Το 1962, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση βρέθηκαν αντιμέτωπες στην κρίση των πυραύλων. Από τις διηγήσεις των πρωταγωνιστών της περιβόητης “κρίσης του Οκτώβρη”, γνωρίζουμε σήμερα ότι ο πιο καταστροφικός πόλεμος στην παγκόσμια ιστορία αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή.

Οι ηγέτες των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων προχώρησαν σε έναν συμβιβασμό, γιατί, ανεξάρτητα από τον νικητή, αν υπήρχε, ο πόλεμος θα κατέστρεφε και τις δύο εμπόλεμες πλευρές. Τηρουμένων όλων των αναλογιών και σε μικροσκοπική κλίμακα, αυτό συμβαίνει τις τελευταίες μέρες με την αναζωπύρωση της κρίσης στην ευρωζώνη, μετά τις εκλογές στην Ελλάδα.

Αιτία της αντιπαράθεσης του 1962 ήταν οι πύραυλοι με πυρηνικές κεφαλές που η σοβιετική ηγεσία είχε εγκαταστήσει μυστικά στην Κούβα. Είχε προηγηθεί, ένα χρόνο νωρίτερα, η  αποτυχημένη απόβαση της CIA στον Κόλπο των Χοίρων,που είχε στόχο την ανατροπή του Κάστρο, του Τσε και των συντρόφων τους. Οι ΗΠΑ είχαν επίσης εγκαταστήσει πυρηνικά όπλα στην Ιταλία και την Τουρκία, δηλαδή σε απόσταση βολής από την Σοβιετική Ένωση.

Σημαντικό ρόλο για την κλιμάκωση της κρίσης, που ξεκίνησε όταν αμερικανικά κατασκοπευτικά αεροπλάνα φωτογράφησαν τις εγκαταστάσεις των πυραύλων στην Κούβα, έπαιξαν εσωτερικοί πολιτικοί υπολογισμοί. Ενώ η χώρα του βρισκόταν σε προεκλογική περίοδο,ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζων Κέννεντυ  κατηγορείτο από τους αντιπάλους του, του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, ότι είχε υιοθετήσει ηττοπαθή στάση απέναντι στον κομουνιστικό κίνδυνο. Από την πλευρά του, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ενωσης Νικίτα Χρουτσώφ καλείτο να δώσει δείγματα αποφασιστικότητας απέναντι στον “διεθνή ιμπεριαλισμό”. Ο χειρισμός της κρίσης αλλά και ο τελικός συμβιβασμός, τον οποίο επιζήτησε για να αποφευχθεί ο πόλεμος, θεωρείται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πτώση του, δύο χρόνια αργότερα.

Το 2015, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, ο πόλεμος είναι οικονομικός.”Εχθροπραξίες” σημειώθηκαν και μετά τις εκλογές, όπως ήταν η εσπευσμένη απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να περιορίσει την ρευστότητα των ελληνικών τραπεζών, οι απειλές των Οίκων Αξιολόγησης για την παραπέρα υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας καθώς και τα μετεκλογικά παιχνίδια με το Χρηματιστήριο, που όμως δεν απέδωσαν παρά ελάχιστους καρπούς.

Όπως και τότε έτσι και τώρα, οι δύο πλευρές ξεκίνησαν με αδιάλλακτες δηλώσεις, που στη συνέχεια μειώνονταν σε ένταση. Η μια πλευρά παρατηρούσε προσεκτικά την συμπεριφορά της ηγεσίας της άλλης, ιδίως του νεαρού Τζων Κέννεντυ που μετρούσε λίγο χρόνο στην εξουσία. (ο Χρουτσώφ ήταν γενικός γραμματέας του ΚΚ της Σοβιετικής Ένωσης από το 1953). Είναι ενδιαφέρον ότι, στη πρώτη συνάντηση τους στην σύνοδο κορυφής αυτή την εβδομάδα, η Μέρκελ πασπάτευε τον Τσίπρα, μήπως και καταλάβει πως τής προέκυψε και τι σκέπτεται ο άνθρωπος αυτός. Πολύ σωστά ο Έλληνας πρωθυπουργός απέρριψε και προσωπικά το σχέδιο κοινού ανακοινωθέντος στο Eurogroup και σήμερα επιμένει ότι είναι νωρίς να μιλάμε για συμφωνία: το μήνυμα ότι έχουν να κάνουν με σκληρό καρύδι, έπρεπε να δοθεί.

Το 1962 η παγκόσμια καταστροφή αποφεύχθηκε και με την βοήθεια της τύχης, όταν ο πλοίαρχος ενός σοβιετικού υποβρυχίου, εξοπλισμένου με πυρηνικό πύραυλο,  δεν ακολούθησε τις οδηγίες που είχε να τον χρησιμοποιήσει, αν δεχόταν συμβατική επίθεση. Στην τωρινή, όπως και σε κάθε διαπραγμάτευση και αναμέτρηση, μπορούν να συμβούν απρόβλεπτα περιστατικά. Αλλά το βέβαιο είναι ότι ούτε η μία πλευρά ούτε η άλλη θέλουν ανοικτό πόλεμο: η Αθήνα πρέπει να εξασφαλίσει ρευστότητα  τους επόμενους μήνες και το Βερολίνο έχει ανάγκη την ίδια ευρωζώνη και την σταθερότητα της, που θα απειληθεί πολύ σοβαρά αν, αντί για συμφωνία, η Ελλάδα βομβαρδιστεί με τα σύγχρονα πυρηνικά όπλα των αγορών.

Με βάση την συμφωνία Κέννεντυ- Χρουτσώφ, τα πυρηνικά όπλα απομακρύνθηκαν από την Κούβα, την Ιταλία και την Τουρκία ενώ οι ΗΠΑ δεσμεύθηκαν ότι δεν θα εισβάλλουν ξανά στην Κούβα. Και σε αυτό το τελευταίο σημείο η συμφωνία τηρήθηκε, αλλά για τα επόμενα 50 και πλέον χρόνια ο Φιντέλ Κάστρο χρειάστηκε να αντιμετωπίσει ένα ανελέητο εμπάργκο από τις ΗΠΑ, που τερματίστηκε μόλις πριν μερικές εβδομάδες.

Δεν υπάρχουν φυσικά αναλογίες ανάμεσα στην Κούβα τότε και την Ελλάδα σήμερα, αλλά η υπόθεση του εμπάργκο υπογραμμίζει ότι δεν πρέπει να παραγνωριστεί την σημασία του momentum: η ελληνική κυβέρνηση έχει αυτή την στιγμή με το μέρος της το φρέσκο αποτέλεσμα των εκλογών, την υποστήριξη των Ελλήνων πολιτών ενώ έχει επιτύχει μια χωρίς προηγούμενο συμπαράσταση της διεθνούς κοινής γνώμης.  Ανάλογη παγκόσμια κινητοποίηση υπέρ μιας χώρας έχει να σημειωθεί δεκαετίες, ίσως από τις αρχές του 90 όταν βομβαρδιζόταν το Σαράγεβο.

Η Γερμανία και οι σύμμαχοι της προφανώς υπολογίζουν ότι σε μερικούς μήνες, η διεθνής συμπαράσταση θα έχει υποχωρήσει και η κυβέρνηση στην Αθήνα θα υφίσταται την αναπόφευκτή φθορά του χρόνου. Ορόσημο είναι οι εκλογές στην Ισπανία το φθινόπωρο, όπου η τύχη του συντηρητικού πρωθυπουργού Ραχόι θα εξαρτηθεί και από την πορεία των πραγμάτων στην Αθήνα. Θα προσπαθήσουν για αυτό να φθείρουν την ελληνική κυβέρνηση. Η τελευταία είναι υποχρεωμένη από τα πράγματα να προχωρήσει σήμερα σε έναν συμβιβασμό. Αλλά τώρα που βρίσκεται σε καλύτερη θέση, επιδιώκει,  και σωστά, να αποσπάσει όσα περισσότερα ανταλλάγματα μπορεί.

Του Σ. Κούλογλου

tvxs.gr