MIKΡΗ ΠΑΝΑΓΙΑ – ΔΙΑΚΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Τ αλώνια τελείωσαν στο Διάκο! Πατημένα άχυρα παντού,όρθιος και μόνος ο στέντζερης(γερό παλούκι όπου έδεναν τ άλογα για το αλώνισμα) στον αβλαγά και στ άλλα πέτρινα αλώνια, φορτωμένες σύκα οι αγριοσυκιές, ένα χοντρό χαλάζι κατέβασε, γλυκά, πράσινα μήλα σωρό ,μπροστά στο μαγαζί του Παπαστάμου! Οι τελευταίες κάψες του καλοκαιριού ανηφόριζαν προς τη Βίγλα και έπαιρνε φωτιά το κοκκινόχωμα. Τ απογεύματα δροσερός ο αέρας γέμιζε με ασήμι τα φύλλα στο Λεύκα και γλιστρούσε με ανεπαίσθητους συριγμούς στις ράχες των γέρικων βελανιδιών.Τα λεπτόκαρα(άγρια φουντούκια) είχαν ψωμώσει στο λάκκο του Μπράντου ,έτοιμα για να χωρέσουν στις βαθουλές τσέπες των πιτσιρικάδων λίγο πριν ν αρχίσει το σχολείο. 7 Σεπτεμβρίου 1964.Χαρμόσυνη διέσχισε τις δασωμένες πλαγιές η διαδοχική και παρατεταμένη ηχώ! Η καμπάνα της Παναγίας στο Διάκο δονούσε το ερημικό απόγευμα ,καλώντας τον κόσμο στη διήμερη γιορτή! Ο παπα –Nικόλας Παπανικολάου και ο Νικόλαος Κλεισιάρης-Μόκας (δεξιός ψάλτης) συνεπείς στο ετήσιο ραντεβού με την προσευχή και την κατάνυξη ,θα έψελναν με μοναδική αφοσίωση την ακολουθία του εσπερινού πριν την μεγάλη γιορτή της μικρης Παναγίας.Το μεγάλο χαγιάτι γέμισε κόσμο,όσους δεν χωρούσαν μέσα.Ο πανύψηλος πλάτανος έμοιαζε σαν να καταλάβαινε την ιερότητα των στιγμών και έγερνε την κορυφή υποκλινόμενος , καθώς την έσπρωχνε ο ελαφρύς αέρας.Κερί και λιβάνι, απογευμα καλοκαιριού κι ο υπέροχος άδολος κόσμος μιας αρχαϊκης υπαίθρου που με ρίγη θρησκευτικότητας συναντούσε μαζί , τον Θεό και την χαμένη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια! Η εκκλησία τελείωσε,o κόσμος γέμισε το μεσοχώρι του Διάκου,το απόγευμα προχωρούσε να συναντήσει το σούρουπο και έσμιγαν οι μυρωδιές απ τις ψημμένες πίττες και απ τα σφαχτα στις γάστρες!Από τις γύρω κορυφογραμμές σχηματίζονταν ουρές οι ξένοι πανυγηριώτες!Στολισμένα σαμάρια αλόγων με κεντητά-πλεκτά και ασπρόμαυρους καρό τροβάδες και δισακια κρεμασμένα στα κοτσάκια(κρεμαστάρια του σαμαριού) και πάνω, άνδρες και γυναίκες καλωσυνάτοι και αγέρωχοι, που έρχονταν στο Διάκο για το πανυγήρι.Ανθρακιά, Αγναντιά,Γεωργίτσα,Σιταράς,Αιμιλιανός,Γρεβενά.Οι πιο πολλοί απο την Αγναντιά Καλαμπάκας επειδή υπήρχαν σχέσεις και σοϊα απο την εποχή των εκτοπισμών του πολέμου και του εμφυλίου!Καμαρωτή η Κωστούλω από τη Γεωργίτσα` περνούσε το λάκκο του Ζγκούρα ανηφορίζοντας να πάει στα σογια της ,όμορφη και επιβλητική πίσω απο τον σύζυγο της που πήγαινε μπροστά.Απο την άλλη κατεύθυνση ,επιβλητική και σεβάσμια μορφή,ο Παπαδημήτρης απο τον Αιμιλιανό μαζί με συνοδεία, περνούσε τον Αι-Θανάση στα Παλιοχώρια και ανέβαινε βιαστικά να καταλύσει στο δίπατο των Κλεισιάρηδων μαζί με την παπαδιά!Απο το ύψωμα της Τζαϊμης κατηφόριζε ερχόμενος απο τη Μάνεση ο Σπύρος Κλεισιάρης με τη μισή οικογένεια!Στη γέφυρα στο Μπράντο, καβάλα στ άλογο άγνωστη γυναίκα με μικρο κοριτσάκι και ο άνδρας τραβώντας το ζώο απο το καπίστρι, ανέβαιναν προς το χωριό κοιτάζοντας αναγνωριστικά τα γύρω δάση!Δοκιμαστικά ακούγονταν το δοξάρι απ το βιολί του Νίκου Γκιουλέκα που όλη τη νύχτα θα διασκέδαζε τους πανυγηριώτες στο μαγαζί του Ιωάννη Τζιαχάνα.Στο άλλο μαγαζί του Παπαστάμου θα έπαιζε όλη τη νύχτα η ορχήστρα απο την Αγναντιά, του Τσιόκα.Στις βρύσες του Διάκου καθώς σουρούπωνε, ένα αργόσυρτο συναπάντημα ανθρώπων και φωνών,που κουβαλούσαν τα χαιρετίσματα όλων των απόντων.Στον Ιορδάνη μαζεύονταν οι πιο πολλοί ,γιατί απο κεί έπαιρναν νερό για το πλύσιμο των σκευών, ενώ στην βρύση του Γκουντουγιάννη που έφερνε το νερό απο τη μήτρα της Βίγλας , ξεδιψούσαν χωριανοί και επισκέπτες! Και καθώς η νύχτα αγκάλιαζε το χωριό και οι πρώτες λάμπες πετρελαίου και τα λούξ αμύνονταν στο σκοτάδι, οι πιο μερακλήδες ήδη χόρευαν στ αλώνι του Τζιαχάνα.Ο Γκιουλέκας είχε κέφια στο βιολί και ο τραγουδιστής ακούγονταν μέχρι τους λάκκους και τα γύρω μαντριά! “Μοδίστρες και κομμώτριες θα ρθούν να σε στολίσουν,τα όργανα θα παίξουνε απόψε στη γιορτή σου”.Και ακολουθούσε επίσης με πολύ κεφι το “Τασιά μωρή Τασιά σαν πας στην εκκλησιά ,ν ανάψεις δυό λαμπάδες και τέσσερα κεριά”.Μετά σειρά είχε το “Η γυναίκα μου ζηλεύει τάμπα τούμπα, τάμπα τούμπα και με τυραννά και με τυραννά”.Άναβε για τα καλά το κέφι τά μεσάνυχτα και οι γλεντζέδες το ξημέρωναν και κατευθύνονταν στις βρύσες να πιουν το πρώτο νερό, τη μέρα του πανυγηριού!Και ενώ οι τελευταίοι ξενύχτες παρέδιδαν στην εορταστική μέρα τα κλειδιά ,υπο τους ήχους της γοργής καμπανοκρουσίας ξεκινούσε το πανυγήρι στο Διάκο,καθώς οι πρώτοι ψαλμοί απο τα χείλη του αείμνηστου Μόκα διαπερνούσαν τη Λύχτρα και συναντούσαν στη στροφή της Μάνας, τους πρωϊνούς πανυγηριώτες που έρχονταν απο την Αγναντιά!Ευθύς, μία σιωπηρή μυσταγωγία αγκάλιαζε το χωριό!Αμίλητοι,καλοντυμένοι και με ιερή σοβαρότητα έβγαιναν απο τα σπίτια τους και κατευθύνονταν προς την Παναγία οι χωριανοί ,καθώς το πρώτο φως της ημέρας ροδόσκαγε στα γύρω υψώματα!Κλεισιάρηδες,Καλλινίκαινα,Κατσαντώνης, Γραβάναίοι,Τζιαχάνας,Χιλλέας,Παπανικολαίοι,Γκουντίναινα,Ζυγουραίοι,Ζγκουραίοι, Ζήσης Βασίλης,Ζήσης Γιάννης,Παπαθύμιος,Μητσιούλας,Παπασταμαίοι,Παπανικολάου Λένω,Αντώνης,Βεντζαίοι,Τζιολοκώστας,Χρήστος Λωρίδας,Βλάχος Κώστας και Ανδρέας Βλάχος,Κουτουλαίοι,Πασσιάδες,Τζιολαίοι(Τασιούλας),Καραλής,Μιχάλαινα ,Γκόντας Βασίλης,Λωρίδας Βασίλης,ΓραβανοΧρίσταινα,Κουτούλας Αθανάσιος,Γιαννούλας,Παπανικολάου νικόλας,Παπανικολάου Αντώνιος.Όλος ο Διάκος και τα γύρω χωριά γέμιζαν ασφυκτικά την εκκλησία και το ισόμηκες χαγιάτι,μέχρι στις 9 το πρωϊ!Μετά το αντίδωρο κα ι την αποχώρηση των γυναικών ,στις μεγαλες στρόγγυλες πέτρες κατω απ τον θεόρατο πλάτανο,κάθονταν οι γεροντότεροι και οι νεότεροι ένα γύρω, αντάλλασαν ευχές και πειράγματα.Μετά η συζήτηση άνοιγε με τά μικρα προβλήματα των χωραφιών και των μαντριών και τελείωνε με μεγαλύτερα της πολιτικής και της γενικότερης κατάστασης ,τα οποία κατείχαν! οι πιο μεγάλοι.Όλα τα σπίτια στο Διάκο την ημέρα της Παναγίας ήταν ορθάνοιχτα.Απο τις 10 το πρωί μια πολύχρωμη ,βουερή βίζιτα,(χαρακτηριστικό έθιμο-επισκέψεις) πε ρνούσε απ όλα τα σπίτια και όλες τις αυλές!Γνωστός με γνωστό,σοϊ με τo σοϊ,γέμιζαν οι τροβάδες λουκούμια και φοντάνια,κουλουράκια και γλυκίσματα.Δεν εμενε σπίτι χωρίς να υποδεχθεί μουσαφίρη,Διακιώτης να μην καλοδεχτεί φίλους και κοντοχωριανούς!Όταν η βίζιτα ολοκληρώνονταν ,ροδοκόκκινες Αγναντιώτισσες ,ανηφόριζαν κατά τον πάνω μαχαλά μονολογώντας. “γέμισαν οι τροβάδες φοντάνια!μόνο στο Διάκο τέτοια περιποίηση!”Η ώρα ωστόσο προχωρούσε και κατά το μεσημέρι ξεκινούσε παραδοσιακός διπλός χορός,(γυναίκες μπροστά ,άνδρες πίσω),με τον Ν.Γκιουλέκα να γέρνει ελαφρως αριστερά το κεφάλι και να μεγαλλουργεί!Πρώτοι έσερναν το χορό ο Νικος Μόκας με τον Χρήστο Λωρίδα και τα τραγούδια αντηλαλούσαν στις Λάκκες και στη Δημομάλια. “Αυτου ψηλά που περπατάς τρυγόνα ,τρυγόνα και χαμηλά λογιάζεις τρυγόνα μου γραμμένη.”Στη σειρα το “Ενας αϊτός καθότανε, στον ήλιο και λιαζότανε.”και το “Δεν μπορώ μανούλα μ δεν μπορώ αϊ σύρε να φέρεις το γιατρό”.Κι ο χορος μεγάλωνε στο μεσοχώρι μπροστά στο σπίτι των Κλεισιαραίων κι η παραγγελία στον Γκιουλέκα απο τους χορευτές… “Ω ρε ν ακούς τ Αϊδόνι πως λαλεί , να παντρευτεί γυρεύει!Και την τρυγόνα κάλεσε γυναίκα να την πάρει!”Κι όλο μεγάλωνε ο κύκλος κι όλοι ήθελαν να μπούν μπροστά!Στιγμές παραδοσιακού μεγαλείου που πηγαινε και έσμιγε η αθωότητα με τη χαρά ,η αρχαιότητα με το Βυζάντιο,ο ακαταμάχητος ξωμάχος Έλληνας με την ελευθερία και την καλοσύνη!Στις 4 με 5 το απόγευμα άρχιζε ο χορός να μικραίνει καθώς στα Παλιοχώρια οι επισκέπτες αναχωρούσαν και φαίνονταν καθαρά, τα σειρήτια απο τα κιλίμια πανωσάμαρα,στα άλογα, που χάνονταν προς τις Σάρπεις, πηγαίνοντας για Γεωργίτσα!Στη στροφή της Μάνας προς Σταυροδρόμι, ευτυχισμένες φωνές απο παρέα της Αγναντιάς Καλαμπάκας, αποχαιρετούσαν το Διάκο φορτωμένοι καλούδια και χαιρετίσματα!Το άγνωστο ανδρόγυνο με το μικρό κορίτσι έφευγε κι αυτό για την Κοζάνη όπου ο άνδρας εργάζονταν στην Δνση Γεωργίας.Ηλθε ο τελευταίος στο Διάκο να ελέγξει τις ζημιές απο το χαλάζι και να αποζημιώσει τους Γεωργούς!8.000 με 10.000 δραχμές ανα οικογένεια αποζημίωσε τότε το κράτος τα χαλαζοχτυπημένα σιτηρά του χωριού!Ο ίδιος ο υπάλληλος εκμυστηρεύθηκε σε Διακιώτη που συνάντησε αργότερα οτι στον Διακο τον φιλοξένησαν γενναιόδωρα!Με πίτες και ψητά! “μέχρι τα κρεββάτια τους¨” εξομολογήθηκε “άφησαν για να μας βάλουν να κοιμηθούμε εμείς!” Ψηλά,φυσούσε κρύος ο αέρας το βράδυ 8 Σεπτεμβρίου και κουβαλούσε στη Βίγλα μαντάτα, απο το Σμόλικα , το Περιβόλι,τις Μπάλτσες! Θα έρχονταν βροχές και χιόνια στο Διάκο σε λίγο!Στο χαγιάτι της εκκλησίας απλώνονταν η αιώνια, αδιατάρακτη σιωπή,που είχε διαπεράσει ιερή και αμόλυντη ,αιώνες υποδούλωσης και αιώνες ελληνικής μεγαλοσύνης!Οι άνθρωποι του Διάκου , κοιμηθηκαν ευτυχισμένοι στα σπιτια ,στα μαντριά και στα χωράφια! Το πανυγήρι πέρασε! Κλεισιάρης Κώστας