«Η προκατάληψη ήταν η πρώτη που ανέβηκε στον άμβωνα και η λογική μόνο αργότερα: αυτή είναι η συνηθισμένη πορεία του ανθρώπινου μυαλού»

Είναι αλήθεια ότι, από την αρχή της επιδημίας που σάρωσε και εξακολουθεί να σαρώνει ολόκληρη την ανθρωπότητα μέχρι και σήμερα, το μυαλό και η ελπίδα των ανθρώπων προσανατολίζονταν στην ανακάλυψη και την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.

Καθημερινά ο μέσος πολίτης ακούει και ενημερώνεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διάφορα για θέμα αυτό. Είναι αλήθεια ακόμα ότι η πληροφόρηση αυτή είναι πολύσημη και μάλλον δύσκολο να αξιολογηθεί από τον μέσο άνθρωπο. Ακούγονται πολλά, από την πλήρη αποδοχή του εμβολίου μέχρι και την ολοσχερή άρνηση. Ο φόβος ανάγεται σε μια παγκόσμια συνομωσία, η υποψία για την ύπαρξη ενός αόρατου αρχηγού στα παγκόσμια δρώμενα και η αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας και τεχνολογίας οδηγούν πολλές φορές στην άρνηση και στην απόρριψη του εμβολίου αυτού.

Μέσα στο κλίμα αυτό της πληροφόρησης και της ενημέρωσης μεγάλο μερίδιο έχει και η ιστορία των εμβολίων γενικά. Αξίζει να δούμε για το θέμα αυτό την άποψη που διατύπωσε ο Βολταίρος, ένας μεγάλος φιλόσοφος του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, για το εμβόλιο της ευλογιάς κατά τον 18^ο αιώνα.

Ο Βολταίρος(1694 – 1778) έζησε κυρίως στη Γαλλία και οι ιδέες του επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη της σκέψης και της αντίληψης των ανθρώπων της περιόδου αυτής. Στη Γαλλία κυριαρχούσε ο Καθολικισμός καθώς και το απολυταρχικό πολίτευμα των Λουδοβίκων, ένα καθεστώς που στην ιστορία αποκαλείται «παλαιό πολίτευμα» (Ancien Régime), και ό,τι νέο και δημιουργικό θεωρούνταν ανώφελο και επικίνδυνο.

Ο Βολταίρος, αντίθετος με τις ιδέες του παλαιού αυτού καθεστώτος και ζώντας για τρία περίπου χρόνια εξόριστος στην Αγγλία διατυπώνει τις Φιλοσοφικές του Επιστολές (Lèttres Philosophiques), ανάμεσα στις οποίες είναι και η ενδεκάτη επιστολή στην οποία ο φιλόσοφος αυτός μιλά και αποδέχεται τον εμβολιασμό για την ασθένεια της ευλογιάς.

Σημειώνουμε ότι ο εμβολιασμός εναντίον της ευλογιάς, κατά τις αρχές του 18^ου αιώνα, αποτελεί και την αρχή της μεθόδου των εμβολίων στην ιστορία της ανθρωπότητας, για το λόγο αυτό δημιούργησε απορίες και αμφισβητήσεις οι οποίες μέχρι και σήμερα συνεχίζονται.

Αξίζει να δούμε την εισαγωγική πρόταση της επιστολής αυτής του Βολταίρου:

«ΕΠΙΣΤΟΛΗ XI

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΤΗΣ ΕΥΛΟΓΙΆΣ

Λένε διακριτικά στη χριστιανική Ευρώπη ότι οι Άγγλοι είναι τρελοί και παράφρονες: τρελοί, επειδή δίνουν ευλογιά στα παιδιά τους για να τα προφυλάξουν από το να την κολλήσουν- παράφρονες, επειδή μεταδίδουν με χαρά στα παιδιά αυτά μια συγκεκριμένη και τρομερή ασθένεια, με σκοπό να προλάβουν ένα αβέβαιο κακό. Οι Άγγλοι, από την άλλη πλευρά, λένε: Οι άλλοι Ευρωπαίοι είναι δειλοί και αφύσικοι: είναι δειλοί, επειδή φοβούνται να κάνουν λίγο κακό στα παιδιά τους- αφύσικοι, επειδή τα εκθέτουν στο να πεθάνουν μια μέρα από ευλογιά. Για να κρίνουμε ποιο από τα δύο έθνη έχει δίκιο, ιδού η ιστορία εκείνης της περίφημης επέμβασης για την οποία μιλούν στη Γαλλία με τόσο φόβο»

Από ό,τι καταλαβαίνει κανείς η Αγγλία είχε υιοθετήσει το εμβόλιο της ευλογιάς ενώ η υπόλοιπη Ευρώπη και κυρίως η Γαλλία το αμφισβητούσε. Ο Βολταίρος συνεχίζει την ιστορία της «επέμβασης» αυτής, δηλαδή του εμβολίου και μας την περιγράφει με τα ακόλουθα:

«Οι γυναίκες της Κιρκασίας συνηθίζουν, από αμνημονεύτων χρόνων, να δίνουν ευλογιά στα παιδιά τους ακόμη και στην ηλικία των έξι μηνών, κάνοντας μια τομή στο χέρι τους και εισάγοντας σε αυτή την τομή μια φλύκταινα που έχουν αφαιρέσει προσεκτικά από το σώμα ενός άλλου παιδιού. Αυτή η φλύκταινα έχει την επίδραση του προζυμιού σε ένα κομμάτι ζύμης στο χέρι στο οποίο εισάγεται – ζυμώνεται εκεί και εξαπλώνει τις ιδιότητες με τις οποίες αποτυπώνεται στη μάζα του αίματος. Τα σπυράκια του παιδιού στο οποίο έχει χορηγηθεί αυτή η τεχνητή ευλογιά χρησιμεύουν για να μεταφέρουν την ίδια ασθένεια σε άλλα παιδιά. Είναι μια σχεδόν συνεχής  και διαρκής κατάσταση  στην Κιρκασία και όταν δυστυχώς δεν υπάρχει ευλογιά στη χώρα, οι κάτοικοι της βρίσκονται σε αμηχανία σαν κι εκείνη που συμβαίνει σε περίοδο κακής συγκομιδής.

Αυτό που εισήγαγε στην Κιρκασία αυτό το έθιμο, το οποίο φαίνεται τόσο παράξενο σε άλλους λαούς, είναι ωστόσο μια κοινή αιτία για όλους τους λαούς της γης: είναι η μητρική τρυφερότητα και το ενδιαφέρον προς τα παιδιά»

Η χώρα της Κιρκασίας που αναφέρεται στην επιστολή αυτή βρίσκονταν στην περιοχή της σημερινής Γεωργίας προς την βορειοανατολική περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Στην περιοχή αυτή ζούσαν οι λεγόμενοι Τσερκέζοι. Εκεί λοιπόν σύμφωνα με την επιστολή αυτή του Βολταίρου οι γυναίκες εφάρμοζαν με πρωτόγονο τρόπο το εμβόλιο της ευλογιάς το οποίο αργότερα ονομάστηκε και δαμαλισμός ή vaccine (vacca= αγελάδα) από την παρατήρηση ότι οι γυναίκες που άρμεγαν τις αγελάδες δεν υπόφεραν από την ασθένεια αυτή.

Η επιστολή συνεχίζεται αναφέροντας ότι η μέθοδος αυτή υπήρχε και στους Άραβες καθώς και στους Κινέζους.

Αξίζει κανείς να διαβάσει ολόκληρη την επιστολή αυτή του Βολταίρου η οποία τερματίζεται μιλώντας για την ανθρώπινη προκατάληψη και ιδεοληψία που τις περισσότερες φορές εμποδίζουν τη λογική και την ορθή σκέψη να διακρίνουν την αλήθεια. Ας δούμε τέλος την τελευταία φράση της επιστολής αυτής:

«Η προκατάληψη ήταν η πρώτη που ανέβηκε στον άμβωνα και η λογική μόνο αργότερα: αυτή είναι η συνηθισμένη πορεία του ανθρώπινου μυαλού»

Πηγές

1^ο) Η Ιστορία της Φιλοσοφίας, επιστημονική επιμέλεια Umberto Eco, Riccardo Fedriga. Τόμος 5. Από τον Διαφωτισμό στον Καντ και τον Χέγκελ. Σελ. 86.

2^ο)Lettres philosophiques. Γραμμένες από το Βολταίρο κατά τα έτη 1729 και 1730.  

3^ο)Ιστορία του Ευρωπαϊκού πνεύματος.  Π. Κανελλόπουλος, τόμος V, σελ.20-21, Εκδόσεις Δ.ΓΙΑΛΛΕΛΗΣ, Αθήνα 1998.

(*)  Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα ΕΛΙΜΕΙΑ. Τεύχος 147/ Ιανουάριος – Φεβρουάριος – Μάρτιος 2021.