Ανάμεσα σε ιστορικά προηγούμενα και φαντασιώσεις από ταινίες με ζόμπι, οι ιοί είναι πηγή φόβου στο συλλογικό ασυνείδητο και οι αρχές, όπως και τα μέσα ενημέρωσης, καλούνται να διαχειρισθούν το θέμα του νέου κινεζικού ιού (κορωνοϊού Covid-19) για να μην προκληθεί παράλογος πανικός, δηλώνουν στο AFP οι ειδικοί.

Γιατί οι ιοί προκαλούν φόβο;

«Οι επιδημικές νόσοι είναι πηγή εγγενούς φόβου, διότι ο εχθρός είναι αόρατος με γυμνό μάτι», εξηγεί ο αυστραλός λοιμωξιολόγος Ανταμ Κάμραντ-Σκοτ.

Αυτό ισχύει κυρίως για τους ιούς, αφού δεν υπάρχουν «παρά πολύ λίγα φάρμακα, αντίθετα με τα βακτήρια που αντιμετωπίζονται με αντιβιοτικά», λέει άλλος αυστραλός επιστήμονας, ο Σαντζάγια Σενενεγιάκε.

Ανάμεσα σε ιστορικά προηγούμενα και φαντασιώσεις από ταινίες με ζόμπι, οι ιοί είναι πηγή φόβου στο συλλογικό ασυνείδητο και οι αρχές, όπως και τα μέσα ενημέρωσης, καλούνται να διαχειρισθούν το θέμα του νέου κινεζικού ιού (κορωνοϊού Covid-19) για να μην προκληθεί παράλογος πανικός, δηλώνουν στο AFP οι ειδικοί.

Γιατί οι ιοί προκαλούν φόβο;

«Οι επιδημικές νόσοι είναι πηγή εγγενούς φόβου, διότι ο εχθρός είναι αόρατος με γυμνό μάτι», εξηγεί ο αυστραλός λοιμωξιολόγος Ανταμ Κάμραντ-Σκοτ.

Αυτό ισχύει κυρίως για τους ιούς, αφού δεν υπάρχουν «παρά πολύ λίγα φάρμακα, αντίθετα με τα βακτήρια που αντιμετωπίζονται με αντιβιοτικά», λέει άλλος αυστραλός επιστήμονας, ο Σαντζάγια Σενενεγιάκε.

«Είναι ο φόβος μήπως ο Αλλος -γείτονας, αδελφή, γονείς…- γίνει ο κίνδυνος που πρέπει να αποφύγουμε», συνεχίζει. Είναι το ψυχολογικό ελατήριο που χρησιμοποιούν «οι ταινίες τρόμου όπου οι άνθρωποι μολύνονται και γίνονται ζόμπι».

«Είναι υπερβολικά ανατρεπτικό, διότι θέτει σε αμφισβήτηση τον κοινωνικό ιστό», λέει ο Λοράν Ανρί Βινιό. «Η ιδιαιτερότητα των μολυσματικών ασθενειών έγκειται στο ότι φοβόμαστε τον ασθενή. Αυτό αλλάζει την φύση της απειλής».

Τελευταίος παράγοντας που μπορεί να τροφοδοτεί τον φόβο: το γεγονός ότι ένας ιός που είναι νέος, άρα άγνωστος, ανεξαρτήτως της πραγματικής του επικινδυνότητας. Για λόγους σύγκρισης, η επιδημία του Sars (Σοβαρό και οξύ αναπνευστικό σύνδρομο), που προκλήθηκε από ιό συγγενή του νέου κινεζικού κορωνοϊού Covid-19, προκάλεσε τον θάνατο 744 ανθρώπων στον κόσμο στο διάστημα 2002-2003, την ώρα που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι η κοινή εποχική γρίπη σκοτώνει 290.000 έως 650.000 ανθρώπους ετησίως.

Ιστορικά παραδείγματα

«Η επιδημία που έρχεται αμέσως και πρώτη στο μυαλό είναι της πανώλης» (ασθένεια που δεν προκαλείται από ιό, αλλά από βάκιλο) στον Μεσαίωνα, σημειώνει ο γάλλος ιστορικός των Επιστημών, υπενθυμίζοντας «την έννοια της pathocenosis, που περιγράφει την ισορροπία των ασθενειών σε δεδομένες ιστορικές στιγμές. Ανήκει στο ιστορικό Mirko Grmek (1924-2000) και δείχνει ότι κάθε εποχή έχει την ασθένειά της.

Σύμφωνα με την έννοια αυτή, «ανάλογα με την οικονομική, πολιτική, κοινωνική συγκυρία, η μία ή η άλλη ασθένεια αποτελεί πραγματικά, αλλά επίσης ψυχολογικά, μεγαλύτερη απειλή από μία άλλη: είναι ένα είδος ανταγωνισμού των λοιμωδών νόσων και ορισμένες υπερισχύουν ανάλογα με την συγκυρία».

«Για παράδειγμα, η χολέρα και η φυματίωση είναι οι δύο μεγάλες ασθένειες που τρομοκράτησαν τους ανθρώπους τον 19ο αιώνα και συνδέονται με την αστικοποίηση και τα μολυσμένα ύδατα, τον συγχρωτισμό και τα ανθυγιεινά καταλύματα», επισημαίνει ο Βινιό.

Σήμερα, κατά την άποψή του, «η εποχή συνδέεται με τον φόβο της παγκόσμιας πανδημίας». «Είναι το αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης: η καλή πλευρά είναι ότι μπορούμε να πάρουμε ένα αεροπλάνο και να βρεθούμε σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη σε λίγες ώρες. Η κακή πλευρά είναι ότι ο ιός μπορεί επίσης να ταξιδέψει».

Η στάση των αρχών

«Το κλειδί είναι η επικοινωνία», λέει η αυστραλή επιστήμονας Ράινα ΜακΙντάιρ. «Οι υγειονομικές αρχές πρέπει να παρέχουν διαφανή ενημέρωση, που δεν κρύβει τίποτε, αλλά χωρίς να δημιουργούν πανικό».

«Η ισορροπία είναι εύθραυστη», παραδέχεται ο αυστραλός Σαντζάγια Σενενεγιάκε.

«Η καλή πληροφόρηση είναι σημαντική: μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό των κινδύνων προσβολής, με την βοήθεια οδηγιών προς τους ταξιδιώτες ή συστάσεων για τις στρατηγικές πρόληψης (χειρουργικές μάσκες, πλύσιμο χεριών κλπ)», λέει η Ράινα ΜακΙντάιρ .

Αλλά, ταυτόχρονα, πρέπει να αποφευχθεί να δοθεί η εντύπωση υπερβολικής αντίδρασης.

«Μετά την επιδημία της γρίπης A/H1N1 το 2009, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατηγορήθηκε που πέρασε πολύ γρήγορα σε ύψιστο συναγερμό», υπενθυμίζει ο Λοράν Ανρί Βινιό. «Η επικοινωνία ήταν πολύ κακή, οι αρχές δεν κατόρθωσαν να επικοινωνήσουν επί των αντικειμενικών δεδομένων και αυτό μπορεί να προκάλεσε κάποιο είδος πανικού».

«Για να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη του κοινού, είναι σημαντικό οι υγειονομικές αρχές να είναι ειλικρινείς ως προς το τι γνωρίζουν για την επιδημία και , επίσης, ως προς το τι δεν γνωρίζουν», λέει ο αυστραλός λοιμωξιολόγος Ανταμ Κάμραντ-Σκοτ.

Αλλο σημαντικό σημείο: «με βάση την εξέλιξη της επιδημίας, οι αρχές οφείλουν να είναι σε θέση να αντικρούσουν τις θεωρίες συνωμοσίας και τις φήμες», λέει.

Και ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης;

«Τα μέσα ενημέρωσης έχουν πολύ σημαντική ευθύνη: δεν πρέπει να μεταδίδουν παρά μόνο επιβεβαιωμένες πληροφορίες, βασισμένες σε γεγονότα, και να αποφεύγουν κατά το δυνατόν τις εικοτολογίες και τις υπερβολές», λέει ο λοιμωξιολόγος Ανταμ Κάμραντ-Σκοτ.

«Και μόνο το γεγονός να μιλάει κανείς όλη την ημέρα για ένα θέμα, ακόμη και με την πρόθεση της ενημέρωσης, μπορεί να δημιουργήσει ανησυχία», σύμφωνα με τον Σαντζάγια Σενενεγιάκε.

«Ωστόσο, ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης είναι να κρατήσουν το κοινό ενημερωμένο για τις νέες εξελίξεις ενός ζητήματος», συνεχίζει σημειώνοντας ότι «μαθαίνουμε καινούργια πράγματα κάθε μέρα» για την επιδημία αυτή.