Η Ευρώπη έβαλε το ευρώ να… τρέξει πριν προλάβει να περπατήσει. Το κραχ της Lehman Brothers το 2008 βρήκε το κοινό νόμισμα στην… παιδική του ακόμα ηλικία. Ανέτοιμο για τέτοιες πιέσεις. Ακόμα και σήμερα, εφτά χρόνια μετά, η Γηραιά Ήπειρος βολοδέρνει σπασμένη σε κομμάτια, όσα και τα κράτη της με τα διαφορετικά οικονομικά τους υπόβαθρα. Δεν μπορεί να πετύχει ανάπτυξη, επιβάλλει μια αναποτελεσματική λιτότητα σε όλο και περισσότερες χώρες, απέκτησε εμμονή στα «προτεσταντικού τύπου» μνημόνια.

Αν για κάτι είχε να ζηλεύει ο υπόλοιπος κόσμος την Ευρώπη μεταπολεμικά, ήταν για το κοινωνικό της κράτος. Την υγεία, την εκπαίδευση, το εργασιακό περιβάλλον, τις ασφαλιστικές καλύψεις, την προστασία των αδυνάμων. Το κοινωνικό κράτος, όμως, καταρρέει! Ακόμα και σε πιο ισχυρές χώρες, όπου αντιστέκεται ακόμα, σύντομα θα βρεθεί στην πρέσα. Η απορρύθμιση που ξεκίνησε πριν από μερικές δεκαετίες οδεύει προς μια επώδυνη ολοκλήρωση, που στερεί από την Ευρώπη ένα από τα βασικά ποιοτικά της πλεονεκτήματα.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ιδέα του κοινωνικού κράτους ήταν ανεκτή στην Ευρώπη ακόμα κι από τον νεοφιλελευθερισμό. Με τα χρόνια, όμως, η αντοχή των κοινωνικών ρυθμίσεων εμφάνιζε όλο και περισσότερες ρωγμές. Η οικονομική κρίση αποτέλεσε την αφορμή για την έναρξη των σφοδρότερων επιθέσεων στα κοινωνικά δικαιώματα και τις παροχές στην Ευρώπη, χτυπώντας τις πιο ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες πρώτιστα και τις χώρες που ήταν οι αδύναμοι κρίκοι. Ασφαλώς την ισχυρότερη επίθεση έχει δεχθεί η Ελλάδα με κατάρρευση κάθε έννοιας κοινωνικού κράτους από το 2010 κι έπειτα.

Η αλληλεγγύη μεταξύ κρατών δοκιμάζεται σε περιπτώσεις όπως της Ελλάδας, και όχι μόνο, με την ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης να παραμένει ευσεβής πόθος. Η Μέρκελ με την τακτική δήθεν να κερδίζει χρόνο σε όλα τα σοβαρά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένου και του προσφυγικού, δημιουργεί την εικόνα μιας Ευρώπης που δεν αποφασίζει ουσιαστικά για τίποτα, με αυξανόμενες διασπαστικές τάσεις κι έντονη αμφισβήτηση. Η αδυναμία συνεννόησης σε βασικά θέματα αιχμής, όπως οικονομικά και γεωπολιτικά, κάνει τη Γηραιά Ήπειρο να ακολουθεί τις εξελίξεις κι όχι να πρωτοστατεί στη λήψη αποφάσεων. Καθένας για την πάρτη του, με τακτικισμούς ή μικροσυμφέροντα, και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν συνάδουν.

Η πτώση των συνόρων ήταν ένα από τα μεγάλα οράματα της τότε ΕΟΚ, πριν καν εξελιχθεί σε Ευρωπαϊκή Ένωση κι ευρωζώνη με κοινό νόμισμα. Σήμερα, όλο και περισσότερες χώρες υψώνουν τείχη στα σύνορά τους. Η συνθήκη Σένγκεν, στρατηγικής σημασίας για την ενωμένη Ευρώπη, δεν αποκλείεται να τροποποιηθεί, ακόμα και να ανασταλεί. Η Ευρώπη συνειδητοποιεί ότι το σύστημα ανοιχτών εσωτερικών συνόρων προϋποθέτει δημιουργία ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων.

Ταυτόχρονα, οι κίνδυνοι διάσπασης πολλαπλασιάζονται. Grexit, Brexit και Καταλονία είναι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας από το 2010 κι έπειτα. Με τις ανησυχίες να κορυφώνονται διαρκώς και να μοιάζει θέμα χρόνου το πρώτο γερό κραχ στην ευρωπαϊκή συνοχή.

Πόλεις – ορόσημα της Ευρώπης, όπως το Λονδίνο, η Μαδρίτη και το Παρίσι, βρέθηκαν από το 2004 μέχρι και την περασμένη Παρασκευή στο στόχαστρο των τρομοκρατών της Αλ Κάιντα και του ISIS με λίμνες αίματος και τσαλάκωμα της αίσθησης ασφάλειας. Η βία και ο φόβος μπαίνουν όλο και περισσότερο στη ζωή των Ευρωπαίων. Η μοιρασιά Γερμανίας – Γαλλίας, με τη μια να βομβαρδίζει στο οικονομικό σκέλος εντός των τειχών και την άλλη στη Μέση Ανατολή, αλλά και με τη Βρετανία, τον τρίτο ισχυρό πόλο, να κάνει πάντα το δικό της παιχνίδι χωριστά, δημιούργησαν μια Ευρώπη παραπαίουσα.

Βασικοί άξονες που ουσιαστικά έχτισαν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, την πρόοδο και την αναπτυξιακή δυναμική της Γηραιάς Ηπείρου, κλονίζονται. Η κοινωνική ευημερία, το αίσθημα ασφάλειας, η προοπτική μιας καλύτερης ζωής μοιάζουν με όνειρα θερινής νυκτός… Η Ευρώπη, στα μισά του δρόμου της ολοκλήρωσής της, αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πολυπαραγοντική κρίση στη μεταπολεμική ιστορία της. Η Ευρώπη που ξέραμε, δεν υπάρχει πια.

———————-