Το προαιώνιο σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου έγινε πραγματικότητα όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου. ” Ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν η-μίν” (Ιω. 1. 14).

Πλήρωμα του χρόνου είναι η τομή της ιστορίας, όπου συναντιέται το θείο με το ανθρώπινο, το αιώνιο με το περασμένο. “Εδώ πληρούται ο χρόνος με το απόλυτο νόημα, με την υπέρτατη Αγάπη, με το αιώνιο”. Ο Θεός γίνεται άνθρωπος, ντύνεται την δική μας “σάρκα” και ” μοίρα” για να σωθεί το πλάσμα του. Το γεγονός αυτό είναι ένα υπέρτατο κίνημα της αγάπης του Θεού για τη λύτρωση του ανθρώπου. Εδώ ο Θεός “αυτοταπεινώνεται, φθάνει στο τελευταίο όριο της ταπείνωσης, πεθαίνει στο σταυρό για το πλάσμα του”. Τέτοιο εύρος αγάπης και σχέσης ανάμεσα στο Δημιουργό και στο πλάσμα του δεν γνώρισε η ανθρωπότητα.

Με την παρουσία του Θεού στην ιστορική πραγματικότητα αλλάζει η κλίμακα των αξιών. Στο βλέμμα του Θεού η αθώα παιδική ψυχή είναι ανώτερη από τη σοφία του κόσμου. “Η γαρ σοφία του κόσμου τούτου μωρία παρά τω Θεώ εστί” (Κορίνθ. Α’ γ’ 18). Εδώ, εκείνο που προέχει δεν είναι η δύναμη του λόγου, του πλούτου και της γνώσεως, αλλά η καθαρότητα της ψυχής και του νου. Αυτά αποτελούν “την πρωταρχία”. Όλα τα άλλα είναι ελάχιστα, δεν λυτρώνουν. Μπορεί η γνώση και η σοφία να ανοίγουν δρόμους για σωτηρία, όμως δεν λυτρώνουν. Γιατί η λύτρωση βρίσκεται πέρα από τη γνώση, είναι έργο ενός ψυχικού συναισθήματος που συγκλονίζει την εσώτητα του ανθρώπου και “προκαλεί συγκινήσεις”, είναι η πίστη. Αλλά ούτε εδώ τελειώνει η πορεία της λύτρωσης. Γιατί πρέπει η πίστη να ενεργείται από αγάπη και να καταλήγει σε πράξη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αδελφώνεται με κάθε μορφή ζωής, δίχως διάκριση φυλής, φύλου ή χρώματος. Έτσι ανοίγεται ένας δρόμος που, περνώντας μέσα από την ψυχή και το συνάνθρωπο, οδηγεί στο Θεό. Όλοι οι άλλοι δρόμοι μένουν στα πράγματα, στην υποκειμενική αυτάρκεια. Με την παρουσία του Χριστού η ιστορία τέμνεται αιώνια και από την τομή αυτή νέα νοήματα κυριαρχούν στο ιστορικό στερέωμα κατά τον I. Θεοδωρακόπουλο, που είναι η παρουσία Θεού, η αμαρτία και η λύτρωση του ανθρώπου.

Ο άνθρωπος αγωνιά, υποφέρει, γιατί αμαρτάνει, γιατί εκτρέπεται από την ορθή πορεία της ζωής του. Ενώ ένας είναι ο σκοπός του, να τελειωθεί πνευματικά, να μοιάσει στο Θεό. Εκεί βρίσκεται το αιώνιο ρίζωμά του. Αυτό εκφράζουν τα λόγια του Τριαδικού Θεού “ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και ομοίωσιν” (Γεν. α’ 26) Δηλαδή πλάστηκε για να ομοιωθεί με το Θεό. Η αμαρτία όμως του κλείνει το δρόμο και τον στρέφει προς το εγώ. Για να απαλλαγεί ο άνθρωπος από την αμαρτία πρέπει να συνειδητοποιήσει την πλάνη του, την αμαρτωλότητα του, να ταπεινωθεί, να αποβάλει, κατά το Μέγα Βασίλειο, “το μάταιο φρόνημά του”. Να μετανοήσει, να αλλάξει σκέψη και να γκρεμίσει τους μεσότοιχους που τον χωρίζουν από το συνάνθρωπο του. Να μετακινήσει τα φράγματα που κλείνουν το δρόμο προς το Θεό και ν’ αγαπήσει. Σε όλη αυτή την πορεία της ψυχικής ανάπλασης θα τον ακολουθεί η απόλυτη αγάπη, ο Χριστός, που για χατίρι του σταυρώθηκε.

Από το λίκνο της Βηθλεέμ, όπου συντελείται το μεγάλο μυστήριο της ενανθρώπισης του Θεού, έρχεται κύμα νέων αξιών. Έρχεται η νέα κτίση γιατί “τα αρχαία πα-ρήλθεν, ιδού γέγονε καινά τα πάντα” (Β’ Κορίνθ. Ε’ 17). Δεν είναι πρώτος και μεγάλος στην χριστιανική κοινωνία αυτός που διαθέτει πλούτο και εξουσία, αλλά αυτός που με καλοσύνη και αγάπη υπηρετεί, διακονεί τη φτώχεια και τον πόνο του ανθρώπου. Ο Υιός του ανθρώπου δεν ήρθε να διακονηθεί αλλά να διακονήσει τον άνθρωπο και για τη σωτηρία του να σταυρωθεί. Δεν θα γίνει μέλος της θεϊκής κοινωνίας εκείνος που μένει στα λόγια και λέγει “Κύριε-Κύριε”, αλλά εκείνος που ζει, βιώνει τη διδασκαλία του Χριστού και τη μετουσιώνει σε έργα αγάπης. Γιατί ο Χριστιανισμός δεν είναι λόγια αλλά κοινωνία έργων και αγάπης. Είναι τρόπος ζωής και μίμηση Χριστού. Να, μας λέει, ο δρόμος της σωτηρίας! Εγώ είμαι ο δρόμος που οδηγεί στον αληθινό Θεό, στην αληθινή ζωή, φωτισμένη με το θείο φως και χαριτωμένη με τη θεία χάρη του Αγίου Πνεύματος.

Πλανώνται όσοι ζητούν τη σωτηρία και τη γαλήνη της ψυχής έξω από τον άνθρωπο, στην αύξηση των υλικών αγαθών. Η γαλήνη είναι υπόθεση της ψυχικής ανάπλασης, που συντελείται με την νέκρωση κάθε σκοτεινού στοιχείου: “Πέθανε και γίνε” λέει σοφά ο Γκαίτε. Ανάσταση χωρίς ταφή δεν υπάρχει. Με απλά λόγια ο μεγάλος παιδαγωγός Χριστός μας δίνει το χρυσό κανόνα συμπεριφοράς “εκείνο που δεν θέλεις να σου κάνουν οι άλλοι μην το κάνεις και συ σ’ αυτούς”……

Άνθρωπε, προτού ανοίξεις το στόμα σου να κακολογήσεις, προτού απλώσεις το χέρι σου να αδικήσεις, προτού το μάτι σου μισήσει, πριν διασύρεις αθώες ψυχές, βάλε στη θέση του θύματος σου τον εαυτό σου και πράξε ανάλογα. “Ούτος γαρ εστίν ο νόμος και οι προφήται” (Ματθ. 7, 121). Προτού κρίνεις, κατακρίνεις και ρίξεις τον λίθο του αναθέματος γύρισε προς τον εαυτό σου. “Οι εαυτών επιγνώμονες σοφοί “(Παροιμ. 1 γ, 10) και αν δεις ότι είσαι ανένοχος και αναμάρτητος, τότε ρίξε το λίθο του δικαίου. “Ο αναμάρτητος υμών πρώτος βαλέτω λίθον .” (Ιω. 8.8).

Το θείο καθίδρυμα του Χριστού είναι κοινωνία του πνεύματος, της αγάπης, της ελευθερίας. Καμία πράξη δεν έχει ηθική αξία, εάν δεν είναι καρπός της ελευθερίας και της αγάπης. Η βία και η απειλή δεν έχουν θέση στο Χριστιανισμό “όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν… “Η ζωή των Χριστιανών, που είναι το αλάτι και το φως του κόσμου, είναι ένα διαρκές αγώνισμα πνευματικής τελείωσης και κοινωνικής προσφοράς. Αυτοί βρίσκονται σε μια “ήρεμη ανησυχία”, σε μια πάλη με τον εαυτό τους προκειμένου να νεκρώσουν κάθε σκοτεινό και ταπεινό στοιχείο. Έτσι θα πετύχουν τον εξαγνισμό της ψυχής και θα κερδίσουν την αγάπη και τη χάρη της ψυχής, που αν τη χάσουν, χάνουν το παν.

Ο Θεός είναι πνεύμα και ζητάει από τον άνθρωπο πνευματική και αληθινή λατρεία. Αυτή είναι ευάρεστη στο Θεό. Η πνευματική λατρεία είναι το κορυφαίο ενέργημα της ψυχής που θρησκεύεται βαθιά, είναι το ξεχείλισμα της ψυχής, που ζει και βιώνει το Θεό που τον αγαπά, τον πιστεύει και τον σέβεται. Τα σύμβολα στη λατρεία είναι απαραίτητα για την αισθητή έκφρασή της και τη “μέθεξη” του ανθρώπου ως υλικοπνευματικού όντος, αρκεί βέβαια να μην κυριαρχήσει ο τύπος. Τότε ο τύπος πνίγει την ουσία, το γράμμα θάπτει την ιδέα και μέσα σε μια τέτοια τυπολατρεία και αποστέωση, κατά τον Ευ. Παπανούτσο, δύει το ηθικό φρόνημα και αναδύει η υποκρισία.

Με τη νέα εντολή του Χριστού, την αγάπη, όλο το οικοδόμημα των αξιών “μεταξιώνεται” και αναδομείται, τα δε κριτήρια των διανθρωπίνων σχέσεων ανατρέπονται. Mε την αγάπη του Χριστού συμβατικές κοινωνίες της ιδιοτέλειας και του συμφέροντος αποδομούνται, νέα κοινωνία ανατέλλει, όπου όλοι και όλα αδελφώνονται και συναιρούνται μέσα στον απέραντο ωκεανό της αγάπης.

Το δάκρυ και η χαρά είναι κοινά χαρακτηριστικά. Δε νοείται ατομική ευτυχία όταν δυστυχούν οι άλλοι. Η ευτυχία της αγάπης βρίσκεται μέσα στην ευτυχία των άλλων.

Η αγάπη έχει οικουμενικό χαρακτήρα, αγκαλιάζει όλους, δίχως διάκριση φύλλου, χρώματος και γλώσσας, γιατί πηγάζει από την απόλυτη αγάπη, το Θεό. “Ο Θεός αγάπη εστί και ο μη αγαπών ουκ έγνω τον Θεόν, ότι ο Θεός αγάπη εστί” (Α Ιω. Δ’ 8-16). Η χριστιανική αγάπη δεν εξαντλείται στο φιλικό και το συγγενικό. Πάει πιο πέρα, συναντάει το ξένο, το εχθρικό, που όχι μόνο το βοηθάει, αλλά και εύχεται και προσεύχεται για το καλό του. Εδώ φαίνεται το μεγαλείο της αγάπης, αλλά συγχρόνως και το παράδοξο της, που σκανδαλίζει τη λογική, η οποία στις διανθρώπινες σχέσεις φθάνει μέχρις εκεί όπου σταματά η ανταπόδοση. Η χριστιανική αγάπη μεταβάλλει τον άνθρωπο σε πρόσωπο, σε πραγματική αυτοσύνειδη και υπεύθυνη ύπαρξη, που δίνει το παρόν στα μεγάλα ηθικά και κοινωνικά προβλήματα. Η αγάπη κατέχει το μυστικό να μεταβάλει τη γνώση, τον πλούτο και την εξουσία σε εργαλεία χαράς και ευλογίας. Αυτή κρατά το κλειδί που ανοίγει τις  καρδιές των ανθρώπων και μεγαλουργούν. Αν δεν ανοίξουν οι καρδιές, δεν ανοίγουν τα μάτια για να δουν τη γύμνια και τον πόνο του συνανθρώπου, ούτε τα χέρια να δώσουν και να χαρίσουν χαμόγελα και χαρά στις πεινασμένες υπάρξεις. Η αγάπη λέει ο Απόστολος Παύλος, είναι το παν. “Εάν έχω γνώση, προφητεία, πίστη, σοφία, γλωσσομάθεια, αγάπη αν δεν έχω είμαι ένα τίποτα”.

Το ηρωικό στοιχείο της αγάπης είναι η θυσία, όπου θεμελιώνονται και οικοδομούνται τα μεγάλα και υψηλά. Η αγάπη είναι παρουσία Θεού. Είναι η γαλήνη της ψυχής και η ηρεμία της συνείδησης. Ερωτά ο Ντοστογιέφσκυ: ” Τι είναι κόλαση; Είναι το μαρτύριο του να μη μπορείς πια να αγαπάς”. Αγαπάτε, κάντε “το καλό” κι αν ο καλός χαθεί κι όλα χαθούν, συνεχίζει, μένει το φως τους, μένει η ευωδία από τον ανθό της καλοσύνης. Αυτός είναι ” ο εν ουρανοίς θυσαυρός”. Εάν δεν θεμελιωθούν οι κοινωνίες πάνω στο μεγαλείο της αγάπης, η συμβατικότητα, ο ατομισμός, η αβεβαιότητα θ’ ανθίζουν, το δε εγώ θα διογκούται επικίνδυνα. Οι δίαυλοι επικοινωνίας θα κοπούν, βέβαια αγαθά και μέσα θα υπάρχουν αλλά θα απουσιάζει α άνθρωπος. Η σημαία της αλαζονείας, της αταξίας και της αδικίας θα κυματίζει και ο άνθρωπος θα μεταβάλεται σε τραγικό πρόσωπο. Θα φωνάζει, θα πονά και γύρω του θα σιωπούν. Η τραγικότητα, κατά τον Καμύ, αναπηδά από την τομή της κραυγής του ατόμου και της σιωπής του συνόλου και από τα βάθη των αιώνων θα αιωρείται σαν σκιά στις ανθρώπινες κοινωνίες ο απόηχος που θα κουβαλά το πανάρχαιο παράπονο του πονεμένου ανθρώπου: ” Άνθρωπο ζητώ, άνθρωπο δεν έχω”.

Γούλιας Γιάννης

Παιδαγωγός Θεολόγος

Καλή χρονιά, χρόνια πολλά