Δρ Τσακαλίδης Γεώργιος

Θεολόγος – Θρησκειοπαιδαγωγός

Πριν από λίγο καιρό εκδόθηκε και ο τρίτος τόμος της Ιστορίας των Γρεβενών από τον Ηλεκτρολόγο – Μηχανικό του Ε.Μ.Π. Απόστολο Παπαδημητρίου. Το παρόν άρθρο δεν διεκδικεί σε καμιά περίπτωση να θεωρηθεί ως βιβλιοπαρουσίαση, γιατί για κάτι τέτοιο δεν θα αρκούσαν, ακόμη κι’ αν διαθέτονταν όλες οι σελίδες της εφημερίδας. Μια συντομότερη βιβλιοπαρουσίαση πάλι θα αδικούσε το σύγγραμματων 1500 περίπου πυκνογραμμένων σελίδων. Στο παρόν σημείωμα θα ήθελα να μεταφέρω  επί χάρτου απλά τον θαυμασμό και τον δίκαιο έπαινο στον συγγραφέα του πονήματος, τον γνωστό αρθρογράφο και αναλυτή Απόστολο Παπαδημητρίου.

Ο ίδιος βέβαια επιγράφει το έργο του «Σελίδες της Ιστορίας των Γρεβενών», πράγμα που θα έκανε κάθε μετριόφρων συγγραφέας, που δεν αγνοεί ότι υπάρχει ενδεχόμενο, να διέφυγαν της προσοχής ή της έρευνάς του μερικά ιστορικά γεγονότα της περιοχής που ερεύνησε. Ο Απόστολος Παπαδημητρίου έχει την αρετή της μετριοφροσύνης, παρότι είναι η εργασία του μια τεράστια προσφορά στην ιστορία των Γρεβενών. Κατά την ταπεινή μου άποψη, το έργο αυτό έχει όλα τα γνωρίσματα μιας καθόλα επιστημονικής εργασίας και θα άξιζε να υποβληθεί ως διδακτορική διατριβή. Θα έλεγα μάλιστα ότι κάθε τόμος της αξίζει και έναν ξεχωριστό διδακτορικό τίτλο.

Αν και δεν σπούδασε την επιστήμη της Ιστορίας και της Ιστοριογραφίας ασχολήθηκε με πολύ μεγαλύτερο ζήλο με τα ιστορικά γεγονότα του Νομού των Γρεβενών, του Νομού στον οποίο έζησε σε όλα τα μαθητικά του χρόνια απ’ ό,τι θα ασχολούνταν ένας επαγγελματίας ιστορικός. Εδώ το μεράκι αναδεικνύεται πολυτιμότερος σύμβουλος από την επαγγελματική κατάρτιση. Δεν περιορίζει το ιστορικό του ενδιαφέρον μόνο στα πολεμικά γεγονότα, όπως μας είχαν συνηθίσει οι συγγραφείς των σχολικών εγχειριδίων της ιστορίας στα μαθητικά μας χρόνια, αλλά στα ενδιαφέροντα της ιστοριογραφίας του περιλαμβάνονται πέρα των πολεμικών και πολλά πολιτισμικά και οικονομικά μεγέθη, που καθιστούν την εργασία του άκρως ενδιαφέρουσα. Τέτοια μεγέθη είναι οι δραστηριότητες των κατοίκων, τις οποίες περιγράφει με γλαφυρό τρόπο, (όπως οι μετακινούμενοι κτηνοτρόφοι, η ζωοκλοπή, οι εμποροπανηγύρεις, τα καταλύματα, οι νερόμυλοι, η δομική τέχνη, οι καλές τέχνες, αγιογραφία, μουσική κ.λπ.), πολλές φορές και με πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες. Ασχολείται με τηνοικογενειακή ζωή, τη φύση της περιοχής, τη ρουμανική προπαγάνδα, την οποία εξετάζει με πολλή αντικειμενικότητα,τον μακεδονικό αγώνα, το κίνημα των Νεοτούρκων και εν τέλει την απελευθέρωση των Γρεβενών. Εκτενής είναι η αναφορά στον Αιμιλιανό Γρεβενών, τον Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη, ο μαρτυρικός θάνατος του οποίου συγκλόνισε τον απανταχού ελληνισμό και υπήρξε προάγγελος της απελευθέρωσης.

Διαβάζοντας την Ιστορία των Γρεβενών θαυμάζει κανείς την άνεση με την οποία χειρίζεται την ελληνική γλώσσα ο συγγραφέας. Σε πολλές περιπτώσεις μαζί με την επίσημη ελληνική ονομασία δίνει και την ονομασία στην τοπική διάλεκτο, πράγμα που αποτελεί επιπρόσθετοεμπλουτισμό της εργασίας του. Επίσης εμπλουτίζει την εργασία του και με «ενθυμίσεις» από εκκλησιαστικά βιβλία που ερεύνησε, στα οποία είτε μνημονεύονται είτε διασταυρώνονται είτε επιβεβαιώνονται ιστορικά γεγονότα, που αναφέρονται σε άλλες πηγές. Ιδιαίτερη αξία αποκτούν οι 126 φωτογραφίες που διανθίζουν της σελίδες της Ιστορίας, και καθιστούν ακόμη πιο ζωντανές τις ιστορικές αφηγήσεις.

Τέλος δεν πρέπει να παραλείψω τη συστηματική παράθεση στο τέλος του βιβλίου, τόσο των σημειώσεων σε κάθε κεφάλαιο, την πλούσια βιβλιογραφία που χρησιμοποίησε, στην οποία περιλαμβάνονται 353 μονογραφίες, άρθρα, ειδήσεις σε περιοδικά, εφημερίδες και δικτυακούς τόπους, αρχεία, κώδικες, έγγραφα, 27 ενθυμίσεις εκκλησιαστικών βιβλίων, 38 συνεντεύξεις, και 81 έργα πρόσθετης βιβλιογραφίας για επιμέρους θέματα. Σύνολο 759 πηγές και βοηθήματα για την συγγραφή του τρίτου τόμου, ένας κολοσσιαίος αριθμός πηγών, που απαίτησε τεράστιο χρόνο για να τις αξιολογήσει και αξιοποιήσει ο συγγραφέας.

Πολύ χρήσιμοι είναι οι συστηματικοί πίνακες με τις αντιστοιχίες παλιάς και νέας ονομασίας οικισμών του Νομού Γρεβενών και όλων των μνημονευομένων οικισμών άλλων Νομών στο βιβλίο, καθώς επίσης και οι αλφαβητικοί κατάλογοι ανθρωπονυμίων  και τοπονυμίων, με παραπομπές στις σελίδες του βιβλίου όπου γίνονται σχετικές αναφορές, που διευκολύνουν τον αναγνώστη και τον μελλοντικό ερευνητή.

Ένας πίνακας στο τέλος του βιβλίου αξίζει ιδιαίτερης μνείας. Ποιος είναι αυτός; Είναι των χορηγών της εκδόσεως. Δυστυχώς το μνημειώδες αυτό έργο, για το οποίο πρέπει να ευγνωμονεί τον άοκνο συγγραφέα η Αντιπεριφέρεια Γρεβενών, δεν κατέστη δυνατόν να χρηματοδοτηθεί από την ίδια. Χρηματοδότησε την έκδοση μόνο του Α΄ τόμου. Οι δύο επόμενοι τόμοι έπεσαν θύματα της οικονομικής κρίσης. Ό,τι όμως δεν κατάφερε η Νομαρχία το έπραξαν νομικά και φυσικά πρόσωπα που γνωρίζοντας την αξία του έργου και του συγγραφέα του ανέλαβαν πρόθυμα να είναι οι χορηγοί της έκδοσης. Καθένας κατά τη δυνατότητα του βαλαντίου του. Αξίζει και των χορηγών κάθε έπαινος, γιατί αλλοίμονο αν ένα τέτοιο σπουδαίο έργο σκόνταφτε στην αδυναμία έκδοσής του. Στον συγγραφέα αξίζουν όλοι οι έπαινοι του Ηροδότου, του πατέρα της παγκόσμιας ιστοριογραφίας.