Ο EastMed : σε ποιοτικά νέα  φάση.

            Μετά από μια περίοδο σκεπτικισμού, οι ενδείξεις γίνονται πλέον πιο ισχυρές και τα στάδια πραγματικής ωρίμανσης του Έργου, πέρα από τις γνωστές θετικές δηλώσεις, κινούνται αποφασιστικά, διαδεχόμενα το ένα τ΄ άλλο, ακολουθώντας έναν επιχειρησιακό προγραμματισμό με το αναγκαίο χρονικό βάθος που απαιτούν τα Έργα αυτά.

            Ο Eastern Mediterranean Pipeline (EastMed), το Έργο της απευθείας μεταφοράς φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της λεκάνης της Λεβαντίνης (Ν.Α.Μεσογείου) στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Φυσικού Αερίου, μέσω της Ελλάδας, εισέρχεται στη σφαίρα Έργου προς υλοποίηση.

            Η ισραηλινή κυβερνητική υποστήριξη, απ΄ τον ίδιο του Β. Νετανιάχου, ξεπερνώντας προβληματισμούς της σχετικά με την ανταγωνιστικότητα του  Έργου, μετά και από τις συστηματικές συζητήσεις τεχνοκρατών με αποφασιστική την τελευταία,  προ ολίγων ημερών, στο Ισραήλ, ήταν καθοριστική. Προς την κατεύθυνση υποστήριξης του EastMed λειτούργησε και η στρατηγικής σημασίας επιλογή του Ισραήλ να αποκλείσει τελικά, παρά τις προ τριετίας θετικές προσεγγίσεις, τη μεταφορά Φ.Α. από τα δικά κοιτάσματα (ΑΟΖ Ισραήλ), μέσω της Τουρκίας για λόγους γεωπολιτικούς και  χειροτέρευσης των σχέσεων του με την Τουρκία.

            Παράλληλα, η διεθνής προκήρυξη της Προκαταρκτικής Μελέτης (FEED -study design), με περιεχόμενο τον βασικό τεχνικό και τεχνολογικό σχεδιασμό του Έργου, την προσέγγιση του Προϋπολογισμού του και του απαιτούμενου χρόνου κατασκευής του, αποτελεί αποφασιστικό βήμα. Το Έργο από το 2014 έχει περιέλθει στη θυγατρική εταιρεία της ΔΕΠΑ,  IGI Poseidon S.A., στην οποία συμμετέχουν ισομερώς η ελληνική ΔΕΠΑ και η ιταλική EDISON, και η οποία είναι, επίσης, υπεύθυνη για άλλα δύο κρίσιμα Έργα : την κατασκευή και τη λειτουργία του υποθαλάσσιου διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας-Ιταλίας (IGI Poseidon) καθώς και του Ελληνο-Βουλγαρικού Διασυνδετήριου Αγωγού (IGB), όπου συμμετέχει με ποσοστό 50%.

            Ο αγωγός EastMed είναι ενταγμένος στον Κατάλογο των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest – PCIs) της ΕΕ, από το 2013 και η  συμμετοχή του σε αυτόν ανανεώθηκε το 2015. Ενώ, στις αρχές Απριλίου 2017 οι Υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Ιταλίας είχαν υπογράψει παρουσία του Ευρωπαίου Επιτρόπου Κλιματικής Αλλαγής και Ενέργειας, Μιγκέλ Αρίας Κανιέτε, Κοινή Διακήρυξη για την συστηματική παρακολούθηση και τη βούληση προώθησης ανάπτυξης του Έργου.

   Οι μεγάλες τεχνικές δυκολίες.

            Ο EastMed  μήκους 1900 χιλιομέτρων θα μεταφέρει το Φ.Α. της Ανατολικής Μεσογείου (από τα  υποθαλάσσια κοιτάσματα Ισραήλ & Κύπρου), μέσω Κύπρου – Κρήτης, και ακολούθως, μέσω Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας, στην Ιταλία, όπου θα φθάνει μέσω του αγωγού IGI – Poseidon. Ο διασυνδετήριος αγωγός Φ.Α. Ελλάδας-Ιταλίας (IGI Poseidon), θα συνδέεται με τον EastMed στο Φλωροβούνι της Θεσπρωτίας.

            Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα εκτιμήσεις και σχετικές μελέτες, η σχεδιαζόμενη δυναμικότητα του αγωγού είναι 10 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου (Φ.Α.) ετησίως, με δυνατότητα να ανέλθει στα 16 δισ. κυβικά μέτρα.

            Οι μείζονες τεχνικές δυσκολίες του Έργου εντοπίζονται στα μεγάλα θαλάσσια βάθη (βαθύτερα των 2000 μ.), σημαντικών υποθαλάσσιων περιοχών διέλευσης του αγωγού, όπως και ο σχετικά πολύ μικρός αριθμός ισχυρών, διεθνών εταιρειών που αποδεδειγμένα έχουν εκτελέσει ανάλογα έργα σε τέτοια βάθη. Ενθαρρυντικές για την ρεαλιστική δυνατότητα υπέρβασης αυτών των δυσκολιών είναι οι περιπτώσεις του αγωγού MedGas (Αλγερίας – Ισπανίας), που έχει ήδη κατασκευασθεί και λειτουργεί με επιτυχία, καθώς και του αγωγού Galsi (Αλγερίας – Ιταλίας), που βρίσκεται στην έναρξη κατασκευής του.

Το ενδιαφέρον της Ανατολικής Μεσογείου: το νέο κέντρο βάρους

            Οφείλουμε να υπογραμμίσουμε ότι δεν είναι τόσο η πολιτική βούληση, – σημαντική, βεβαίως, σε κάθε περίπτωση -, που  έστρεψε σε θετική και ρεαλιστική προοπτική τον EastMed, για τον οποίο πρέπει να σημειώσουμε ότι απομένει ένα ανοιχτό τελευταίο θέμα : η με μεγαλύτερη ακρίβεια, στο τελικό στάδιο αποτίμηση, της εμπορικής ανταγωνισιμότητας του προσφερόμενου Φ.Α. στις αγορές της Ευρώπης.

Υπογραμμίζουμε, λοιπόν, ότι ήταν η  θεαματική αλλαγή του ενεργειακού τοπίου, μετά την ανακάλυψη του γιγαντιαίου Zohr, από την ιταλική ΕΝΙ, στην αιγυπτιακή ΑΟΖ, σε συνοριακή θέση με την κυπριακή (Aphrodite), που κυριολεκτικά άλλαξε τα δεδομένα. Η ρεαλιστική εκτίμηση για  850 δισ. κυβικά μέτρα αποθέματα Φ.Α. στο κοίτασμα  Zohr (!!), οι νέες γεωτρήσεις της ΕΝΙ στο πεδίο Noor όπου οι εκτιμήσεις, μιλάνε για ένα νέο κοίτασμα τύπου  Zohr, οι εκτιμήσεις ότι και το γειτονικό Calypso (της Κύπρου) θα υπερβαίνει τα 200 δισ. κυβικά μέτρα (!!), μαζί με το ισραηλινό κοίτασμα Leviathan,  αποτέλεσαν πολύ ισχυρά, δυναμικά στοιχεία μιας νέας ενεργειακής εικόνας, ικανής να ρυμουλκήσει τους μεγάλους διεθνείς ενεργειακούς παίκτες στην περιοχή.

Οι περιοχές κοιτασμάτων Φυσικού Αερίου των τριών (3) χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο        (Κύπρος, Ισραήλ, Αίγυπτος), και  η μεγάλη επαναφορά της Αιγύπτου στο ενεργειακό προσκήνιο.

            Εκτός από τις πολύ αξιόλογες, Ισραηλινές, Noble Energy και Delek που δραστηριοποιούνταν στην Ισραηλινή ΑΟΖ, όλοι πλέον ενδιαφέρονται ή, ήδη, βρίσκονται εκεί (ExxonMobil, Total, ENI, Shell, Qatar Petroleum, Νοble Energy)… Οι Ισραηλινές, μάλιστα, Noble Energy και Delek ενεργούσαν τόσο κλειστά και με αποκλειστικότητες, που ανάγκασαν την ισραηλινή κυβέρνηση να ενεργοποιήσει τις διαδικασίες ”εναρμονισμένων πρακτικών” και της ”δεσπόζουσας θέσης” για να ανοίξει την αγορά της, ιδιαίτερα, όταν είδε ότι η Αίγυπτος γίνεται πολύ περισσότερο ελκυστική μέσα από διεθνείς, ανοιχτoύς διαγωνισμούς και τους προσφερόμενους όρους εκμετάλλευσης. Το άνοιγμα αυτό ευνόησε και την ελληνική Energean, στην οποία, βέβαια, ισχυρή είναι τώρα η αμερικάνικη συμμετοχή μέσω της Third Point capital fund (με 26,7%) και τοποθέτησή της στα πεδία Karish και Tanin με συμβόλαια 15 ετούς προμήθειας Φ.Α. προς ισραηλινούς παραγωγούς ενέργειας συνολικής αξίας 148 δισ. €.

            Αποτέλεσμα αυτής της κινητικότητας ήταν και η παρουσία της ExxonMobil. Καθώς και η υπερίσχυση της, στο Kυπριακό μπλόκ 10 όπου έχει συνεργασία με την Qatar Petroleum, με την εμπλοκή και υπό την προστασία του 6ου Αμερικανικού Στόλου απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις για παρεμπόδιση πραγματοποίησης των γεωτρήσεων που είχε μέσω διεθνούς διαγωνισμού αναλάβει από την κυπριακή κυβέρνηση. Η επιβολή και με αυτόν τον τρόπο των συμφερόντων των μεγάλων πολυεθνικών του πετρελαίου στη  περιοχή, παρά την συγκυριακή αναδίπλωση της ιταλικής ΕΝΙ σε ανάλογη περίπτωση, επιβεβαιώνει το γεγονός της προϊούσας αλλαγής και των γεωπολιτικών ισορροπιών στην περιοχή.

            Αν συμπεριλάβουμε στα παραπάνω, τις προσδοκίες από τα κοιτάσματα νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης, όπου ήδη ασκεί τα δικαιώματα παραγωγικών διερευνητικών γεωτρήσεων το consortium ExxonMobil – Total – ΕΛΠΕ, μετά την υπογραφή σύμβασής τους με την Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων (HHRM S.A.), τότε αντιλαμβάνεται κανείς την τεράστια ενεργειακή σημασία της περιοχής.

            Αναπτύσσεται σταδιακά στο θαλάσσιο υπογάστριο της Τουρκίας για πρώτη φορά, μετά από δεκαετίες, ένας ισχυρός άξονας δυνάμεων (Ελλάς -Κύπρος- Ισραήλ), ο οποίος συμπλέκεται και με σημαντικά οικονομικά συμφέροντα και ο οποίος μπορεί να επιβάλει  με διάφορους τρόπους και μέσα τη θέληση του, των ήπιων στρατιωτικών μη εξαιρουμένων.

Η Αίγυπτος: ένα ακόμα κλειδί.

            Μολονότι ο Πρόεδρος της Αιγύπτου, αλ Σίσι, μετά την ανακάλυψη του Zohr υποσχέθηκε την ενεργειακή επάρκεια και τη σταδιακή εντός 10ετίας κάλυψη των αναγκών της Αιγύπτου, υπάρχουν, όσο κι αν θ΄ακουσθεί παράξενο, συμβάσεις μεταξύ των ισραηλινών Noble Energy και Delek και ιδιωτικών αιγυπτιακών ενεργειακών εταιρειών με συμβόλαια για 10ετή προμήθεια 6,5 δισ. κυβικών μέτρων Φ.Α.. Γεγονός, που δείχνει τις υπαρκτές σχέσεις στην περιοχή, καθώς και τις μεγάλες δυνατότητες της Αιγύπτου, όχι τόσο ως εσωτερική αγορά, όσο ως εξαγωγικό ισχυρό κέντρο, καθώς θα αναπτύσσονται παραγωγικά τα ενεργειακά της κοιτάσματα (η ΕΝΙ έχει δεσμευθεί για παραγωγή 2,7 δισ. κυβικών μέτρων από τις αρχές του 2021).

            Η Αίγυπτος διαθέτει σημαντικές, πολύ χαμηλά ενεργές, σήμερα, λιμενικές εγκαταστάσεις στο Idku και στη Damietta, απ΄ όπου θα μπορούσε να διακινηθούν τεράστιες ποσότητες Φ.Α., σε διάφορες μορφές και προς πολλούς τελικούς πελάτες. Είναι, λοιπόν, απόλυτα αναγκαίο, και εφικτό, η Αίγυπτος, αντί να αποτελέσει ένα ισχυρό ανταγωνιστή στην περιοχή και στην ανερχόμενη αγορά Φ.Α., να αποτελέσει μέλος της διαμορφούμενης ενεργειακής συμμαχίας στην περιοχή. Όταν, μάλιστα, είναι δεδομένο ότι το κοίτασμα Zohr είναι γειτονικό του κυπριακού Aphrodite, ενώ τα αντίστοιχα ισραηλινά συγκριτικά κείνται σε μακρυνότερες αποστάσεις.

             Ένα ”ενεργειακό τετράγωνο” στην περιοχή (Ελλάς – Κύπρος- Ισραήλ -Αίγυπτος) θα διαμόρφωνε ισχυρές προϋποθέσεις και για τη σύγκλιση σε καίρια ζητήματα γεωπολιτικής και συναντίληψης σε προβλήματα ασφάλειας και άμυνας. Το βάθος αυτής της συνεργασίας θα μπορούσε να συμπεριλάβει σταδιακά την ενεργειακά ελλειμματική Ιορδανία, να συσχετισθεί με την Med7 (δηλαδή, τις επτά μεσογειακές χώρες της Ε.Ε.: Ελλάς, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία,  Πορτογαλία, Κύπρος, Μάλτα), διαμορφώνοντας ένα δίκτυο δυνάμεων με εκτόπισμα και ειδικό βάρος.

            Είναι ολοκάθαρο ότι από μια τέτοια προοπτική η θέση της Ελλάδας αναβαθμίζεται πολλαπλά και καθοριστικά στη Μεσόγειο και την Ευρώπη, οικονομικά και στρατηγικά. Καθίσταται αναντικατάστατος πυλώνας ασφάλειας και συνεργασίας.

Θεσσαλονίκη, 16 Σεπτεμβρίου 2018