Την… κολοκυθιά παίζουν υπουργοί και δημοσιογράφοι για την τελική ημερομηνία των εκλογών, καθώς ο Κυριάκος Μητσοτάκης μιλά με χρησμούς και κρατά κλειστά τα χαρτιά του για την ημέρα που θα στηθούν οι κάλπες.

Ο πρωθυπουργός πέρασε το τριήμερο των Φώτων στην Κρήτη στο σπίτι του στα Χανιά ενώ την ημέρα των Θεοφανίων επισκέφθηκε την Γαύδο. Ίσως ο αέρας του λιβυκού και του κρητικού πελάγους έφεραν την… «θεία
Φώτιση» και βοήθησαν να ξεκαθαρίσει κάποια δεδομένα, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι έχει καταλήξει οριστικά στις αποφάσεις του.

Το μόνο που βγήκε από τα χείλια του κ. Μητσοτάκη ήταν το «μετά τον Απρίλιο όλα είναι ανοιχτά», στο διάλογο με τον γ.γ. του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα στο Προεδρικό μέγαρο την Πρωτοχρονιά. Όταν ο κ. Κουτσούμπας επέμεινε ρωτώντας «πότε ακριβώς;», ο Κυριάκος Μητσοτάκης απάντησε: «Μία εβδομάδα πριν, μία εβδομάδα μετά τι σημασία έχει, αφού εσείς είστε έτοιμοι, όπως λέτε».

Λίγες μέρες μετά (4/1), στην πρώτη προεκλογική σύσκεψη, που έλαβε χώρα υπό τον πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου, με τη συμμετοχή του στενού κυβερνητικού και κομματικού πυρήνα, το μήνυμα που εξέπεμπαν κυβερνητικά στελέχη ήταν ότι ο κ. Μητσοτάκης «θα προσδιορίσει ο ίδιος ποια είναι η κατάλληλη ημερομηνία από τον Απρίλιο και μετά».

ΠΟΛΙΤΙΚΗ  04/01/2023  12:18
«Εκλογές από τον Απρίλιο και μετά» -Όσα συζητήθηκαν στη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου
ΠΟΛΙΤΙΚΗ  05/01/2023  22:05
Διάλυση της Βουλής τον Μάρτιο, προανήγγειλε ο Βορίδης
Πηγαίνοντας ένα βήμα παρακάτω, ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης, μιλώντας την Πέμπτη στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ και στον δημοσιογράφο Γιώργο Κουβαρά, εξήγησε τι σημαίνει πρακτικά αυτό το σενάριο: Για να έχουμε εκλογές τον Απρίλιο πρέπει η διάλυση της Βουλής να γίνει αρχές με μέσα Μαρτίου, το αργότερο. Με άλλα λόγια έχουμε μπροστά μας περίπου 100 ημέρες προεκλογικού αγώνα.

Άρα τα δεδομένα μέχρι στιγμής είναι τα εξής:

Εκλογές από τον Απρίλιο και μετά. Ειρήσθω εν παρόδω, κομματικοί αξιωματούχοι έχουν ως εντολές να κλείσουν τις όποιες εκκρεμότητες μέχρι τέλος Μαρτίου.
Αποκλείεται η ημέρα του Πάσχα, 16η Απριλίου.
Δεν πρόκειται να επηρεαστούν οι Πανελλαδικές εξετάσεις που ξεκινούν 1 Ιουνίου, όπως διαβεβαίωσε η Νίκη Κεραμέως
Απαιτούνται κατ’ ελάχιστον 21 ημέρες από τη διάλυση της Βουλής μέχρι τις κάλπες, με το απώτερο σημείο τις 30.
Με βάση αυτά τα στοιχεία τα 3+1 επικρατέστερα σενάρια έχουν ως εξής:

Να στηθούν κάλπες στις 2 Απριλίου
Είναι ένα σενάριο που συγκεντρώνει πιθανότητες, αλλά όχι τις περισσότερες. Προϋποθέτει να διαλυθεί η Βουλή αρχές Μαρτίου. Αυτό σημαίνει ότι οι δεύτερες εκλογές θα διεξαχθούν το νωρίτερο 23 Απριλίου, μία εβδομάδα μετά το Πάσχα ή το αργότερο στις 30 του ίδιου μήνα.

Εκλογές στις 9 Απριλίου (Κυριακή των Βαΐων)
Το επικρατέστερο μέχρι στιγμής σενάριο, καθώς αρκετοί λένε ότι έχει κλειδώσει. «Αν γίνουν Απρίλιο εκλογές, τότε θα γίνουν στις 9 Απριλίου» λένε άνθρωποι με γνώση όσων τεκταίνονται. Η Βουλή θα διαλυθεί μέσα Μαρτίου. Θεωρείται ευνοϊκό σενάριο καθώς θα δώσει την δυνατότητα στους ετεροδημότες που θα έχουν μεταβεί στις ιδιαίτερες περιφέρειές τους για το Πάσχα να συνδυάσουν «εκδρομή και ψήφο». Με αυτό το σενάριο οι δεύτερες κάλπες με το εκλογικό μπόνους θα στηθούν στις 30 Απριλίου το νωρίτερο ή 7 Μαΐου το αργότερο.

Εκλογές 30 Απριλίου
Είναι ένα σενάριο όχι απίθανο, αλλά θα κριθεί από τις εξελίξεις και στα ελληνοτουρκικά. Για ορισμένους από το κυβερνών κόμμα μοιάζει δελεαστικό καθώς ο πιθανολογούμενος ζεστός καιρός θα διευκολύνει περισσότερους ηλικιωμένους να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα εν αντιθέσει με νεαρούς ψηφοφόρους που ίσως προτιμήσουν την… παραλία. Σε αυτή την περίπτωση οι δεύτερες κάλπες θα στηθούν 21 ή 28 Μαΐου. Και πάλι δηλαδή πριν τις πανελλήνιες εξετάσεις.

Το σενάριο του Μαΐου

Δεν λείπουν και όσοι έχουν στο πίσω μέρος του κεφαλιού τους και εκλογές τον Μάϊο, αν ο πρωθυπουργός θελήσει να εξαντλήσει τα περιθώρια ή εάν οι συνθήκες το επιβάλλουν.

Οι διαδικασίες

Το Σύνταγμα προβλέπει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για τη διεξαγωγή των εκλογών, τις διερευνητικές εντολές και τη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης, εφόσον αυτό είναι εφικτό.

Το άρθρο 41 του Συντάγματος στην παράγραφο 2 προβλέπει ότι «ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διαλύει τη Bουλή με πρόταση της Kυβέρνησης που έχει λάβει ψήφο εμπιστοσύνης, για ανανέωση της λαϊκής εντολής προκειμένου να αντιμετωπιστεί εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας». Στην αμέσως επόμενη παράγραφο (άρθρο 41 παρ. 3) προβλέπεται ότι «το διάταγμα διάλυσης της Bουλής, προσυπογραμμένο στην περίπτωση της προηγούμενης παραγράφου από το Yπουργικό Συμβούλιο, πρέπει να περιλαμβάνει συγχρόνως την προκήρυξη εκλογών μέσα σε τριάντα ημέρες και τη σύγκληση της νέας Bουλής μέσα σε άλλες τριάντα ημέρες από τις εκλογές». Το Σύνταγμα προβλέπει λοιπόν τον ανώτατο χρόνο εκλογών (μέσα σε 30 ημέρες), αλλά δεν αναφέρει τον ελάχιστο δυνατό χρόνο. Αυτός προκύπτει από τον εκλογικό νόμο και τις διαδικασίες που αυτός προβλέπει για μια σειρά ζητημάτων, όπως η ανακήρυξη των υποψηφίων από τα πρωτοδικεία, η επίδοση στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου των δηλώσεων για την κατάρτιση των συνδυασμών, η ανακήρυξη των συνδυασμών από τον Άρειο Πάγο, ο διορισμός από τα αρμόδια δικαστήρια των μελών των εφορευτικών επιτροπών.

Εκλογές σε 21-30 ημέρες από την προκήρυξη
Σύμφωνα με τη γνώμη έγκριτων συνταγματολόγων με τους οποίους συνομίλησε το iefimerida.gr -ανάμεσά τους του ομότιμου καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου Νίκου Αλιβιζάτου- αλλά και ανατρέχοντας στο βιβλίο «Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου» του Ευάγγελου Βενιζέλου (αναθεωρημένη εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 2008) καθώς και στην πρακτική που έχουν ακολουθήσει υπουργοί Εσωτερικών κατά το παρελθόν, το κοινό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι το νωρίτερο χρονικό διάστημα που προβλέπεται είναι οριακά οι 21-22 ημέρες (3 εβδομάδες συν μία ημέρα).

Αν δεν προκύψει αυτοδυναμία με απλή αναλογική
Πάμε τώρα στην επόμενη ημέρα των εκλογών, που θα διεξαχθούν με απλή αναλογική, όπου το πιθανότερο είναι να μην προκύψει αυτοδύναμη κυβέρνηση (μονοκομματική ή συνεργασίας). Από την επαύριο κιόλας, Δευτέρα, ξεκινούν οι διαδικασίες σχηματισμού κυβέρνησης.

Οι διαδικασίες επίσης είναι συγκεκριμένες: Η ΠτΔ αναθέτει στα τρία πρώτα κόμματα εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Ειδικότερα στο άρθρο 37 παρ. 2 του Συντάγματος προβλέπεται ρητά: Πρωθυπουργός διορίζεται ο αρχηγός του κόμματος το οποίο διαθέτει στη Bουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Aν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής.

Στο ίδιο άρθρο, παρ. 3., προβλέπεται: Aν δεν διαπιστωθεί αυτή η δυνατότητα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Kάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες.

Τέλος, στην παράγραφο 4 προβλέπεται:  H πρόταση για την ανάθεση εντολής γίνεται μέσα σε τρεις ημέρες από την ημέρα που ο πρόεδρος της Bουλής ή ο αναπληρωτής του ανακοινώνει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τη δύναμη των κομμάτων στη Bουλή, και η ανακοίνωση αυτή γίνεται πριν από κάθε ανάθεση εντολής.

Κάθε διερευνητική εντολή λοιπόν έχει διάρκεια τριών ημερών. Για πολιτικούς λόγους πιθανόν ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα καταθέσει αυθημερόν τη διερευνητική εντολή που θα λάβει για να επισπευσθούν οι διαδικασίες. Για τους ίδιους λόγους θεωρείται πιθανό τόσο ο Αλέξης Τσίπρας όσο και ο Νίκος Ανδρουλάκης (με βάση τα δημοσκοπικά δεδομένα ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ είναι δεύτερο και τρίτο κόμμα αντίστοιχα) θα εξαντλήσουν την τριήμερη προθεσμία που προβλέπει το Σύνταγμα πριν την παραδώσουν.

Εάν διαπιστωθεί αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης και οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων. Δεν προβλέπει ρητά σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών υπό τον ΠτΔ, άρα μπορεί να τους καλέσει κατά μόνας, όπως έκανε άλλωστε και ο Προκόπης Παυλόπουλος το 2015, λόγω της άρνησης των κομμάτων να συμμετάσχουν σε κοινό τραπέζι με τη Χρυσή Αυγή. Εάν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιδιώκει τον σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής. Όλη αυτή η διαδικασία θα απαιτήσει λογικά 1, το πολύ 2 ημέρες.

Απώλεια δεδηλωμένης και υπηρεσιακή κυβέρνηση
Εάν όλες οι προσπάθειες αποβούν άκαρπες, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναθέτει στον πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου τον σχηματισμό κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Bουλή.

Η επιλογή σε ποιον από τους 3 δικαστικούς θα δώσει την εντολή είναι αρμοδιότητα της ΠτΔ. Υπενθυμίζεται ότι το 2015 ο τότε ΠτΔ Προκόπης Παυλόπουλος είχε επιλέξει την Αικατερίνη Θάνου, η οποία ήταν και η μόνη επιλογή καθώς η κυβέρνηση Τσίπρα την είχε διορίσει την παραμονή των πρόωρων εκλογών πρόεδρο του Αρείου Πάγου, ενώ είχαν λήξει οι θητείες των άλλων δυο ανώτατων δικαστικών, του Ελεγκτικού Συνεδρίου και του ΣτΕ.

Τώρα, η Κατερίνα Σακελλαροπούλου έχει τρεις επιλογές:

Ιωάννης Σαρμάς (πρόεδρος Ελεγκτικού Συνεδρίου)

Ιωάννης Σαρμάς

Δημήτριος Σκαλτσούνης (πρόεδρος ΣτΕ)

Δημήτριος Σκαλτσούνης
Μαρία Γεωργίου (πρόεδρος Αρείου Πάγου)

Μαρία Γεωργίου
Κατ’ εθιμικώ δικαίω, η εντολή ανατίθεται στον αρχαιότερο, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση είναι ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, Ιωάννης Σαρμάς.

Πότε θα γίνουν οι δεύτερες ή οι… τρίτες εκλογές
Όλη αυτή η διαδικασία (από την προκήρυξη εκλογών μέχρι την υπηρεσιακή κυβέρνηση) θα διαρκέσει τουλάχιστον 30 ημέρες. Στη συνέχεια, η υπηρεσιακή κυβέρνηση ορκίζεται και προκηρύσσει εκλογές μέσα στο εύλογο διάστημα που προβλέπει το Σύνταγμα. Κάτι που προσθέτει στο ημερολόγιο άλλες 21 ημέρες -τουλάχιστον- μέχρι τις δεύτερες εκλογές.

Σημειώνεται, τέλος, ότι η κυβέρνηση που θα προκύψει θα πρέπει να διεκδικήσει ψήφο εμπιστοσύνης καταθέτοντας τις προγραμματικές δηλώσεις της στη Βουλή (άλλες 15 ημέρες).