Ύστερα από πολύμηνη «κυοφορία» και διαβουλεύσεις με τους θεσμούς το υπουργείο Οικονομικών κατέθεσε τις επίμαχες διατάξεις στη Βουλή. Ωστόσο, οι φορολογούμενοι μόνο ενημερωμένοι δεν μπορούν να αισθάνονται ακόμη όσον αφορά στις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους από την 1/1/2017. Με τις διατάξεις που κατατέθηκαν μένουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Ο υπουργός Οικονομικών κρατάει για τον εαυτό του το δικαίωμα να καθορίσει με απόφαση:

1. τις κατηγορίες των φορολογουμένων που θα εξαιρούνται από την υποχρέωση διενέργειας ηλεκτρονικών πληρωμών. π.χ τους ηλικιωμένους και τους κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών

2. τις κατηγορίες των δαπανών οι οποίες δεν θα προσμετρούνται στο όριο που θεσπίζεται και

3. τα επιπλέον κίνητρα που θα δίδονται στους φορολογούμενους σε περίπτωση που πραγματοποιούν συναλλαγές πέραν των ορίων που θεσπίζει ο νόμος ως υποχρεωτικά για την εξασφάλιση του αφορολογήτου.

4. Τους όρους και τις προϋποθέσεις διενέργειας της «λοταρίας» που θα πραγματοποιείται με τον ρόλο των λαχνών να παίζουν οι ηλεκτρονικές συναλλαγές.

Το μόνο ερώτημα στο οποίο απαντά το νομοσχέδιο είναι η αξία των συναλλαγών που θα πρέπει να πραγματοποιούμε με κάρτες ή μέσω τραπεζικών συναλλαγών προκειμένου να αποφύγουμε το πρόστιμο. Ο σχετικός πίνακας απαντά σε αυτό το βασικό ερώτημα: για τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων φορολογουμένων που δηλώνουν εισοδήματα κάτω από 10.000 ευρώ (σ.σ περισσότερα από τέσσερα εκατομμύρια σε σύνολο οκτώ εκατομμυρίων ΑΦΜ) το ποσοστό περιορίζεται στο 10%. Δηλαδή, φορολογούμενος με ατομικό εισόδημα 7000 ευρώ αρκεί να κάνει μια συναλλαγή των 700 ευρώ για να αποφύγει ένα πρόστιμο που κατά μέγιστο μπορεί να φτάσει στα 154 ευρώ. Φορολογούμενος με εισόδημα 24.000 ευρώ θα χρειαστεί συναλλαγές 3.100 ευρώ για να γλιτώσει από πρόστιμο 682 ευρώ ενώ το ανώτατο όριο ορίζεται στις 30.000 ευρώ για κάποιον που έχει εισόδημα 160.000 ευρώ.

Μένει να φανεί αν με την απόφαση που θα εκδώσει, το υπουργείο Οικονομικών θα εξαιρέσει ή όχι «δημοφιλείς» πληρωμές με κάρτα όπως είναι οι προμήθειες στα supermarket ή οι αγορές καυσίμων καθώς σε βενζινάδικα και πολυκαταστήματα δεν γίνονται συνήθως «μαύρες» συναλλαγές. Αν δεν εξαιρεθούν τέτοιου είδους καθημερινές κινήσεις, τότε η επίτευξη του ορίου θα είναι πολύ εύκολη αφήνοντας τεράστια περιθώρια για να συνεχιστούν κανονικά οι «μαύρες» συναλλαγές. Αν από την άλλη το υπουργείο Οικονομικών επιχειρήσει να εξαιρέσει καθημερινές συναλλαγές, θα φέρει σε εξαιρετικά δύσκολη θέση τα μικρά και μεσαία «πορτοφόλια» που διαθέτουν το σύνολο του εισοδήματός τους για τρόφιμα και καύσιμα.

Αν κρίνει κανείς από τα «δώρα» της λοταρίας (σ.σ έως 12 εκατ. ευρώ τον χρόνο βάσει της έκθεσης του γενικού λογιστηρίου) ακόμη και τα κίνητρα για να εμφανίσει κάποιος περισσότερες «ηλεκτρονικές αποδείξεις» από αυτές που ορίζει ως ελάχιστο όριο ο νόμος δεν θα είναι τόσο ισχυρά όσο το κίνητρο που δίνουν επαγγελματίες και επιχειρήσεις για συναλλαγές κάτω από το τραπέζι (απαλλαγή του ΦΠΑ 24% κλπ). Επίσης, είναι αβέβαιο το πότε θα είναι έτοιμη η ηλεκτρονική εφαρμογή στην οποία θα συλλέγονται τα στοιχεία από τις ηλεκτρονικές συναλλαγές ώστε να κατανέμονται ανάλογα με τον ΑΦΜ. Σε κάθε περίπτωση, για τις τράπεζες και τους πελάτες τους, ξεκινάει ένας «γολγοθάς» ταυτοποίησης στοιχείων ώστε κανένα ηλεκτρονικό μέσο πληρωμής (πιστωτική, χρεωστική, τραπεζικός λογαριασμός κλπ) να μην είναι «ανώνυμος».

Μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν, αποδεικνύει αλλεπάλληλες αποτυχίες στις πολιτικές που αποσκοπούσαν στη συγκέντρωση αποδείξεων. Είναι το 10 εγχείρημα που έχει γίνει από το 2002 μέχρι σήμερα. Ποια ήταν τα προηγούμενα;

2002: Μαζεύοντας αποδείξεις από ρούχα, παπούτσια, παιχνίδια, και λοιπά καταναλωτικά αγαθά, εξασφαλίζαμε έκπτωση φόρου της τάξεως των 150 ευρώ. Για τη μέγιστη έκπτωση, αρκούσε η προσκόμιση αποδείξεων ύψους 3000 ευρώ. Όλοι εξασφάλιζαν την έκπτωση φόρου με χαρακτηριστική ευκολία ενώ ουδέποτε οι εφορίες ήλεγχαν τις αποδείξεις.

2003-2004: Το υπουργείο Οικονομικών αντιλαμβανόμενο ότι το bonus των 150 ευρώ το εξασφάλιζαν όλοι χωρίς ιδιαίτερο κόπο αποφάσισε να προχωρήσει σε μείωση της έκπτωσης φόρου από τα 150 στα 75 ευρώ. Για την έκπτωση των 75 ευρώ αρκούσε η προσκόμιση αποδείξεων αξίας 1500 ευρώ.
2005-2006: Η έκπτωση φόρου καταργήθηκε και μαζί με αυτήν εξαφανίστηκε και η υποχρέωση συλλογής αποδείξεων.

2007-2009: Από την 01/08/2007 κληθήκαμε να μαζέψουμε αποδείξεις από δεξιώσεις γάμων και βαπτίσεων, πιτσαρίες, ψητοπωλεία και τσιπουράδικα, μεσίτες γυμναστήρια και κομμωτήρια, υδραυλικούς ηλεκτρολόγους και ελαιοχρωματιστές αλλά και κάθε άλλη επαγγελματική ειδικότητα η οποία θεωρείται «ύποπτη» για φοροδιαφυγή. Ήταν η πρώτη φορά που έγινε στοχευμένη συλλογή αποδείξεων. Το 40% της αξίας, αφαιρούνταν από το φορολογητέο εισόδημα με μέγιστο όριο έκπτωσης τα 8.000 ευρώ. Μειονέκτημα του μέτρου, αποτέλεσε το γεγονός ότι ευνόησε περισσότερο τους έχοντες υψηλά εισοδήματα καθώς αυτοί μπορούσαν να εξασφαλίσουν «έκπτωση» έως και 16% επί της αξίας των αποδείξεων που θα ζητούσαν από την ταβέρνα ή τον υδραϋλικό. Οι υπόλοιποι, είχαν μικρότερο ή και καθόλου κίνητρο να ζητήσουν απόδειξη

2010: Είναι η χρονιά που το υπουργείο Οικονομικών αποφάσισε να ζητήσει τη συλλογή αποδείξεων ακόμη και από supermarket. Θέσπισε πρόστιμα για όσους δεν συλλέγουν αποδείξεις (10% επί της αξίας των αποδείξεων που δεν κατατίθενται στην εφορία) και επιστροφή φόρου για όσους υπερβαίνουν τον στόχο. Το εγχείρημα εξελίχθηκε σε φιάσκο. Στις εφημερίδες εμφανίζονταν αγγελίες… πώλησης αποδείξεων καθώς οι πάντες προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν την επιστροφή φόρου το ύψος της οποίας έφτανε έως και τα 1500 ευρώ. Το 2011, καταγράφηκαν τα περισσότερα πιστωτικά εκκαθαριστικά της εφορίας. Το δημόσιο έχασε πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ και υποχρεώθηκε να θεσπίσει το… ΕΕΤΗΔΕ, τον πρόγονο του σημερινού ΕΝΦΙΑ

2011-2012: Καταργήθηκε το κίνητρο, παρέμεινε το πρόστιμο και θεσμοθετήθηκε η υποχρέωση διακράτησης των αποδείξεων στο σπίτι του φορολογούμενου.

2013: Με αγορανομική διάταξη επιβλήθηκε σε όλα τα καταστήματα να αναρτήσουν ταμπέλα η οποία θα γράφει σε ελληνικά και αγγλικά: «Ο καταναλωτής έχει δικαίωμα να μην πληρώσει αν η επιχείρηση δεν εκδώσει το νόμιμο παραστατικό».

2014: Έγινε και πάλι υποχρεωτική η συλλογή αποδείξεων

2015-2016: Δεν υπήρχε καμία υποχρέωση ενσωμάτωσης αποδείξεων στη φορολογική δήλωση

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ