Με την πραγματοποίηση εκπαιδευτικής δράσης συνεχίστηκε το πρώτο μέρος του αφιερώματος «Συνάντηση με τη μνήμη στον χώρο», το οποίο διοργανώνουν ο Χώρος Πολιτισμού Νικολάου & Ελένης Καρναβά και το πρόγραμμα Δράσεις Ιστορίας Μνήμης Πολιτισμού, υπό την αιγίδα του Δήμου Γρεβενών. Τμήματα του Α’ Γυμνασίου επισκέφθηκαν την έκθεση φωτογραφίας. Μέσα από διάλογο, παρατήρηση του υλικού και γνωριμία με τη διαδικασία brain-storming (καταιγισμός ιδεών), οι μαθητές προσέγγισαν ζητήματα μνήμης με αναφορά τις εκτιθέμενες φωτογραφίες από ευρωπαϊκούς χώρους στρατιωτικών κοιμητηρίων, τόπους μαρτυρίου και στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ένα τμήμα μαθητών του ίδιου σχολείου, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει πώς ο χώρος διατηρεί τη μνήμη όχι μόνο μέσα από την επίσκεψη στην έκθεση αλλά και τη συμμετοχή σε ιστορικό περίπατο στο μαρτυρικό Κοσμάτι. Οι μαθητές περπάτησαν σε χώρους της δικής τους τοπικής ιστορίας, εκεί δηλαδή όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα της 9ης Ιουλίου του 1944.

Κάτοικοι του χωριού υποδέχτηκαν την ομάδα στον χώρο μνήμης. Ο Κοσματίτης π. Ευθύμιος, τέλεσε τρισάγιο και οι μαθητές με τους συνοδούς εκπαιδευτικούς, κρατώντας κλαδιά δάφνης, ύψωσαν την ελληνική σημαία και κατέθεσαν, συμβολικά, ένα στεφάνι εκ μέρους όλων των συμμετεχόντων. Στη συνέχεια, ο κ. Ευριπίδης Παπαγεωργίου, τέκνο θύματος, εξιστόρησε τα γεγονότα της εκτέλεσης των 29 αμάχων ανδρών από τα ναζιστικά στρατεύματα Κατοχής. Ήταν εξαιρετική τιμή να έχουμε ανάμεσα στους παρευρισκόμενους και να συναντήσουν τους μαθητές παιδιά θυμάτων που έζησαν και θυμούνται εκείνη την τραγική ημέρα. Όπως μια μαυροφορεμένη ηλικιωμένη μορφή, η οποία μας είπε πως, ως μικρό κορίτσι, βοήθησε τις μεγαλύτερες γυναίκες στην ταφή των σορών.

Οι μαθητές επισκέφθηκαν, επίσης, την παλαιά εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπου είχαν κλειστεί από τις κατοχικές δυνάμεις τα γυναικόπαιδα, καθώς και το γειτονικό παρεκκλήσι, στο εσωτερικό του οποίου έλαβε χώρα το έγκλημα της εκτέλεσης. Προσκύνησαν, τέλος, στον χώρο του οστεοφυλακίου όπου αναπαύονται τα οστά των μαρτύρων.

Με φροντίδα του προέδρου της τοπικής κοινότητας, Χρήστου Πολύζου, και των γονιών του, κ. Αποστόλη και κ. Στέλλας, ο χώρος του μνημείου είχε ευπρεπιστεί και τα παιδιά παρέλαβαν κόλλυβο και κέρασμα με το πέρας της τελετής. Η μητέρα του προέδρου ανέγνωσε και το χρονικό για την αναγνώριση -με Προεδρικό Διάταγμα- του Κοσματίου, το 2020, ως μαρτυρικής κοινότητας. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως η ενέργεια αυτή αποτελεί καρπό της προσπάθειας του νέου, σε ηλικία, προέδρου της κοινότητας, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς.

Παρόν καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψης στο Κοσμάτι ήταν και ο 24χρονος Θανάσης Πρέκας, αντιπρόεδρος του Πολιτιστικού και Προοδευτικού Συλλόγου Κοσματίου, ο οποίος επέλεξε να επιστρέψει από την Αθήνα στον προγονικό του τόπο, εκεί που χτυπά καλύτερα η καρδιά του. Μνημόσυνο για τους μαρτυρικούς προγόνους η πράξη του μα και ήρεμη αντίσταση ενάντια στα θέλγητρα του δήθεν ανώτερου αστικού τρόπου ζωής. Υποχρέωση της πολιτείας να στηρίξει τους νέους και τις νέες που επιλέγουν συνειδητά να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στον τόπο τους, δίνοντας με την πράξη τους αυτή μια απάντηση στο «στέγνωμα» σε πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό που βιώνουν ορεινές και ακριτικές περιοχές της χώρας, όπως αυτή των Γρεβενών.

Στο Κοσμάτι, ο απόδημος Γρεβενιώτης, Νίκος Κοσμίδης, Υπ. Διδ. Αρχιτεκτονικής (ΔΠΘ) με επιβλέποντα τον καθηγητή κ. Γιάννη Κολοκοτρώνη, και φωτογράφος του υλικού, παρουσίασε στους κατοίκους τον σκοπό της εκπαιδευτικής δράσης «Συναντώ την ιστορία και τη μνήμη στον τόπο μου». Η προσπάθεια επικεντρώνεται στο να κατανοήσουν οι μαθητές, βιωματικά, ότι η ιστορία δεν αποτελεί μια άνυδρη παράθεση αναφορών για το παρελθόν. Αντιθέτως, μας γνωρίζει τη διαδρομή του χρόνου και τα όσα η ανθρωπότητα -και μέσα σ’ αυτήν δικοί μας άνθρωποι- βίωσε και παρέδωσε από γενιά σε γενιά ως μνήμη, ευθύνη, προκλήσεις, ενοχή, παράδειγμα και έμπνευση.

Η επίσκεψη στο Κοσμάτι υπηρέτησε ακριβώς αυτήν τη στοχοθεσία, όπως στην ίδια κατεύθυνση αποσκοπούσε και η συμμετοχή της κ. Ευαγγελίας Κώτσιου στην ξενάγηση ενός τμήματος μαθητών στην έκθεση. Η κ. Κώτσιου, μέσα και από την παρουσίαση οικογενειακών φωτογραφικών ντοκουμέντων, αναφέρθηκε στον Γρεβενιώτη αντιστασιακό πατέρα της, Παρμενίων Κοντοκώτσιο (1911-1982), ο οποίος στάλθηκε στο ιταλικό Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Ferramonti di Tarsia. Μεταξύ των 104 Ελλήνων συγκρατουμένων του, ήταν και ο Ευάγγελος Αβέρωφ. Τελικώς, ο Παρμενίων μπόρεσε να διαφύγει προς την Ελβετία, με τη βοήθεια Ιταλών παρτιζάνων, από την οποία κι επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση. Οι μαθητές ανακάλυψαν πως χωριά των παππούδων τους συνδέονταν με τα γεγονότα που τους εξιστορούνταν εκείνη τη στιγμή. Σιγά-σιγά, μοιράστηκαν και οι ίδιοι μνήμες των οικογενειών τους για προπαππούδες που χάθηκαν ή τραυματίστηκαν στον πόλεμο και παππούδες οι οποίοι, ως μικρά παιδιά, έπρεπε να εργαστούν για να καταφέρουν να επιβιώσουν μέσα στην Κατοχή.

Εκ μέρους των διοργανωτών του αφιερώματος, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τη Διευθύντρια, κ. Σοφία Ελευθεριάδου, καθώς και την εκπαιδευτική και μαθητική κοινότητα του Α’ Γυμνασίου Γρεβενών για τη συμμετοχή τους στο αφιέρωμα. Ευχαριστίες απευθύνουμε στη δραστήρια πρόεδρο, κ. Ευαγγελία Μπόγκια, και τα μέλη του Δ.Σ. του Συλλόγου Αλληλεγγύης & Εθελοντισμού Γρεβενών «Ελπίδα», τόσο για τη σύσσωμη συμμετοχή τους σε οργανωμένη ξενάγηση στην έκθεση, όσο και για τη συγκινητική πρωτοβουλία τους να προσφέρουν τη μετακίνηση των μαθητών με λεωφορείο στο Κοσμάτι. Ευχαριστούμε, επίσης, θερμά τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Γρεβενών για τη στήριξή της, και, βεβαίως, τον Δήμο Γρεβενών, ο οποίος έθεσε το αφιέρωμα υπό την τιμητική αιγίδα του, καθώς και την αντιδημαρχία πολιτισμού, στο πρόσωπο της κ. Ιφιγένειας Στεργιούλα, για την εξασφάλιση του χώρου της εναρκτήριας εκδήλωσης.

Είναι σημαντικό να καταγραφεί πως στο πλαίσιο της εναρκτήριας εκδήλωσης, ο κ. Στέργιος Παπαστεργίου, εκπαιδευτικός του Α’ Γυμνασίου και πρόεδρος του Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών, τόνισε ότι η μάχη στην ευρύτερη περιοχή της Αννίτσας, αποτελεί την πρώτη νικηφόρα απάντηση των ελεύθερων λαών στις φασιστικές-ναζιστικές δυνάμεις του Άξονα. Παρότι προηγείται χρονικά των άλλων επιτυχιών του Ελληνικού Στρατού στην Πίνδο και την Αλβανία, παραμένει δυστυχώς άγνωστη ως προς αυτήν της τη διάσταση. Επ’ αυτού, θα πρέπει να υπάρξουν σχετικές σκέψεις και πρωτοβουλίες. Το αφιέρωμα «Συνάντηση με τη μνήμη στον χώρο», ήταν καρπός και της συμμετοχής μας στο φετινό ετήσιο μνημόσυνο στο Μνημείο Πεσόντων Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και Οπλιτών Νομού Γρεβενών.

Το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στον Χώρο Πολιτισμού Νικολάου & Ελένης Καρναβά, θα πραγματοποιηθεί με νέες οργανωμένες ξεναγήσεις για μαθητές και ενήλικες στις αρχές Δεκεμβρίου. Περισσότερες πληροφορίες θα ανακοινωθούν σε σχετικό δελτίο τύπου. Κλείνοντας, είμαστε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε την πρόθεση του προγράμματος «Δράσεις Ιστορίας Μνήμης Πολιτισμού» διοργάνωσης του πρώτου πανελλαδικού διημέρου, στα Γρεβενά και στο Κοσμάτι, με θέμα τη μνήμη μαρτυρικών τόπων στην Ελλάδα και τη διαχείρισή της. Ελπίζουμε πως σύντομα θα μπορέσουμε να μοιραστούμε περισσότερες πληροφορίες για την πρόταση αυτή, η οποία προέκυψε και με την ενθάρρυνση πολιτών του νομού Γρεβενών. Ευελπιστούμε στην πραγματοποίησή της με την ευρύτερη δυνατή συνεργασία και σύμπραξη περιφερειακών και τοπικών φορέων, συλλόγων, ενεργών πολιτών των Γρεβενών και αποδήμων, οι οποίοι αγαπούν αυτόν τον τόπο, την ιστορική του παρακαταθήκη και το μέλλον του.

Σημ. Το πρόγραμμα Δράσεις Ιστορίας Μνήμης Πολιτισμού τελεί σε συνεργασία με το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης. Το ΙΘΤΠ, με έδρα την Ξάνθη, αποτελεί καρπό της αείμνηστης πολιτικού και υφυπουργού Εξωτερικών, Βιργινίας Τσουδερού (1924-2018).