Οι ”σωτήρες” επιμένουν ακόμα…    

Καθώς  πορευόμεθα στην καρδιά του καλοκαιριού, μια παράλληλη πορεία στις πιο αποπνικτικές και βαριά μολυσματικές  περιοχές της κρίσης συντελείται. Πολιτικά η κρίση, πλέον, βρίσκεται εκτός  ουσιαστικής, κεντρικής διαχείρισης, χωρίς σχέδιο αναφοράς  και δυνάμεις πλοήγησης. Μόνον το ευρωπαϊκό πλαίσιο, όπως υφίσταται και όσο λειτουργεί στα ελληνικά δεδομένα, καθώς και η συνθηκολόγηση μιας εξουθενωμένης κοινωνίας διατηρεί μια αργόσυρτη πορεία στο βούρκο.

Στο όγδοο έτος της βαθύτερης για τα 40 τελευταία χρόνια κρίσης, στη δημόσια σκηνή εξελίσσεται ένα αποκρουστικό παιχνίδι των υφιστάμενων πολιτικών κορυφών, των φατριαστικών κλειστών πολιτικών ελίτ. Κινούνται εκτός των  πραγματικών αναγκών που ξεδιπλώνονται ωμές σε κάθε τομέα, με λόγο ρηχό και υποκριτικό, άνευρο, χωρίς τομές και νεύρο, με πρόσωπα τοξικά, πρωταγωνιστές της ήττας, της φθοράς και της κρίσης. Με εμμονές, ωστόσο,  δικαίωσης για πολιτικές που έφεραν κατάπτωση, ευτελισμό και ρόγχο θανάτου, γαντζωμένοι στην πάση θυσία επιβίωση τους  σ΄ένα μοιραίο παιχνίδι εξουσίας. Κρατιούνται  στο ”σάπιο σανίδι του θεάτρου”, κυρίως γιατί οι ισχυροί πίσω στα παρασκήνια έτσι επιθυμούν κι επιτρέπουν, καθώς, και οι δυνάμεις της εξουθενωμένης κοινωνίας, ακόμα, δεν μπορούν.

 Ο διάλογος  Α.Τσίπρα -Γ.Βαρουφάκη και η αλλαγή τοπίου.

Στον ιδιότυπο, μέσω εφημερίδων και βιβλίων, δημόσιο διάλογο του Γ. Βαρουφάκη με τον Α. Τσίπρα, και την προστρέχουσα συμμετοχή υποστήριξης πρωτοκλασσάτων του ΣΥΡΙΖΑ (Βούτσης, Φίλης, Παπαδημούλης κλπ), είναι σαφή τα εξής :

Πρώτο, ότι για τον Α. Τσίπρα για τα συγκεκριμένα του λάθη που δημόσια ομολογεί, ως πρωθυπουργός (αυτής της σημασίας, αυτού του μεγέθους, σ΄ αυτή τη συγκυρία με γνωστές τις συνθήκες και τους όρους), ισχύει το γνωστό : ”δεν είναι λάθος, είναι έγκλημα !”. Καθώς και τις μεγάλες του αδυναμίες και τότε, αλλά και στη συνέχεια (ακόμα, και τώρα) να αντιληφθεί, να αξιολογήσει τα οικονομικά ζητήματα στο βάθος τους, στην πολυπλοκότητά τους και στις πραγματικές τους συνέπειες.

Δεύτερο, ότι ο Α.Τσίπρας επιχειρεί μία συνολική ερμηνεία, την ανάδειξη μας  εκδοχής για την επίμαχη εκείνη περίοδο (Ιανουάριος 2015 -Ιούλιος 2015), καθώς και της κατοπινής έως σήμερα, συγκροτώντας ένα ερμηνευτικό  σχήμα, ένα πλαίσιο για τον ίδιο, τις ευθύνες του, αλλά και την κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ. Σχήμα και πλαίσιο εξαιρετικά αναγκαίο και χρήσιμο, για κάθε περίπτωση και μάλιστα καθώς εντείνονται οι πιέσεις και οι αποκαλύψεις. Αλλά, και της αυξημένης πιθανότητας η περίοδος εκείνη, ή μεμονωμένες πτυχές της (π.χ., capital controls) να τύχει συστηματικότερης και βαθύτερης εξέτασης (στη  Βουλή, στη Δικαιοσύνη). Ειδικότερα, καθώς, ο κύκλος των Εξεταστικών ανοίγει με τον Καμμένο και τον ισοβίτη, ας λαμβάνονται, σκέπτονται, τα απαραίτητα, καλού -κακού μέτρα… Τούτο, λοιπόν, το είδος απολογισμού έχει και τη μορφή του κυρίαρχου κυβερνητικού -κομματικού λόγου απέναντι σε κάθε συζήτηση με αυτό το περιεχόμενο, καθώς και απέναντι σε κάθε κατηγορία θεσμοποιημένης απόπειρας.

Ωστόσο, οφείλουμε, να σημειώσουμε, ότι το κεφάλαιο είναι πολύ βαρύ, κρίσιμο και πολύπτυχο, και μόλις τώρα ανοίγει. Αφού, οι μόνοι που θα μπορούσαν πραγματικά να το ανοίξουν, με στοιχεία υπαρκτά και ισχυρά (κι όχι εκτιμήσεις, ή/και ενδείξεις) ήταν οι πρωταγωνιστές. Και, οι τότε κορυφαίοι, ήταν αυτοί που τώρα ομιλούν : ο Γ. Βαρουφάκης  και  ο Α.Τσίπρας.

Σε κάθε, δε, περίπτωση, τα όλο θέμα ανοίγει και ξεδιπλώνεται, δημιουργώντας πιθανότητες εξελίξεων στο βαθμό που ο Γ. Βαρουφάκης έχει καταθέσει στο βιβλίο του όσα και ό,τι έχει καταθέσει, με την επισήμανση,  μάλιστα, ότι οι συνομιλίες του με τον πρωθυπουργό και εξέχοντες παράγοντες έλληνες και ευρωπαίους είναι μαγνητοφωνημένες και τα αντίγραφα τους τα κατέχει !

Ενώ, νέες σοβαρές διαστάσεις αποκτά η συζήτηση από τις παρεμβάσεις, του Π. Λαφαζάνη, για έξοδο από το ευρώ, οικονομική στήριξη στη Ρωσία και εθνικοποίηση της Τράπεζας Ελλάδος, που δεν μπορεί να θεωρηθεί, -κάθε άλλο-, όπως επιδιώκεται περιθωριακή, λόγω του γεγονότος ότι στην ουσία πρόκειται για την στρατηγική της τότε ”Αριστερής Πλατφόρμας” εντός του ΣΥΡΙΖΑ, με δυνάμεις της τάξεως του 40% και ισχυρή κυβερνητική παρουσία μέχρι τον Ιούλιο 2017. Η χρονική απόσταση και η σχετική ασφάλεια από κείνη την περίοδο, δεν μειώνει την αξία όλων αυτών, την αίσθηση στην κοινή γνώμη, και πάντως, με ψυχραιμία δίνει τη δυνατότητα χειρισμών και αποφάσεων από όλες τους θεσμικούς παράγοντες (Βουλή, Κόμματα, Δικαιοσύνη κλπ). Όντως, το θέμα αυτό τώρα ανοίγει.

Υπογραμμίζουμε ότι εδώ συμβαίνει, ως ένα σημαντικό βαθμό έχει ήδη συμβεί, μέσα απ΄ όλα αυτά, μια ποιοτική μετεξέλιξη στη συζήτηση (και αναζήτηση υπευθύνων) για τα θέματα, τους ρόλους και τα παρασκήνια που οδήγησαν στο 3ο Μνημόνιο.

Εφήμεροι πανηγυρισμοί και μεγάλες διαψεύσεις.

Ταυτόχρονα στο επίπεδο της οικονομίας, απ΄ όπου παράγονται και ανακύπτουν τα μείζονα θέματα, στον όγδοο χρόνο  μετά την κορύφωση της οικονομικής κρίσης και την έναρξη εφαρμογής των Μνημονίων, η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια κατάσταση, όπου τα προβλήματα φαίνονται να επιστρέφουν διαρκώς. Και θα πρέπει να είναι κανείς, εξαιρετικά αδαής ή πολύ εύπιστος για να θεωρήσει ότι οι πανηγυρισμοί για έξοδο στις αγορές με το πενταετές Ομόλογο, επιτοικίου 4.625 % αποτελεί επιτυχία και αισιόδοξα μήνυμα από τις αγορές ! Όταν, η Ελλάδα δανείζεται τώρα από τον ESM με επιτόκιο 0,89%. Δηλαδή, η ”επιτυχία” είναι ο δανεισμός με σχεδόν πενταπλάσιο επιτόκιο απ΄αυτό  ο ESM, σήμερα, δανείζει την Ελλάδα !
Κι όταν η Πορτογαλία δανείζεται στο 1,30%, η Ρουμανία στο 2,56% και η Γερμανία με αρνητικό επιτόκιο -0,115 %. Επιπλέον η εξαγορά του ομολόγου του 2014 έγινε στο 102,6% της ονομαστικής του αξίας, πράγμα που  συνεπάγεται επιβάρυνση του δημοσίου  χρέους, έστω και μικρή,  αλλά επιβάρυνση. Ενώ, τα νέα χρήματα που αντλεί η χώρα με την έκδοση αυτή είναι πολύ περιορισμένα καθώς το μισό της έκδοσης φαίνεται να καλύπτεται από την ανταλλαγή των  ομολόγων του 2014.

Πέραν αυτών, το σημαντικότερο είναι ότι οι θεωρίες και οι αντίστοιχες γραμμές που έχουν διατυπωθεί σχετικά με τηη οικονομικ΄λη κρίση μέχρι σήμερα έχουν όλες διαψευσθεί.

Πρώτη, η δημοσιονομική θεωρία -γραμμή. Η εξέλιξη του Δημόσιου Χρέους, το οποίο θεωρήθηκε ως η κύρια η αιτία που προκάλεσε την κρίση το 2010. Τον Δεκέμβριο 2009 ήταν € 300 δισ. (δηλ. 127% ΑΕΠ) και έχει μεσολαβήσει το ΡSΙ, με την ωμότητα βεβαίως στα ομόλογα δημόσιου χαρακτήρα,  με ονομαστική διαγραφή χρέους € 110 δισ. Μετά από 7και πλέον έτη Μνημονίων, όχι μόνο δεν μειώθηκε αλλά σήμερα είναι € 325 δισ. (δηλ. στο 180% ΑΕΠ) και απαιτείται νέα απομείωση. Όπως όλα δείχνουν η ελάφρυνση του χρέους θα συνοδεύεται από νέο πλαίσιο μέτρων και στενή εποπτεία της οικονομικής πολιτικής για πολλά χρόνια ακόμη, ιδιαίτερα αν γίνουν αποδεκτές οι απόψεις του ΔΝΤ. Εξ άλλου, τα ανήκουστα πλεονάσματα μέχρι το 2060 (3,5 % μέχρι το 2023 και στο 2% μέχρι το 2060), έχουν ως υπόβαθρο  τους αυτή την εκτίμηση, περί μείωσης του χρέους. Ήταν, η λάθος και πάλι τακτική στην τελευταία , β΄ αξιολόγηση, ότι το χρέος, επαναπροβλήθηκε, επαναποτέλεσε, μείζονα στόχο για την ελληνική κυβέρνηση, ενώ ακόμα και η ευρωπαϊκή πλευρά θα μπορούσε  να το περάσει σε δεύτερη μοίρα.

Δεύτερη, η θεωρία -γραμμή των μεταρρυθμίσεων. Η έλλειψη μεταρρυθμίσεων, πέραν βεβαίως ορισμένων απόλυτα αναγκαίων εκσυγχρονιστικού χαρακτήρα, θεωρήθηκε η αιτία μακροχρόνιας παγίδευσης της οικονομίας στην ύφεση. Το 2016 ο ΟΟΣΑ διαπίστωσε ότι η Ελλάδα έχει ψηφίσει τις περισσότερες μεταρρυθμίσεις στην Ε.Ε., όμως η ένταση τους, ο οριζόντιος σε πολλές περιπτώσεις ισοπεδωτισμός , αλλά και η εφαρμογή τους πάσχει με αποτέλεσμα η συνολική ποιότητα λειτουργίας των αγορών να έχει χειροτερέψει κατά πολύ μετά το 2009. Ενδεικτική είναι η καθίζηση στους Δείκτες της Παγκόσμιας Τράπεζας που μετρούν την ποιότητα στο ρυθμιστικό περιβάλλον, την αποτελεσματική διακυβέρνηση, την εφαρμογή των νόμων, και τις διαδικασίες λογοδοσίας και δημόσιου ελέγχου. Σήμερα όλοι οι θεσμοί απαιτούν και πάλι νέες μεταρρυθμίσεις σε ένα ήδη βεβαρημένο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον.

Τρίτη, η θεωρία -γραμμή του κόστους εργασίας. Το υψηλό, κατά την εκτίμηση τους,  κόστος εργασίας θεωρήθηκε η αιτία που εμπόδιζε την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την προσέλκυση επενδύσεων. Μετά από δραστική περικοπή μισθών κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, το κόστος εργασίας μειώθηκε μεν κατά 28%, πλην όμως η κατάταξη ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας χειροτέρευσε κατά πολύ, οι παραγωγικές επενδύσεις έχουν συρρικνωθεί δραματικά και η ανεργία έχει κολλήσει στο 25 %, με 60% στο εναπομείναν επιστημονικό δυναμικό . Το εξωτερικό ισοζύγιο ισορρόπησε όχι λόγω των εξαγωγών, αλλά κυρίως λόγω πτώσης της ζήτησης και των εισαγωγών, ενώ ελλοχεύει διαρκώς ο κίνδυνος να αναζωπυρωθεί μόλις υπάρξει κάποια τόνωση της ανάπτυξης και της ζήτησης.

Η αποτυχία και των τριών αυτών κυρίαρχων θεωριών -γραμμών επιβάλει, σε όλους, και ιδιαίτερα σε εκείνους που επιδιώκουν να διαμορφώσουν και να διατυπώσουν ένα πραγματικά νέο και ρεαλιστικό Σχέδιο για τη έξοδο από την κρίση και την ανόρθωση της οικονομίας και της Πατρίδας να σκεφθούν και να προγραμματίσουν σα άλλη βάση. Η διατύπωση προτάσεων οικονομικής πολιτικής ξεπερνά σήμερα κατά πολύ την απαίτηση μιας καλύτερης διαχείρισης της συγκυρίας ή ακόμη και την επίτευξη κάποιου συγκεκριμένου επιμέρους στόχου. Οφείλει να αντιμετωπίζει όχι μόνο τα βραχυχρόνια προβλήματα, αλλά ταυτόχρονα να οδηγεί σε μια νέα δυναμική, ικανή να ανατρέψει την αποεπένδυση, το μόνιμο αρνητικό ισοζύγιο συναλλαγών και τις αρνητικές μακροχρόνιες τάσεις.

Ελευθέριος Τζιόλας

Θεσσαλονίκη, 26 Ιουλίου 2017