Οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που ήρθαν τη δεκαετία του ’90, χωρίς καμία υποδομή ή πολιτική υποδοχής, κατάφεραν να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία από μόνοι τους.Όμως για τους δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες που έφτασαν τα τελευταία χρόνια στη χώρα, η Ελλάδα είναι απλώς ένας ενδιάμεσος σταθμός.Γιατί συμβαίνει αυτό; Πώς εντάχθηκαν στην κοινωνία μας οι μετανάστες της δεκαετίας του ’90, και γιατί δεν θέλουν να ενταχθούν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που έφτασαν εδώ πρόσφατα; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα στα οποία επιχειρεί να απαντήσει με δύο παράλληλες έρευνες η διαΝέοσις.

Η πρώτη έρευνα διεξήχθη το διάστημα Φεβρουρίου-Απριλίου του 2019 από ομάδα ερευνητών υπό το συντονισμό της Επικ. Καθηγήτριας Συγκριτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν Βασιλικής Τσαγκρώνη και του Επικ. Καθηγητή Σπουδών Παγκοσμιοποίησης στο Πανεπιστήμιο του Μπράιτον Βασίλη Λεοντίτση, σε συνεργασία με την εταιρεία ερευνών ΚΑΠΑ Research σε ένα δείγμα 800 νέων και παλαιότερων μεταναστών που ζουν στη χώρα μας.

Η δεύτερη έρευνα διεξήχθη σε συνεργασία με το γερμανικό ίδρυμα Hanns Seidel και την εταιρεία ερευνών Marc τον Φεβρουάριο του 2019 σε πανελλαδικό δείγμα 1.000 ατόμων, και στοχεύει στη χαρτογράφηση των πεποιθήσεων των Ελλήνων για το θέμα.

Τι πιστεύουν πρόσφυγες  (παλαιοί και νέοι) για τη ζωή τους στη χώρα μας

• Οι νέοι πρόσφυγες του δείγματος (Αφγανοί και Σύροι, που ζουν στην Ελλάδα ως και 1,5 χρόνο) έχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό παιδιά (63,5%) από τους παλαιότερους (42%), γεγονός που αμφισβητεί τη βασική απεικόνιση των προσφύγων της κρίσης του 2015 ως «νέων, ανύπανδρων ανδρών».

• Το 91% των νεότερων προσφύγων (και σχεδόν όλοι οι Σύροι) δηλώνουν ως αιτία μετανάστευσης την «αποφυγή βίας», κάτι που δηλώνουν λιγότερο από το 20% των Αλβανών και λιγότερο από το 5% των Γεωργιανών.

• To 58% των Αφγανών και το 65% των Σύρων δηλώνουν πως σκοπεύουν να πάνε σε άλλη χώρα (σχεδόν όλοι σε ευρωπαϊκή) και μόνο 1 στους 4 δηλώνουν ότι θέλουν να μείνουν εδώ. Αντίθετα, περίπου 3 στους 4 παλαιούς πρόσφυγες  δηλώνουν ότι το μέλλον τους είναι στη χώρα μας.

• Οι νέοι πρόσφυγες  δεν έχουν ενταχθεί ακόμα ούτε στην κοινωνική, ούτε στην επαγγελματική ζωή της χώρας μας: Μόλις το 9% εργάζεται, σε αντίθεση με το 77% των παλαιότερων πρόσφυγων που αναφέρουν πως έχουν κάποια μορφή απασχόλησης.

• Οι νέοι πρόσφυγες εμφανίζουν σημαντικά ποσοστά δυσκολιών που σχετίζονται με την ψυχική και πνευματική υγεία, ενώ οι παλαιότεροι εμφανίζουν καλύτερη εικόνα, αν και σε εκείνους τα ποσοστά άγχους είναι αρκετά υψηλά.

• Αν και η μεγάλη πλειοψηφία παλαιών και νέων προσφύγων δηλώνουν ότι δεν έχουν ζήσει αρνητικές εμπειρίες συστημικών διακρίσεων στην Ελλάδα, και περίπου το 80% όλων των προσφύγων δηλώνουν ότι δεν νιώθουν απειλή από καμία ομάδα, κατά κανόνα οι νέοι πρόσφυγες  δηλώνουν ότι έχουν υποστεί διακρίσεις σε μεγαλύτερα ποσοστά.

• Η θρησκεία φαίνεται ότι δεν παίζει μεγάλο ρόλο στη ζωή τους: η μεγάλη πλειοψηφία (77%) -ανεξαρτήτως θρησκεύματος- δήλωσαν ότι δεν λαμβάνουν ποτέ μέρος σε θρησκευτικές τελετές, ή συμμετέχουν σπάνια.

• Το 52% των αλβανικής καταγωγής ερωτηθέντων, οι οποίοι κατά μέσο όρο ζουν στην Ελλάδα 22 χρόνια, έχουν λάβει την ελληνική υπηκοότητα. Το 5%, μάλιστα, δεν έχουν καν διπλή υπηκοότητα, αλλά μόνο την ελληνική.

• Μόνο το 4% των Γεωργιανών ερωτηθέντων έχουν ελληνική υπηκοότητα, αν και ζουν στην Ελλάδα κατά μέσο όρο πάνω από 10 χρόνια.

• Το 54% των παλαιότερων προσφύγων διαθέτουν πανεπιστημιακό πτυχίο, σε αντίθεση με το 12% των νεότερων, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους (64%) δεν έχουν κάποιο έγγραφο που να πιστοποιεί την εκπαίδευσή τους.

Ποια είναι η στάση των Ελλήνων απέναντι στους πρόσφυγες

• Το 56% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι ο αντίκτυπος της ύπαρξης προσφύγων στην ελληνική οικονομία είναι αρνητικός.
• Το 58% θεωρούν ότι η παρουσία προσφύγων στην Ελλάδα «αποτελεί κίνδυνο αλλοίωσης της εθνικής μας ταυτότητας».
• Το 79% πιστεύουν ότι η παρουσία των προσφύγων δεν συμβάλλει στην επίλυση του δημογραφικού.
• Το 53% πιστεύουν ότι η παρουσία τους αυξάνει την εγκληματικότητα. Το 54% πιστεύουν ότι στο μέλλον θα έρχονται περισσότεροι πρόσφυγες.

* Τα στοιχεία προκύπτουν από την έρευνα της διαΝΕΟσις σε συνεργασία με το γερμανικό ίδρυμα Hanns Seidel (Φεβρουάριος 2019)

Η μετανάστευση σε αριθμούς:

• 4,4% είναι το ποσοστό των προσφύγων (πολιτών χωρίς υπηκοότητα χώρας της Ε.Ε.) που ζουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση 580.000 περίπου είναι οι νόμιμοι μετανάστες που βρίσκονται στην Ελλάδα σήμερα, οι οποίοι ζουν κυρίως στα αστικά κέντρα
• 50.000 – 70.000 εκτιμάται ότι είναι ο αριθμός των προσφύγων που ήρθαν μετά το 2015 και έχουν μείνει εδώ (οι αιτήσεις ασύλου που εκκρεμούσαν ως και τα τέλη 2018 έφταναν τις 67.000)
• 35.000 περίπου (περισσότεροι από τους μισούς) είναι οι γυναίκες και τα παιδιά στο σύνολο των νέων προσφύγων 27.000 είναι ο αριθμός των παιδιών σύμφωνα με τη UNICEF, ενώ σύμφωνα με την καταγραφή της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες τον Σεπτέμβριο 2019, ο ακριβής αριθμός των αsυνόδευτων παιδιών ήταν 4.616

Η έρευνα καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής:

-Παροχή στέγης σε διαμερίσματα και διασπορά των προσφύγων σε διάφορες περιοχές της χώρας.

-Πλήρης λειτουργία των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών σε όλους τους Δήμους της χώρας.

-Πλήρης λειτουργία των Υπηρεσιών μιας Στάσης για πρόσφυγες.

-Εισαγωγή του θεσμού του διαπολιτισμικού μεσολαβητή για τη διευκόλυνση των προσφύγων στην επικοινωνία με το κράτος.

-Εισαγωγή συστήματος αξιολόγησης δεξιοτήτων με την επέκταση του «Ευρωπαϊκού Διαβατηρίου για τα Προσόντα των Προσφύγων» σε συνεργασία με αντίστοιχες διακυβερνητικές δομές (ή αυτόνομα).

-Διασφάλιση πρόσβασης παιδιών σε τοπικές σχολικές μονάδες στο πλαίσιο της αμφίδρομης ένταξης. Ενσωμάτωση βασικών αρχών σεβασμού της διαφορετικότητας στο σχολικό αναλυτικό πρόγραμμα.

-Παροχή μαθημάτων ελληνικής γλώσσας σε όλους τους ενήλικες πρόσφυγες.

-Εξασφάλιση διαφάνειας στη διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων. Αύξηση του ρυθμού απορρόφησης και καλύτερος συντονισμός των ΜΚΟ.

-Καλύτερη ιεράρχηση και στόχευση στην κατανομή των κονδυλίων και αξιολόγηση των δράσεων.

-Κεντρικός στρατηγικός σχεδιασμός, λεπτομερής ανάλυση των πηγών χρηματοδότησης και χρηματοδοτικός προγραμματισμός των δράσεων με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.

-Δημιουργία αξιόπιστου συστήματος για την καταγγελία φαινομένων απάτης.

-Συμβουλευτική υποστήριξη σε ελληνικούς φορείς μέσω εργαλειοθήκης για την εισαγωγή ενταξιακών δράσεων σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα.

Με πληροφορίες από διαΝέοσις