκαταλείπεται, η υπέρχρηση αερίου που έχει προκρίνει η κυβέρνηση της Ν.Δ. -υπέρ ιδιωτικών συμφερόντων- δεν συνάδει με την ευρωπαϊκή στόχευση για οικονομίες μηδενικού άνθρακα, ενώ πρόκειται για καύσιμο εισαγόμενο με διακύμανση (χρηματιστηριακής) τιμής, που συνδέεται με αυτή του πετρελαίου.

Η απόφαση

Από πλευράς ΔΕΗ η φειδωλή ενημέρωση αφορούσε τους επενδυτές με αφορμή την ανακοίνωση των οικονομικών αποτελεσμάτων του 2020, στα οποία περιλήφθηκε μια τηλεγραφική αναφορά.  Όπως λοιπόν ενημερώθηκαν οι επενδυτές, το αργότερο έως το 2025 θα γίνει μετατροπή σε φυσικό αέριο – Hydrogen ready (σ.σ.: οι τεχνολογίες υδρογόνου ολοένα και περισσότερο συνοδεύουν επενδύσεις φυσικού αερίου για να αποδίδεται προοπτική και να… κάμπτονται και οι αντιδράσεις), από 660 MW σε πάνω από 1.000 MW.

Υποστηρίζεται δε ότι η μονάδα θα είναι ιδιαίτερα ευέλικτη, καθώς μέσα σε περίπου μισή με μία ώρα θα μπορεί να αυξάνει την ισχύ της από 300 MW σε πάνω από 1.000 MW. Θα είναι μάλιστα τόσο ανταγωνιστική, όπως αναφέρθηκε, ώστε δεν χρειάζεται καν να αναμένεται ο νέος μόνιμος μηχανισμός αποζημίωσης ισχύος (CRM) -αν και αρκετοί παίκτες της αγοράς ηλεκτρισμού έχουν χαρακτηρίσει προαπαιτούμενο το πρόσθετο έσοδο από το μηχανισμό προκειμένου να λάβουν επενδυτική απόφαση κατασκευής νέων μονάδων αερίου.

Υπενθυμίζεται ότι από τη δεκαετία του 2000 είχε αποφασιστεί η κατασκευή της συγκεκριμένης μονάδας, ενώ αντίθετα απορρίφθηκε η δημιουργία μονάδας φυσικού αερίου, λόγω κυρίως του υψηλότερου κόστους και της μεγαλύτερης εξάρτησης από το εισαγόμενο καύσιμο. Η σύμβαση για την ανάθεση της κατασκευής στον ανάδοχο, κατόπιν διεθνούς διαγωνισμού, συνήφθη και υπεγράφη το 2013.

Απώλεια των μισών θέσεων εργασίας

Σύμφωνα με ανάλυση για τις επιλογές μετασχηματισμού της Πτολεμαΐδας 5, που παρουσίασε πρόσφατα η δεξαμενή σκέψης Green Tank, στην περίπτωση επιλογής φυσικού αερίου δεν πρόκειται για μετατροπή της μονάδας, καθώς θεωρείται ένα τεχνικά δύσκολο εγχείρημα, λόγω των πολύ διαφορετικών γεωμετριών των λεβήτων για τα δύο καύσιμα, αλλά για αντικατάσταση από μονάδα συνδυασμένου κύκλου με καύσιμο το ορυκτό αέριο (CCGT).

Σε αυτή την περίπτωση, αναφέρεται, το σταθμισμένο κόστος (σ.σ.: κόστος εγκατάστασης συν κόστος λειτουργίας διαιρεμένο με την ενέργεια που προσφέρει στο σύστημα) παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, στη ρεαλιστικότερη εκδοχή, ανέρχεται σε 120 ευρώ ανά ΜWh, επηρεαζόμενο όμως σημαντικά από το κόστος του εισαγόμενου φυσικού αερίου, αλλά και από τις τιμές δικαιωμάτων CO₂, ενώ το κόστος εγκατάστασης υπολογίζεται σε τουλάχιστον 264 εκατ. ευρώ.

Διαπιστώνεται παράλληλα ότι στην επιλογή της αντικατάστασης της Πτολεμαΐδας 5 από μονάδα ορυκτού αερίου αντιστοιχεί ο μικρότερος αριθμός μόνιμων εργαζομένων, έναντι άλλων επιλογών (χρήση τεχνολογίας δέσμευσης και αποθήκευσης CO₂ με συνέχιση της λιγνιτικής λειτουργίας, μονάδα καύσης βιομάζας, μονάδα θερμικής αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ). Υπολογίζεται ότι είναι περίπου οι μισές (405) έναντι των αντίστοιχων κατά τη λιγνιτική λειτουργία της μονάδας (832).

Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις 92 άτομα κατά μέσον όρο μπορούν να απασχοληθούν για τη συντήρηση και λειτουργία της μονάδας αερίου σε τοπικό επίπεδο, ενώ σε 313 υπολογίζονται οι θέσεις εργασίας που σχετίζονται με τη διαχείριση του καυσίμου (εξερεύνηση – παραγωγή και μεταφορά αερίου), οι οποίες, ωστόσο, δεν αφορούν την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, καθώς πρόκειται για εισαγόμενο καύσιμο. Εκτιμάται καθαρή απώλεια 380 άμεσων θέσεων εργασίας.

Μανόλης Παναγιωτάκης: Τεχνολογικός Φρανκενστάιν η “νέα”  Πτολεμαΐδα 5

Στη δημιουργία ενός… τεχνολογικού Φρανκενστάιν με πλήθος άχρηστων εγκαταστάσεων, στην απώλεια θέσεων εργασίας, καθώς και σε τεράστιο συνολικό οικονομικό -και όχι μόνο- κόστος θα οδηγήσει η απόφαση της σημερινής διοίκησης της ΔΕΗ για μετατροπή της Πτολεμαΐδας 5 σε μονάδα φυσικού αερίου, επισημαίνει μιλώντας στην ΑΥΓΗ της Κυριακής ο πρώην πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ Μανόλης Παναγιωτάκης. Ανατρέχει στη δεκαετία του 2020, όταν ελήφθη η απόφαση δημιουργίας της μονάδας, υπογραμμίζει τον δημόσιο χαρακτήρα της ΔΕΗ και τονίζει ότι, ως λιγνιτική, η Πτολεμαΐδα 5 μπορεί και σήμερα να είναι ανταγωνιστική.

* Τελικά ήταν λάθος σε επίπεδο ενεργειακού σχεδιασμού η δημιουργία της Πτολεμαΐδας 5;

Οι αποφάσεις, έρευνες και μελέτες για την κατασκευή νέας λιγνιτικής μονάδας στην περιοχή της Πτολεμαΐδας, με τα πλούσια και εύκολα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα, ανάγονται στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000. Η κατασκευή νέων μονάδων θερμικής παραγωγής ήταν επιβεβλημένη για τις ανάγκες του συστήματος παραγωγής της χώρας, με την προοπτική απόσυρσης των παλαιών λιγνιτικών μονάδων, συνολικής ισχύος 2.800 MW την περίοδο εκείνη.

Η λιγνιτική μονάδα προκρίθηκε για να μην αυξηθεί η εξάρτηση από το εισαγόμενο φυσικό αέριο, σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογίας της λιγνιτικής παραγωγής με μονάδες βαθμού απόδοσης 41-43% και πολύ μειωμένων εκπομπών CO₂.  Έτσι αποφασίστηκε η κατασκευή της Πτολεμαΐδας 5, την οποία η περιοχή ανέμενε ως μάννα εξ ουρανού.

Είναι χαρακτηριστικές οι σχετικές πανηγυρικές δηλώσεις των τότε αρμοδίων κυβερνητικών παραγόντων, των ίδιων ωστόσο που, αντί να στηρίξουν την επένδυση, συναίνεσαν τον Οκτώβριο του 2014 να μην χορηγηθούν και στη χώρα μας δωρεάν δικαιώματα CO₂, με συνέπεια τη μεγάλη επιβάρυνση του κόστους της λιγνιτικής παραγωγής…

Ο ανάδοχος επιλέχθηκε ύστερα από διεθνή διαγωνισμό και η σχετική σύμβαση, ύψους 1,4 δισ. ευρώ, υπογράφτηκε το 2013. Το ίδιο έτος η ΔΕΗ συνήψε δανειακή σύμβαση ύψους 739 εκατ. με τη γερμανική τράπεζα KFW για τον εξοπλισμό της μονάδας με επιτόκιο 1,9% καταβάλλοντας εφάπαξ περίπου 100 εκατ. στον δημόσιο γερμανικό οίκο Eyler Hermes για ασφάλιση.

Κατόπιν των ανωτέρω, μετά το 2015, κυβέρνηση και διοίκηση της ΔΕΗ, στο μέτρο των ευθυνών και των αρμοδιοτήτων τους, έπραξαν ό,τι χρειαζόταν για την υλοποίηση αυτού του τεράστιου έργου, που είναι η μεγαλύτερη επένδυση στη χώρα τα τελευταία χρόνια, με τον βέλτιστο τρόπο.

* Η κατασκευή της συγκεκριμένης μονάδας συνέφερε επιχειρηματικά τη ΔΕΗ;

Με κριτήριο αποκλειστικά το επιχειρηματικό όφελος, η απάντηση είναι όχι. Αρκεί να σκεφτούμε ότι η Μεγαλόπολη 5, μονάδα φυσικού αερίου, με ισχύ 811 MW, κόστισε το ένα τρίτο (500 εκατ.) της Πτολεμαΐδας 5, ισχύος 660 MW. Αλλά η ΔΕΗ δεν είναι μια συνήθης ιδιωτική επιχείρηση που επενδύει και λειτουργεί αγνοώντας τα γενικότερα θέματα, όπως η ασφάλεια εφοδιασμού, το κόστος, η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας, το εμπορικό ισοζύγιο, η οικονομία της Δυτικής Μακεδονίας. Αυτά βέβαια είναι θέματα ευθύνης της Πολιτείας, η οποία, ωστόσο, μόνο μέσω μιας δημόσιας επιχείρησης, όπως η ΔΕΗ, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά.

* Πώς κρίνετε την προσφάτως ανακοινωθείσα απόφαση της διοίκησης της ΔΕΗ για μετατροπή της Πτολεμαΐδας V σε μονάδα φυσικού αερίου, και μάλιστα από το 2025;

Η απόφαση αυτή από κοινωνική, περιβαλλοντική, αλλά και τεχνική, οικονομική και επιχειρηματική άποψη δεν είναι κατανοητή. Θα δημιουργηθούν μόλις μερικές δεκάδες θέσεις εργασίας. Οι στόχοι μείωσης το 2030 των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% σε σχέση με το 1990 μπορούν να εκπληρωθούν και με τη λειτουργία της Πτολεμαΐδας 5 ως λιγνιτικής.

Ως μονάδα παραγωγής θα πρόκειται για έναν τεχνολογικό Φρανκενστάιν, με άχρηστο το μεγαλύτερο μέρος των εγκαταστάσεών του, με βαθμό απόδοσης κάτω του 55%, που μετά το 2030 θα υπολειτουργεί λόγω μειωμένης ανταγωνιστικότητας. Θα δαπανηθούν επιπρόσθετα 350 και πλέον εκατ., όσα χρειάζονται για την κατασκευή μιας καινούργιας σύγχρονης μονάδας αερίου ισχύος 1.000 MW, με βαθμό απόδοσης 63%.

Η Πτολεμαΐδα 5 ως λιγνιτική μπορεί να είναι ανταγωνιστική έναντι των υφισταμένων μονάδων αερίου ακόμη και με τις σημερινές μειωμένες, λόγω της κρίσης, τιμές του. Με τιμές αερίου στα προ κρίσης επίπεδα και τις προβλέψεις για την εξέλιξή τους από το ίδιο το ΥΠΕΝ θα είναι πολύ ανταγωνιστικότερη και από τις πιο σύγχρονες μονάδες φυσικού αερίου, αποφέροντας στη ΔΕΗ ετήσιο EBITDA 50-80 εκατ., στην περιοχή πάνω από 1.000 θέσεις εργασίας και 100 εκατ. το χρόνο και ετήσια ελάφρυνση στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας πλέον των 250 εκατ.