Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας συμμετέχει ενεργά στη διαβούλευση για το «Εθνικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης», με τη διατύπωση των απόψεων και προτάσεών της.

Μετά και από τις σημαντικές συναντήσεις που θα γίνουν στις Βρυξέλλες στο διάστημα 11-14/7/2018, θα προετοιμαστεί και θα εφαρμοστεί ένα Σχέδιο Δράσης Ενεργειών δημοσιότητας τόσο για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης όσο και γενικότερα για τη μετάβαση της περιοχής στη μεταλιγνιτική περίοδο (Coal Platform) έτσι ώστε οι πολίτες και οι φορείς να ενημερώνονται συνεχώς και να έχουν ευκαιρίες παραγωγικής συμμετοχής στο νέο σχεδιασμό που τους αφορά.

Ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Θεόδωρος Καρυπίδης, στο πλαίσιο αυτό, απέστειλε στον Αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σωκράτη Φάμελλο την παρακάτω επιστολή:

ΘΕΜΑ:     Υποβολή προτάσεων στο πλαίσιο της δημόσιας ηλεκτρονικής διαβούλευσης για το «Εθνικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης»

κ. Υπουργέ,

στο πλαίσιο της συμμετοχής μας στη δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση για το «Εθνικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης» των λιγνιτικών περιοχών, διατυπώνουμε τις απόψεις και προτάσεις μας όπως παρακάτω :

1. Στο Κεφάλαιο 2 γίνεται αναφορά στη χρηματοδότηση δράσεων/έργων προς δύο κατευθύνσεις.

Προτείνεται να προστεθούν και οι παρακάτω κατευθύνσεις.

α.  Προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, πέρα από τις υποχρεώσεις του χρήστη του φυσικού πόρου λιγνίτη.

β.  Ανάπτυξη του παραγωγικού περιβάλλοντος με την υλοποίηση των αναγκαίων υποδομών, στήριξη των δομών και της καινοτόμας επιχειρηματικότητας σε όλους τους τομείς.

γ.  Αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού και έμφαση στις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης.

2. Στο Κεφάλαιο 2 γίνεται αναφορά στο Πλαίσιο Διακυβέρνησης και στις θεσμικές αλλαγές

Προτείνεται η παρακάτω διαφοροποίηση, δεδομένου ότι ο Ειδικός Λογαριασμός θα αφορά σε υποστήριξη έργων δημοσίου και ιδιωτικού χαρακτήρα :

2.1  Η διαχείριση του Ειδικού Λογαριασμού προβλέπεται να γίνεται κεντρικά από κρατικό φορέα που λειτουργεί υπό την εποπτεία του ΥΠΕΝ.

α.  Προς το σκοπό αυτό και με στόχο την ολοκληρωμένη και αποτελεσματική υλοποίηση πολιτικών, έργων και δράσεων δημόσιου χαρακτήρα θα πρέπει να εξασφαλίζεται συνεχής τοπική – αποκεντρωμένη μόχλευση και ωρίμανση της αναπτυξιακής στρατηγικής.

Προτείνουμε, στο Ειδικό Πρόγραμμα που θα υλοποιείται με χρηματοδότηση του Ειδικού Λογαριασμού, να προβλέπεται επιπρόσθετα ο άξονας : Τεχνική Υποστήριξη των δυνητικών δικαιούχων και ωρίμανση των έργων / δράσεων του αναπτυξιακού σχεδιασμού.

Δυνητικοί δικαιούχοι του άξονα αυτού προτείνεται να είναι, το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης (ΠΤΑ) Δυτικής Μακεδονίας και η Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας – ΑΝΚΟ που έχουν τοπική παρουσία και την αναγκαία εξειδίκευση και γνώση.

Με τον τρόπο αυτό η διαδικασία της μετάβασης θα αποτελεί προϊόν αποκεντρωμένης και ενεργού συμμετοχής και θα είναι βιώσιμη.

β.  Σε ότι αφορά στην υλοποίηση δράσεων και έργων ιδιωτικού χαρακτήρα, η διαχείριση θα πρέπει να γίνει από αποκεντρωμένο μηχανισμό με τοπική παρουσία, ικανότητα και γνώση των κανόνων διαχείρισης και της επιχειρηματικότητας.

Προς το σκοπό αυτό προτείνεται, το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης (ΠΤΑ)  Δυτικής Μακεδονίας που είναι Υπόλογος σε αρκετά έργα και έχει την εμπειρία υλοποίησης έργων και δράσεων, σε συνεργασία με την Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. – ΑΝΚΟ που έχει σημαντική πολυετή εμπειρία στη διαχείριση αντίστοιχων πολιτικών στήριξης της επιχειρηματικότητας, να αναλάβουν :

• την εξειδίκευση του προβλεπόμενου Επιχειρηματικού Σχεδίου μετάβασης σε ότι αφορά στη στήριξη της Επιχειρηματικότητας,
• την προετοιμασία του κατάλληλου πλαισίου και υποστηρικτικού υλικού,
• τη δημοσιοποίηση,
• την υλοποίηση των διαδικασιών αξιολόγησης των υποψήφιων επενδυτών,
• την υποβολή εισήγησης για ένταξη στο πρόγραμμα και στη συνέχεια
• την παρακολούθηση υλοποίησης,
• την πιστοποίηση της προόδου των έργων και
• την υποβολή πρότασης τμηματικής ή τελικής πληρωμής μέχρι την ολοκλήρωση των έργων του προγράμματος.

2.2  Είναι αυτονόητο ότι, η αναφερόμενη ως προτεραιοποίηση αξόνων και δράσεων θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα εγκεκριμένο «Επιχειρησιακό Σχέδιο Μετάβασης σε καθεστώς χαμηλού λιγνιτικού αποτυπώματος» που θα συνταχθεί στο πλαίσιο της Τεχνικής Στήριξης που προαναφέρθηκε και να μην εξαντλείται σε μία διαδικασία συλλογής προτάσεων στο πλαίσιο της διαβούλευσης, όπως προβλέπεται.

Το παραπάνω Επιχειρησιακό Σχέδιο θα εγκρίνεται, σε επίπεδο χρηματοδοτικών αξόνων, από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας όπως προβλέπεται στο κείμενο της διαβούλευσης.

2.3  Στην προβλεπόμενη Ειδική Επιτροπή, για κατάρτιση των ανοικτών Προσκλήσεων και αξιολόγηση των υποβαλλόμενων προτάσεων προκειμένου να χρηματοδοτηθούν από τον Ειδικό Λογαριασμό, θα πρέπει να αποτυπώνεται με σαφή τρόπο η ισχυρή παρουσία εκπροσώπων των περιοχών εφαρμογής του Επιχειρησιακού Σχεδίου δηλαδή του προγράμματος μετάβασης.

3. Στο Κεφάλαιο 4 αναφέρονται οι ενδεικτικοί άξονες παρεμβάσεων και δράσεων προς χρηματοδότηση για το 2018

3.1  Είναι αυτονόητο ότι, λαμβάνοντας υπόψη το εναπομείναν χρονικό διάστημα για το 2018, δεν φαίνεται εφικτή η καταβολή ποσών στους δικαιούχους λόγω μη ύπαρξης της αναγκαίας ωριμότητας στο σύστημα διαχείρισης του Ταμείου καθώς και των έργων και δράσεων.

Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται και η διατυπωθείσα, προηγούμενα, πρότασή μας.

3.2  Προτείνεται ο εμπλουτισμός των χρηματοδοτικών αξόνων / προτεραιοτήτων με την προσθήκη και των παρακάτω :

α.  Εμβληματικά έργα, ειδικά στα θέματα της ενέργειας και καινοτόμα έργα / επενδύσεις που εξυπηρετούν την Περιφερειακή στρατηγική RIS 3, π.χ.

• ολοκληρωμένο κέντρο μηχανοκίνητου αθλητισμού και εναλλακτικών μορφών ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή των ορυχείων της ΔΕΗ,
• μερική υποκατάσταση του λιγνίτη με φυσικό αέριο,
• μερική υποκατάσταση του λιγνίτη με βιομάζα,
• αξιοποίηση ξηρού λιγνίτη σε αποκεντρωμένα ενεργειακά συστήματα,
• ειδικές μελέτες και έρευνες για την ωρίμανση εμβληματικών έργων,
• μονάδα δέσμευσης CO₂ (βρίσκεται σε φάση υλοποίησης μέσω του ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας 2014-2020),
• μονάδα επεξεργασίας δολομιτικών (ανθρακικών) πετρωμάτων,
• μονάδα παραγωγής δομικών υλικών από γύψο (απόβλητο μονάδων αποθείωσης),
• επεξεργασία λυματολάσπης των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ),
• θερμοκηπιακά πάρκα με αξιοποίηση του θερμού νερού στους ΑΗΣ ή/και των τηλεθερμάνσεων,
• δημοπρατήριο αγροτικών προϊόντων,
• καινοτόμες επενδύσεις αξιοποίησης υποπροϊόντων της αγροτικής παραγωγής,
• μονάδα επεξεργασίας και αξιοποίησης της τέφρας.

β.  Τεχνική βοήθεια

Σύμφωνα με τις προτάσεις που διατυπώσαμε παραπάνω.

γ.  Θεσμικές και διοικητικές ρυθμίσεις

• επαναπόδοση των αποκατεστημένων εδαφών στο Ελληνικό Δημόσιο και μέσω της αυτοδιοίκησης, στην τοπική κοινωνία για παραγωγική αξιοποίηση (γεωργική, βιοτεχνική, τουριστική κλπ.),
• δημιουργία μόνιμου μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης των υλοποιούμενων σε εφαρμογή των ισχυόντων Περιβαλλοντικών Όρων (τοπικού χαρακτήρα και σε συνεργασία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες),
• απόδοση των παλαιών εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην αυτοδιοίκηση της περιοχής για τουριστική ή άλλη αξιοποίηση, δηλαδή με ένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή των περιοχών π.χ. βιομηχανικά και τεχνολογικά πάρκα, υπηρεσίες, εκπαίδευση κλπ.,
• παροχή ειδικών κινήτρων για την επιχειρηματικότητα,

Στο πλαίσιο του νέου Αναπτυξιακού Νόμου (4399/22.6.2016) και πιο συγκεκριμένα στο άρθρο 12 – «Ειδικές κατηγορίες ενισχύσεων», παράγραφος θ – «επιχειρήσεις των οποίων το επενδυτικό σχέδιο υλοποιείται σε ειδικές περιοχές» προτείνεται η προσθήκη εε) «περιοχές έντονης αποβιομηχάνισης εξ’ αιτίας της δραστικής μείωσης της λιγνιτικής δραστηριότητας», προκειμένου οι επενδύσεις που υλοποιούνται στη συγκεκριμένη περιοχή να τυγχάνουν των ευεργετικών πλεονεκτημάτων του αναπτυξιακού νόμου.

4. Λοιπές προτάσεις επί των προβλέψεων του κειμένου διαβούλευσης

α.  Δεδομένου ότι στον χρηματοδοτικό άξονα/προτεραιότητα 4.1 περιλαμβάνεται και η πρόβλεψη συμμετοχής φυσικών προσώπων και ΝΠΙΔ, η υιοθέτηση της συμπληρωματικής πρότασής μας,  στο κείμενο της διαβούλευσης για το προβλεπόμενο πλαίσιο, θα συμβάλλει στην επιτυχή υλοποίηση των δράσεων του άξονα αυτού.

Το ίδιο ισχύει και για τον άξονα 4.3.

β.  Θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα αξιοποίησης του άξονα 4.2 και από επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα.

γ.  Στον άξονα 4.3 στις δυνητικές δράσεις προτείνεται να προστεθούν και

–   η δημιουργία θερμοκηπιακών πάρκων με την αξιοποίηση του θερμού νερού των τηλεθερμάνσεων ή των ΑΗΣ,

–   η ανάπτυξη καλλιεργειών βιομάζας, η μεταφορά, η μεταποίηση καθώς και η σύγκαυση με το λιγνίτη στις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

δ.  Στον άξονα 4.3 προτείνεται η συμπερίληψη πρόβλεψης για μικρά εγγειοβελτιωτικά έργα με αξιοποίηση μεθόδων γεωργίας ακριβείας καθώς και η αξιοποίηση υφιστάμενων αντίστοιχων έργων με τον εκσυγχρονισμό και επέκταση στη βάση εξοικονόμησης υδάτινων πόρων και γενικά εισροών για την αγροτική ανάπτυξη.

ε.  Στον άξονα 4.4 προτείνεται να διευρυνθεί η στόχευση, με τη συμπερίληψη αξιοποίησης των λιγνιτικών πεδίων και των εγκαταλελειμμένων στοών εξόρυξης.

Επιπρόσθετα και σε συνδυασμό με τα προηγούμενα, προτείνεται η δημιουργία Εθνικού Μουσείου Λιγνίτη – Ενέργειας.

5. Γενική παρατήρηση

Λοιπές λεπτομέρειες που αφορούν, ενδεικτικά, στη μεθοδολογία υλοποίησης, στα κριτήρια ένταξης έργων / δράσεων καθώς και κάθε άλλη ρύθμιση, θα αποτελέσουν αντικείμενο παρέμβασής μας κατά την εξειδίκευση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και αφού προσδιοριστούν οι γενικοί κανόνες σχεδιασμού που αποτυπώνονται στην παρούσα φάση.

Με εκτίμηση,

Ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας

Θεόδωρος Καρυπίδης