Η προοπτική μιας πράσινης παγκόσμιας ανάκαμψης από την πανδημία του κοροναϊού κρέμεται από μια κλωστή, καθώς οι χώρες διοχετεύουν πόρους στην οικονομία των ορυκτών καυσίμων για να αποτρέψουν μια καταστροφική ύφεση, όπως αποκαλύπτει ανάλυση που πραγματοποιήθηκε για τον Guardian.

Παράλληλα, όλα δείχνουν ότι οι υποσχέσεις για ανάκαμψη με χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν. Ελάχιστες μεγάλες χώρες στρέφουν τα κονδύλια σωτηρίας σε προσπάθειες όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα ηλεκτρικά οχήματα και η ενεργειακή απόδοση. 

Νέα ταξινόμηση του Guardian αποκαλύπτει ότι η Ευρώπη βρίσκεται στην πρώτη θέση, αφιερώνοντας το 30% των €750 δισ. του ταμείου ανάκαμψης σε πράσινες πρωτοβουλίες. Η Γαλλία και η Γερμανία έχουν δεσμευτεί ότι θα αξιοποιήσουν περίπου €30 δισ. και €50 δισ. αντιστοίχως στα δικά τους ξεχωριστά πακέτα αναθέρμανσης της οικονομίας για δαπάνες που σχετίζονται με το περιβάλλον.

Στην άλλη άκρη της κλίμακας, η Κίνα κατέχει το αρνητικό ρεκόρ όλων των μεγάλων οικονομιών, με μόλις το 0,3% του πακέτου της (δηλαδή περίπου 1,1 δισ. στερλίνες) να προορίζεται για πράσινα προγράμματα. Στις ΗΠΑ, πριν τις εκλογές, οι αντίστοιχες δαπάνες περιορίζονταν μόλις στα $26 δισ. ή σε λίγο περισσότερο από το 11% των ανακοινωμένων δαπανών.

Σε τουλάχιστον 18 από τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, πάνω από έξι μήνες πριν το πρώτο κύμα lockdown της άνοιξης, τα πακέτα σωτηρίας κυριαρχούνται από δαπάνες με βλαβερές επιπτώσεις για το περιβάλλον, όπως είναι η διάσωση των πετρελαιοβιομηχανιών ή οι νέες υποδομές με υψηλό αποτύπωμα άνθρακα, που υπερβαίνουν τις θετικές επιπτώσεις που έχουν επί του κλίματος οι όποιες «πράσινες» δαπάνες, σύμφωνα με την ανάλυση του Guardian.

Μόλις τέσσερις χώρες – η Γαλλία, η Ισπανία, η Βρετανία και η Γερμανία – και η ΕΕ έχουν ανακοινώσει πακέτα που πρόκειται να δημιουργήσουν συνολικά θετικές επιπτώσεις για το περιβάλλον.

«Το φυσικό περιβάλλον και η κλιματική αλλαγή δεν ανήκαν στον πυρήνα του σχεδιασμού της συντριπτικής πλειοψηφίας των σχεδίων ανάκαμψης», εξηγεί ο Τζέισον Έις, εκτελεστικός επικεφαλής της Vivid Economics, που συγκέντρωσε τα σχετικά στοιχεία για τον Guardian. «Στην πλειοψηφία των κρατών δεν βλέπουμε να προκύπτει καμία απολύτως πράσινη ανάκαμψη». 

Ακόμη και οι χώρες που ανακοίνωναν με υπερηφάνεια σχέδια για πράσινη ανάκαμψη, συχνά δαπανούν περισσότερα σε δραστηριότητες που πρόκειται να διατηρήσουν ή και να αυξήσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Η Νότια Κορέα ανακοίνωνε σχέδια για μια νέα πράσινη συμφωνία τον Ιούλιο, η οποία θα έφτανε περίπου στα $135 δισ. Όμως το γεγονός ότι συνεχίζει τις δαπάνες για τα ορυκτά καύσιμα και άλλες βιομηχανίες έντασης άνθρακα, της δίνει μόλις την όγδοη θέση στον κόσμο στην κλίμακα της πράσινης ανάκαμψης.

Αντιστοίχως, ο Καναδάς δαπανά περίπου 3,5 δισ. στερλίνες για τις υποδομές μόνωσης των κατοικιών, πράσινων μεταφορών και καθαρής ενέργειας. Όμως το συνολικό πακέτο ανάκαμψης ξεπερνά τα $300 δισ. και περιλαμβάνει μέτρα όπως η σημαντική επέκταση των οδικών δικτύων και οι φοροελαφρύνσεις των εταιρειών ορυκτών καυσίμων. Η Ινδία αφιερώνει περίπου $830 εκατ. στην πράσινη οικονομία της, όμως τα σχέδια στήριξης του άνθρακα την φέρνουν χαμηλά στην κατάταξη.

Η σημασία της εκλογής Μπάιντεν

Όπως, όμως, δείχνει η ανάλυση της Vivid, η εκλογή Μπάιντεν στις ΗΠΑ ανοίγει προοπτικές αλλαγής αυτών των στοιχείων. Αν και ενδέχεται να έρθει αντιμέτωπος με μια ρεπουμπλικανική πλειοψηφία στη Γερουσία, αν τα σχέδια του Μπάιντεν για $2 τρισ. πράσινης ανάκαμψης εφαρμόζονταν στις ΗΠΑ, θα ξεπερνούσαν την ΕΕ ως ο μεγαλύτερος επενδυτής σε ένα μέλλον με λιγότερο άνθρακα.

«Αυτό θα ήταν μια μετατόπιση με μεταμορφωτικές δυνατότητες», επισημαίνει ο Έις. «Πρόκειται για πολύ αποφασιστικά σχέδια από πλευράς Μπάιντεν, και θα αποτελούσαν σημαντικό κίνητρο και για άλλες χώρες. Θα σήμαιναν ότι οι ΗΠΑ ξεκινούν έναν αγώνα δρόμου για όλο τον κόσμο, ιδιαιτέρως κόντρα στην Κίνα, για μια πράσινη ανάκαμψη».

Ο Μπάιντεν θέλει να ενισχύσει την ανανεώσιμη ενέργεια, εξασφαλίζοντας ότι οι ΗΠΑ θα χρησιμοποιούν αποκλειστικά καθαρή ενέργεια μέχρι το 2035 και θα έχουν αγγίξει τις μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050, επενδύοντας για αυτό το σκοπό $1,7 τρισ. στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας και αναμένοντας οι ιδιωτικές επενδύσεις να φέρουν το συνολικό ποσό στα $5 τρισ. Ωστόσο, τα σχέδιά του θα πρέπει να εγκριθούν από μια εχθρική ρεπουμπλικανική Γερουσία και είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσουν αντιδράσεις – πιθανώς ακόμη και δικαστικές διαμάχες – από τομείς της αμερικανικής οικονομίας ή ακόμη και από ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ.

Μικρές αλλαγές με τεράστια σημασία

Ωστόσο, ακόμη και αν μόνο μια μικρή μερίδα των πράσινων σχεδίων του Μπάιντεν επιβιώσουν στο ακέραιο, θα μπορούσαν και πάλι να αποδειχθούν αρκετά για να έχουν ισχυρές μεταμορφωτικές επιδράσεις τόσο για την αμερικανική οικονομία, όσο και για όλο τον κόσμο, υποστηρίζει ο Έις. «Θα περιμέναμε να υπάρξουν ορισμένοι συμβιβασμοί, όμως συγκριτικά με την τωρινή κατάσταση των ΗΠΑ, θα υπήρχε και πάλι μια τεράστια μετατόπιση στις πράσινες δαπάνες στο πλαίσιο μιας προεδρίας Μπάιντεν», επισημαίνει. «Πολλές άλλες χώρες έχουν επηρεαστεί από την εικόνα της αμερικανικής ηγεσίας. Μια Αμερική στο τραπέζι των G20 που θα πιέζει για πράσινη ανάκαμψη, είναι βέβαιο ότι θα βοηθούσε». 

Οι χώρες που δεν κινούνται προς μια πράσινη ανάκαμψη, χάνουν και την ευκαιρία να δημιουργήσουν εκατομμύρια θέσεις εργασίας, εξηγεί στον Guardian ο Εντ Μπάρμπιερ, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας του Κολοράντο, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει έρευνα-ορόσημο για την οικονομική κρίση του 2008, που παρότρυνε η ανάκαμψη να είναι πράσινη έως και κατά 16%. «Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες για μέτρα όπως η μόνωση των κατοικιών, τα φωτοβολταϊκά και οι υποδομές φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, οι οποίες ανοίγουν νέες θέσεις εργασίας».

Αποτυχία της συμφωνίας του Παρισιού;

Τη στιγμή που οι χώρες αποτυγχάνουν να κινηθούν προς μια πράσινη ανάκαμψη, μένουν πίσω και στις υποχρεώσεις τους υπό την συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ) έχει υπολογίσει, αποκλειστικά για τον Guardian, ότι υπάρχουν χώρες που σχεδιάζουν περικοπές εκπομπών μόλις σττο 15% των συνολικών μειώσεων που απαιτεί η συμφωνία του Παρισιού. Ο Φατίχ Μπιρόλ, εκτελεστικός διευθυντής του ΙΕΑ αναφέρει: «Η Κίνα δεν έχει ξεκινήσει ακόμη την πορεία προς μια πράσινη ανάκαμψη. Όμως δεν έχουν χάσει ακόμη την ευκαιρία τους, αν αλλάξουν το πλάνο για την επόμενη πενταετία (το οποίο θα οριστικοποιηθεί τον ερχόμενο Μάρτιο). Πλέον, ό,τι οικοδομεί η Κίνα θα πρέπει να είναι πράσινο». 

Ο ρόλος της Κϊνας

Χωρίς την Κίνα, η προοπτική μιας παγκόσμιας πράσινης ανάκαμψης μοιάζει ανέφικτη. «Αν η Κίνα δεν δημιουργήσει πακέτα πράσινης ανάκαμψης, δημιουργώντας ένα νέο πενταετές πλάνο που θα στοχεύει στις μηδενικές εκπομπές, τότε οι πιθανότητες του πλανήτη να επιτύχει τους κλιματικούς του στόχους βρίσκονται κοντά στο μηδέν», προειδοποιεί ο Μπιρόλ.

Ο Μετρητής των Δράσεων για το Κλίμα (CAT), μια ανεξάρτητη επιστημονική ανάλυση, ανακάλυψε ότι οι κυβερνήσεις πολλών κρατών, αντί να δίνουν έμφαση στην ανάκαμψη χαμηλού άνθρακα, ενισχύουν βιομηχανίες έντασης άνθρακα και χαλαρώνουν τις περιβαλλοντικές ρυθμίσεις. Ο Νίκλας Χένε, του NewClimate Institute, ενός από τους οργανισμούς που συνεργάζονται στο πλαίσιο του CAT, προειδοποιεί: «Αυτό που παρατηρούμε περισσότερο, είναι ότι οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την ανάκαμψη από την πανδημία για να πάρουν πίσω την κλιματική νομοθεσία και να διασώσουν την βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Αυτό συμβαίνει ιδιαιτέρως στις ΗΠΑ, αλλά και στη Βραζιλία, το Μεξικό, την Αυστραλία, τη Νότια Αφρική, την Ινδονησία, τη Ρωσία, τη Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες».

Υπάρχει ακόμη χρόνος

Ωστόσο, ο Λόρδος Νίκολας Στερν, κλιματικός οικονομολόγος, υποστηρίζει ότι οι χώρες έχουν ακόμη χρόνο για να μετατοπιστούν σε μια νέα φάση ανάκαμψης, όπου οι πράσινες δαπάνες θα έχουν προτεραιότητα. Το μεγαλύτερο μέρος των αρχικών $12 τρισ. των πακέτων διάσωσης σε όλο τον κόσμο έχει διοχετευτεί για την αύξηση της ρευστότητας, την αναπλήρωση των μισθών και την προστασία των επιχειρήσεων από την κατάρρευση, κινήσεις οι οποίες δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια για μια πράσινη στροφή.

Κάνοντας όμως τα επόμενα βήματα, σε μερικούς μήνες, οι χώρες θα πρέπει να έχουν έτοιμα τα πράσινα σχέδιά τους, σημειώνει ο Στερν. «Η πράσινη ανάκαμψη έχει καθυστερήσει, επειδή ακόμη αντιμετωπίζουμε τον ιό, με την εξαίρεση χωρών όπως η Κίνα», σημειώνει. «Αν τα είχαμε καταφέρει καλύτερα με τη διαχείριση του ιού στην Ευρώπη, θα έλεγα ότι μέχρι τώρα θα έπρεπε να τα πηγαίνουμε καλύτερα με την πράσινη ανάκαμψη. Όμως ακόμη είμαστε στις φάσεις του lockdown και της διάσωσης. Η ανάκαμψη δεν μπορεί να ξεκινήσει αν δεν τα πάμε καλύτερα με τη διαχείριση του ιού».