Η Δυτική Μακεδονία στους Νεότερους Χρόνους, [Εταιρεία Δυτικομακεδονικών Μελετών], Γρεβενά 2014
Το παρόν κείμενο αποτελεί, μέρος της έρευνας και μελέτης που παρουσιάστηκε κατά τις εργασίες του Α΄ συνεδρίου ιστορίας Δυτικής Μακεδονίας, το οποίο διοργανώθηκε από την ΄΄Εταιρεία Δυτικομακεδονικών Μελετών΄΄ στα Γρεβενά στις 2-5 Οκτωβρίου 2014.

Οι φωτογράφοι της πόλης των Γρεβενών
και η φωτογραφική τους ιστορία

Βαγγέλης Νικόπουλος

Φωτογράφοι Κατοχής, Εμφυλίου και μεταπολεμικής εποχής

Στη φωτογραφία, οι φωτογράφοι Δημήτριος Σίμος (αριστερά) και Παύλος Νταλός.

Ιωάννης Καραγιάννης

Ο Ιωάννης Καραγιάννης από το Δίστρατο Ιωαννίνων, γεννημένος το 1886, ξενιτεύτηκε στην Αμερική το 1911, ακολουθώντας το κύμα της μεγάλης φυγής. Επέστρεψε μόνιμα στην Ελλάδα το 1935, μυημένος στην τέχνη της φωτογραφίας και φέρνοντας μαζί του την πρώτη του αυτόματη φωτογραφική μηχανή, καινούργιο τότε τεχνολογικό επίτευγμα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ξεκινά τη φωτογραφική του καριέρα την ίδια χρονική περίοδο με τον Παύλο Νταλό. Η τέχνη της φωτογραφίας τον απορρόφησε αποκλειστικά, και ως το 1940 όργωσε όλη την Ελλάδα ως περιοδεύων φωτογράφος. Ο πόλεμος και η Κατοχή τον ανάγκασαν να σταματήσει την περιπλάνησή του. Το 1945 συνεχίζει τη δραστηριότητά του, ανοίγοντας φωτογραφικό κατά-στημα.
Στο πίσω μέρος των φωτογραφιών του συναντάμε τη σφραγίδα του, με τα στοιχεία
«ΦΩΤΟ-ΑΥΤΟΜΑΤΟΝ Ι. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΓΡΕΒΕΝΑ».

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και ως τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια η λειτουργία του φωτογραφικού εργαστηρίου ήταν ικανοποιητική. Με το τέλος του Εμφυλίου, την αποχώρηση μεγάλου μέρους του τακτικού στρατού από την πόλη και την εμφάνιση των φωτογραφικών μηχανών στα χέρια ιδιωτών, το πελατολόγιο μειώνεται.

Στη συνέχεια μεταφέρει το κατάστημά του, ενώ ο γιος του Νικόλαος εμπλέκεται στις επαγγελματικές εργασίες και τον βοηθά έως τη στιγμή που κατατάσσεται στον στρατό. Το αμέσως επόμενο διάστημα και ως το 1955, λόγω προχωρημένης ηλικίας, εξόπλιζε μαθητές του Γυμνασίου της πόλης με φωτογραφικές μηχανές και φιλμ, προκειμένου να απαθανατίσουν επί πληρωμή ως στρασαδόροι (φωτογράφοι δρόμου) πολίτες στις καθημερινές τους στιγμές, ενώ στη συνέχεια ο ίδιος εμφάνιζε τα φιλμ.

Σύμφωνα με τον γιο του Νικόλαο, ο οποίος πρόλαβε και είδε το αρχείο του πατέρα του, οι φωτογραφίες με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, εκτός από γάμους, χαρές και κοινωνικές συναθροίσεις, αφορούσαν λησταρχικές ομάδες, αγριότητες Εμφυλίου, επισκέψεις υψηλόβαθμων στελεχών του τακτικού στρατού στην πόλη κ.ά.

Δυστυχώς, από το παραπάνω αρχείο έχουν διασωθεί ελάχιστα φωτογραφικά ντοκουμέντα. Το 1956 εγκατέλειψε την τέχνη του φωτογράφου και επέστρεψε στην παλιά του ενασχόληση στον υδρόμυλο. Στη συνέχεια συνταξιοδοτήθηκε και πέθανε σε ηλικία 90 ετών, στις 10 Α-πριλίου 1976 στη Θεσσαλονίκη.

Θανάσης Χασιώτης,

Καταγόμενος επίσης από το Δίστρατο Ιωαννίνων, ξεκίνησε τη φωτογραφική του δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και συγκεκριμένα με την κατάταξή του στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού το 1948. Μέσα από εκατοντάδες φωτογραφίες κατέγραψε στα χρόνια του Εμφυλίου την πορεία, την καθημερινότητα, αλλά και τις πολεμικές επιχειρήσεις των ανταρτών.

• Η φωτογραφική μηχανή και τα φιλμ του φωτογράφου Θανάση Χασιώτη 

Δυστυχώς, τα φιλμ των παραπάνω φωτογραφήσεων καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια της οπισθοχώρησης, για να μην πέσουν στα χέρια του τακτικού στρατού, χωρίς ποτέ τα ντοκουμέντα να εκτυπωθούν.

Το 1952 εγκαταστάθηκε στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν, όπου άρχισε να μαθαίνει την τέχνη της εκτύπωσης. Το 1966 επαναπατρίστηκε και εγκαταστάθηκε στην πόλη των Γρεβενών, όπου άνοιξε φωτογραφικό κατάστημα στο ισόγειο του κτηρίου όπου στεγαζόταν το Δικαστικό Μέγαρο.

Συγχρόνως, ήταν και περιοδεύων φωτογράφος στα χωριά της γύρω περιοχής, όπου κάλυπτε τις τρέχουσες κοινωνικές εκδηλώσεις. Η φωτογραφική του παρουσία στην πόλη των Γρεβενών διήρκησε μόνον επτά μήνες.

Ελάχιστα ντοκουμέντα έχουν βρεθεί από άλλες πηγές και αποδίδονται στον ίδιο, όπως η επίσκεψη του χουντικού αντιπροέδρου της κυβέρνησης των συνταγματαρχών Στυλιανού Παττακού στις 25 Ιουλίου 1967. Στο πίσω μέρος των φωτογραφιών συναντάμε σφραγίδα με την επωνυμία «ΦΩΤΟ ΘΑΝΑΣΗΣ». Απεβίωσε στο Δίστρατο Ιωαννίνων το 2016.

Ο Δημήτριος Σίμος

Ο σημαντικός φωτογράφος της μετεμφυλιακής περιόδου, γεννήθηκε το 1926 και καταγόταν από το χωριό Σπήλαιο Γρεβενών. Το 1950 ξεκίνησε η συνεταιρική του σχέση με τον Πασχάλη Δέσο, φωτογράφο από τις Κυδωνιές Γρεβενών, με τον οποίο άνοιξε το φωτογραφείο με την επωνυμία «ΦΩΤΟ ΡΙΟ» στην πλατεία Αιμιλιανού.

Μετά την επιστροφή του από τον στρατό, ο Πασχάλης Δέσος άνοιξε φωτογραφείο στη Σιάτιστα και μετέπειτα στην Κοζάνη, ενώ ο Δ. Σίμος συνέχισε την επιχείρηση, λειτουργώντας μόνος το φωτογραφείο στην πλατεία Αιμιλιανού.

Συγχρόνως, ήταν περιοδεύων αλλά και στρασαδόρος φωτογράφος. Κατά τη δεκαετία του ’50 και για μεγάλο χρονικό διάστημα, μαζί με τους φωτογράφους Παύλο Νταλό, Ιωάννη Καραγιάννη και Τασία Κατσάλη, κάλυπταν τις φωτογραφικές ανάγκες της πόλης και της γύρω περιοχής.

Στο φωτογραφείο τα φιλμ εμφάνιζε η σύζυγός του, αφού τα επιμελούνταν ο ίδιος ο φωτογράφος. Ελάχιστο υλικό έχει διασωθεί από την 24χρονη πορεία του.
Το 1974 πούλησε την επιχείρησή του στον μετέπειτα φωτογράφο Αθανάσιο Σπανό, ενώ ο ίδιος ακολούθησε διαφορετική επαγγελματική δραστηριότητα.

Μανώλης Κωνσταντής

Ο Μανώλης Κωνσταντής μαθήτευσε την τέχνη της φωτογραφίας κατά το 1954-55 δίπλα στον θείο του Δ. Σίμο. Γεννήθηκε στο Δοξαρά Γρεβενών το 1937.
Το 1961, μετά το τέλος της στρατιωτικής του θητείας, αγόρασε το κατάστημα του φωτογράφου Αθανασίου Κόραβου, το οποίο βρισκόταν στην οδό Μ. Αλεξάνδρου. Το κατάστημα εξακολούθησε να λειτουργεί με την επωνυμία «ΦΩΤΟ ΕΘΝΙΚΟ». Στη συνέχεια το φωτογραφείο μεταφέρθηκε στη νότια πλευρά της πλατείας Αιμιλιανού, και για αυτό το λόγο συναντάμε τη σφραγίδα «ΦΩΤΟ – ΜΑΝΩΛΑΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΓΡΕΒΕΝΑ».

Από το 1968 δίπλα του μαθήτευσε ο σημερινός φωτογράφος Αλέκος Οικονόμου. Αποσύρθηκε από την ενεργό δράση το 2002, ενώ τη λειτουργία της επιχείρησης συνέχισε ο αδελφός του Γιώργος Κωνσταντής· ο ίδιος απεβίωσε το 2004.

Επίσης, κατά τη διάρκεια της έρευνας βρέθηκε φωτογραφικό υλικό των πλανόδιων φωτογράφων Βασιλείου Ξάνθα από τις Αμυγδαλιές Γρεβενών και Χρήστου Πίσπα από τα Γρεβενά, με την επισήμανση του δεύτερου στη σφραγίδα του ως φωτορεπόρτερ.

Ακόμη, σημαντικά φωτογραφικά ντοκουμέντα έχουν καταγραφεί από τους καταξιωμένους φωτογράφους των Ηνωμένων Φωτορεπόρτερ Δημ. Φλώρο και Χαράλαμπο Μεγαλοκονόμου, που κάλυψαν τις επισκέψεις του βασιλικού ζεύγους το 1950-51 και 1956, όπως και τις προεκλογικές περιοδείες των Αλέξ. Παπάγου το 1952 και Γεωργίου Παπανδρέου το 1963.

Συνέντευξη φωτογράφου Θανάση Χασιώτη στον συγγραφέα, 2010
Συνέντευξη Αναστασίας Κωνσταντή στον συγγραφέα, 2010.
Συνέντευξη Αντιγόνης Σίμου στον συγγραφέα, 2011.
Συνέντευξη Νίκου Καραγιάννη στον συγγραφέα, 2011.
Εφημ. Εμπρός, φ. 20.6.1952, σ. 4.