Με στόχο την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης επιχειρεί να περιορίσει κι άλλο τις συναλλαγές με μετρητά, αλλά και να διασφαλίσει ότι τα χρήματα που δαπανά για τη στήριξη των πιο ευάλωτων πιάνουν τόπο.

Τραπεζικό έλεγχο στα δισεκατομμύρια των κοινωνικών επιδομάτων και επιδομάτων πρόνοιας που μοιράζει κάθε χρόνο σε εκατοντάδες χιλιάδες χαμηλόμισθους, ανέργους και άπορους επιβάλλει το Ελληνικό Δημόσιο.

Με το σύστημα «προπληρωμένη κάρτα παντού» το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης επιχειρεί να περιορίσει κι άλλο τις συναλλαγές με μετρητά, αλλά και να διασφαλίσει ότι τα χρήματα που δαπανά για τη στήριξη των πιο ευάλωτων πιάνουν τόπο, δεν διαφεύγουν στο εξωτερικό, αλλά και ότι δεν μένουν στις τσέπες επιτηδείων που δεν τα έχουν ανάγκη και εκμεταλλεύονται τα παράθυρα φοροδιαφυγής.

Χάνονται δισεκατομμύρια

Οι περισσότερες συναλλαγές όσων λάβουν τέτοιες προπληρωμένες κάρτες θα γίνονται σε POS ή με χρήση άλλων ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής. Παράλληλα, θα επιβληθεί όριο στα μετρητά που θα λαμβάνουν ή θα μπορούν να βγάζουν οι δικαιούχοι χρησιμοποιώντας τις κάρτες τους.

Με τη νέα παρέμβαση, επιδιώκονται διαφάνεια των συναλλαγών, καλύτερος έλεγχος για τους πραγματικά δικαιούχους επιδομάτων και καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Στόχος είναι τα χρήματα να ξοδεύονται για να καλύπτουν κυρίως βιοτικές ανάγκες, αλλά και να εκδίδονται αποδείξεις.

Στο οικονομικό επιτελείο ισχυρίζονται ότι όλα τα προηγούμενα χρόνια χάθηκαν δισεκατομμύρια ευρώ από φόρους. Παρά την εκτόξευση των ηλεκτρονικών συναλλαγών κατά 11,3 δισ. ευρώ (αύξηση 13,6% σε έναν χρόνο), μόνο τα 94 δισ. από τα 140 δισ. που η Τράπεζα της Ελλάδος υπολογίζει ότι καταναλώνονται ετησίως στην ελληνική αγορά δαπανήθηκαν το 2022 με πλαστικό χρήμα.

Το κράτος όμως συνεχίζει μέχρι σήμερα να επιδοτεί τις συναλλαγές με μετρητά, καταθέτοντας βοηθήματα άνω των 2 δισ. τον χρόνο σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού απευθείας στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους. Τα ποσά στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για καταναλωτικές δαπάνες, για τις οποίες ουδείς γνωρίζει πού καταλήγουν ή αν εκδίδονται αποδείξεις, στερώντας από τα ταμεία του Δημοσίου εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ από ΦΠΑ, τέλη, ειδικούς φόρους ή φόρους εισοδήματος.

Από τον κρατικό προϋπολογισμό εκταμιεύονται 1,33 δισ. ευρώ ετησίως για επιδόματα ανεργίας ΔΥΠΑ/ΟΑΕΔ, τα οποία αυξάνονται όσο αυξάνεται ο κατώτατος μισθός. Παράλληλα, ο ΟΠΕΚΑ επιχορηγείται με 980 εκατ. ευρώ ετησίως για να καταβάλλει επιδόματα πρόνοιας.

Επιδόματα στα τυφλά

Το σχέδιο αποκάλυψε το «ΘΕΜΑ» πριν από έναν χρόνο και θεωρείται μεταρρύθμιση για την προστασία του συστήματος κοινωνικών παροχών (και των δικαιούχων του) από αθέμιτες πρακτικές. Πλέον παίρνει σάρκα και οστά φέτος, καθώς χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και αποτελεί προαπαιτούμενο για την αποδέσμευση των επόμενων κονδυλίων.

Πρακτικά, το νέο μοντέλο καταβολής επιδομάτων θυμίζει αυτό που εφαρμόστηκε για τα Fuel Pass, Freedom Pass, Market Pass κ.λπ. Ωστόσο οι δικαιούχοι θα λαμβάνουν πλαστική κάρτα και όχι άυλη, εκτός αν οι ίδιοι το επιλέξουν. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες προχωρούν την προκήρυξη του σχετικού διαγωνισμού προκειμένου να αναλάβουν τις προδιαγραφές των νέων καρτών, την έκδοση και τη διανομή τους.

Μέχρι τώρα μόνο οι δικαιούχοι του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος εισπράττουν αναγκαστικά το 50% του επιδόματος σε προπληρωμένη κάρτα, ενώ το υπόλοιπο μπαίνει στον λογαριασμό τους για να μπορούν να κινούνται με μετρητά. Το πείραμα επεκτείνεται τώρα και σε εκατοντάδες χιλιάδες άλλους επιδοτούμενους εργαζομένους, ανέργους και άπορους, που λαμβάνουν οικονομικά βοηθήματα από το κράτος.

Η επέκταση του μέτρου όμως απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό ώστε να αποφευχθούν προβλήματα και ταλαιπωρία των δικαιούχων. Σε κάποιες περιπτώσεις, δεν θα είναι δυνατόν να ισχύσει το μέτρο, όπως στην επιδότηση ενοικίου, σε ΑμΕΑ με προβλήματα όρασης, σε κατάκοιτους κ.λπ.

Από την άλλη, τα οφέλη που αναμένονται είναι πολλαπλά:

■ Κάθε ευρώ που ξοδεύεται με χρεωστική κάρτα θα συνοδεύεται από απόδειξη γιατί θα περνάει από POS. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι δικαιούχοι επιδομάτων μένουν εντελώς αφορολόγητοι και δεν έχουν κίνητρο να ζητούν απόδειξη όταν πληρώνουν με μετρητά. Αν θα ξοδεύουν με κάρτα έστω και το 50% των χρημάτων, η απόδειξη θα εκδίδεται αυτομάτως όταν συνδεθούν οι ταμειακές με POS. Τότε το κράτος θα εισπράττει ΦΠΑ και τουλάχιστον το 1/10 των δαπανών αυτών θα επιστρέφει έτσι στα κρατικά ταμεία. Για δαπάνες 2 δισ. ευρώ με μετρητά, σήμερα χάνονται τουλάχιστον 100-200 εκατ. τον χρόνο -χωρίς να υπολογιστούν άλλοι φόροι ή εισφορές-, για τα οποία η ελληνική κοινωνία και οικονομία ματώνει για να εξασφαλιστούν. Από το 2024, οπότε θα συνδεθούν οι ταμειακές με τα POS, μόλις χρεωθεί η κάρτα θα εκδίδεται αυτομάτως και η απόδειξη.

■ Σε κάποιες περιπτώσεις, ενδέχεται να μη γίνεται δεκτή η πληρωμή με την προπληρωμένη κάρτα για συναλλαγές ή αγοραπωλησίες που δεν είναι λογικό να γίνονται από πρόσωπα που δεν διαθέτουν τα προς το ζην και εξαρτώνται από τα επιδόματα. Για παράδειγμα, δαπάνες για ηλεκτρονικό στοίχημα, καζίνο, night clubs, οινοπνευματώδη ή είδη πολυτελείας θα μπορούν να καταγράφονται ή και να αποκλείονται. Με έμμεσες τεχνικές ελέγχου μάλιστα μπορεί να θεωρηθεί ότι ο δικαιούχος καλύπτει τις βασικές ανάγκες ένδυσης ή διατροφής από άλλα εισοδήματα τα οποία αποκρύπτει.

■ Πολίτες τρίτων χωρών μπορούν επίσης να λάβουν επιδόματα στη χώρα μας, υπό τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος. Με προπληρωμένη κάρτα οι πληρωμές θα περιορίζονται κυρίως σε Ελλάδα και Ε.Ε. Μπαίνει φρένο έτσι στην πρακτική να φεύγουν με εμβάσματα στο εξωτερικό επιδόματα που εισπράττουν αλλοδαποί και τα στέλνουν στις οικογένειές τους, ενώ ταυτόχρονα βρίσκουν άλλους τρόπους (και μαύρο χρήμα) για να ζουν στην Ελλάδα.

Επιδόματα… απληστίας

Το σύστημα έχει στοιχεία κοινωνικής δικαιοσύνης, καθώς θέτει δικλίδες που θα περιορίζουν την καταδολίευση των κοινωνικών επιδομάτων ΟΠΕΚΑ, ΟΑΕΔ ή άλλων φορέων από πρόσωπα που εμφανίζονται ως μη προνομιούχοι, αλλά καλύπτουν τις βασικές ανάγκες τους από άλλες πηγές εσόδων που δεν τις δηλώνουν και δεν θα τους επέτρεπαν να έχουν πρόσβαση σε βοηθήματα τα οποία εξ ορισμού έχουν στόχο τη στήριξη νοικοκυριών που είναι οικονομικά ασθενέστερα σε σχέση με τα δικά τους.

Περιπτώσεις ατόμων που εισπράττουν επιδόματα αλλά ζουν σε χλιδή καταγράφονται πάμπολλες – και όχι μόνο από αλλοδαπούς φυσικά. Στην Κρήτη, πάντως, για παράδειγμα, μετά από ελέγχους λογαριασμών από το ΣΔΟΕ, εντοπίστηκαν προ καιρού 18 περιπτώσεις που έστελναν εμβάσματα ύψους άνω του 1 εκατ. ευρώ στην Αλβανία, αλλά ως εντολείς εμφανίζονταν άτομα που ήταν στις λίστες του ΟΑΕΔ. Η επίσημη δικαιολογία όσων ελέγχθηκαν ήταν ότι… κέρδισαν στο Στοίχημα, με δελτία όμως που είχαν παιχτεί την ίδια ημέρα σε πρακτορεία πέντε διαφορετικών πόλεων της χώρας!

Το αποτέλεσμα είναι ότι έτσι χάνουν όχι μόνο το Δημόσιο και η εθνική οικονομία, αλλά κυρίως όσοι έχουν πραγματικά ανάγκη αυτά τα βοηθήματα – ή και ακόμα μεγαλύτερα. Και όπως λένε οι εμπνευστές του μέτρου, «οι κοινωνικές παροχές πρέπει να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τις ανάγκες των πιο ευάλωτων, να διακινούνται νόμιμα, αλλά και να κινούν τη νόμιμη οικονομία, αντί να ξοδεύονται χωρίς απόδειξη ή να διαρρέουν σε τρίτες χώρες».

Πηγή: newmoney.gr