Ο «Ερωτόκριτος» στις καρδιές των Γρεβενιωτών

Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών, Δήμος Γρεβενών, Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Γρεβενών, ΓΑΚ Γρεβενών, Σύλλογος Κρητών Π.Ε. Κοζάνης η «Μεγαλόνησος», όλοι μαζί σε μια μοναδική γιορτή!..

Τούτη η Παρασκευή 22 Νοεμβρίου, άφησε ανεξίτηλα τα αποτυπώματα της στην πολιτιστική ιστορία της πόλης. !

Η πόλη, υποδέχτηκε με κάθε επισημότητα το πολύτιμο βιβλίο του Βιτσέντζου Κορνάρου και οι Γρεβενιώτες του επιφύλαξαν μια υποδοχή , ισάξια της ιστορικής και πολιτισμικής του αξίας και το τοποθέτησαν στην εύφορη συναισθημάτων καρδιά τους!…

Από το πρωί της Πέμπτης άρχισαν οι προαναγγελτικές εκδηλώσεις. Η κεντρική πλατεία της πόλης, με το τεράστιο πανί του προτζέκτορα στο κέντρο της,  πλημμύρισε εικόνες, από την Κρήτη και από μουσικούς καλλιτέχνες- ερμηνευτές, που με τις μελωδικές δοξαριές της κρητικής λύρας μας ταξίδεψαν στις όμορφες στιχοπλοκές του Ερωτόκριτου. Στιχοπλοκές που τις παίρνει ο άνεμος από τα ακρογιάλια της Κρήτης, για τέσσερις αιώνες, και τις μεταφέρει σ’ όλες τις εσχατιές των Ελλήνων,  ψέλνοντας τον έρωτα, τη βαθειά αγάπη, την ανδρεία, τη γενναιότητα, τη φιλία και την αυταπάρνηση για τις αξίες της αρετής και τις επιταγές της καρδιάς!….

Το πρωί της Παρασκευής, η πλατεία, όπως και η πόλη ντύθηκαν στα χρώματα του 17^ου αιώνα, με μεγάλα μπάνερς που απεικόνιζαν τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα του λαϊκού μας ζωγράφου Θεόφιλου.

Στις 14:00, μετά το μεσημέρι, παρατάχθηκε το άγημα, με την κρητική φορεσιά, από τον Σύλλογο Κρητών Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης «Η Μεγαλόνησος», για να παραλάβει το βιβλίο από την Τράπεζα και να το μεταφέρει στη Βιβλιοθήκη. Το πολύτιμο βιβλίο το έβγαλε από την θυρίδα της Τράπεζας, ο Διευθυντής της Βιβλιοθήκης, Ζαγκανίκας Σίμος και το παρέδωσε στον πρόεδρο του Συλλόγου, Πιτένη Στέλιο. Η συγκίνηση ήταν φανερή στις εκφράσεις των παρευρισκομένων. Πλήθος κόσμου ακολούθησε το άγημα μέχρι τη Βιβλιοθήκη.

Στις 19:00 το βράδυ, κάτω από τη «μπαγκέτα» του Αλέξη Κωστάλα άρχισε η Εκδήλωση, λόγου, απαγγελιών, και μουσικής που, μας μύησε στην αξία του πολύτιμου βιβλίου-θησαυρού, στις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της δημιουργίας του, στην ιστορική του διαδρομή από την Κρήτη μέχρι το τυπογραφείο του Antonio Bortoli στη Βενετία το 1713.

Ο Διευθυντής της Βιβλιοθήκης, έκανε αναφορά στη δωρεά και στον δωρητή και στις συμβατικές υποχρεώσεις της Βιβλιοθήκης, μετά την πρόσκτησή του: « Ένας θησαυρός πολύτιμος, ένα ξεχωριστό διαμάντι του Ελληνικού πολιτισμού, Ο «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου από τη Βενετία του 1713 στα Γρεβενά του 2019.

Τρείς (3) ολόκληροι αιώνες από την πρώτη εκτύπωσή του!

Ένα, λοιπόν, από τα τρία Βιβλία της πρώτης εκτύπωσης, είναι το βιβλίο που ήρθε στη Βιβλιοθήκη μας, με τη δωρεά του συμπολίτη μας, φαρμακοποιού στο επάγγελμα , Σοφοκλή Κυπριτζή. Το βιβλίο ήταν οικογενειακό κειμήλιο και η πράξη του αυτή τον κατατάσσει στην οικογένεια των σπάνιων  συνανθρώπων μας,  που ονομάζονται δωρητές. Σεβόμενοι τη σεμνότητά του, που είναι γνωστή στους συμπολίτες μας, δεν θα θέλαμε να επεκταθούμε περισσότερο στην εξιστόρηση άλλων στοιχείων της προσωπικότητάς του. Η καταγωγή του είναι από τη Σαμαρίνα. Στη Σαμαρίνα προσφεύγουν πολλοί Μοσχοπολίτες μετά την καταστροφή τους από τους Αλβανούς….. Η Μοσχόπολη τα χρόνια εκείνα ήταν   το μεγάλο πνευματικό κέντρο όλων των Βαλκανίων.

Μοσχόπολη και Βενετία βρίσκονται σε άμεση πνευματική επικοινωνία όλα τα χρόνια του 18 ου αιώνα, μέχρι και την καταστροφή της από τους Αλβανούς.

Πρώτο μέλημα της Βιβλιοθήκης, άμα τη δωρεά του, ήταν η διερεύνηση της γνησιότητάς του, της αυθεντικότητας του. Και τούτο το διασταυρώσαμε μέσα από την Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος, τη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη, όπου σώζεται το έτερο αντίτυπο και τον Οίκο Δημοπρασιών «Βέργος», με διεθνή αναγνωρισιμότητα,  που ειδικεύεται στην πιστοποίηση παλαιών βιβλίων και  εγγράφων.

Το δεύτερο μέλημα της   Βιβλιοθήκης ήταν η συντήρηση του βιβλίου. Συγκεντρώσαμε πληροφορίες και απευθυνθήκαμε στο εργαστήριο του Αντώνη Πετρά στη Χίο, ο οποίος σπούδασε στο Παρίσι και ήταν ένας εκ των συντηρητών των χειρογράφων και βιβλίων στο Άγιο Όρος. Η παράδοση του βιβλίου στον συντηρητή και η παραλαβή του έγινε από το συμβολαιογραφικό γραφείο του Μένιου Παπαιωάννου, δωρεά για τη Βιβλιοθήκη.

Και τρίτο μέλημα μας ήταν η υποχρέωση, ως οικοδεσπότες, να κάνουμε μια αντάξια υποδοχή για το καλωσόρισμα του και να τον εγκαταστήσουμε πέρα από το σαλόνι της ψυχής μας στην πιο περίβλεπτη θέση της Βιβλιοθήκης μας.  Και προς τούτο διοργανώθηκε αυτό το διήμερο των εκδηλώσεων με τίτλο: ¨Το ταξίδι του «Ερωτόκριτου»  Κρήτη, Βενετία, Γρεβενά.

Αυτή η δημοσιοποίηση του γεγονότος της πρόσκτησης του , θα προσδώσει εχέγγυα ταυτότητα στο βιβλίο, ως βιβλίο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Γρεβενών, πράγμα που θα λειτουργήσει προσθετικά και ως ασπίδα προστασίας του».

Η επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης κυρία Μαρκομιχελάκη Αναστασία με γλαφυρό λόγο, επεσήμανε τα εκφραστικά μέσα του χαρισματικού ποιητή, τη λυρικότητα της στιχοπλοκής με τις ρίμες του δεκαπεντασύλλαβου και μας έβαλλε στην πλοκή του ποιητικού μυθιστορήματος.

Η δόκτωρ της φιλολογίας κυρία Δεληγιαννάκη Ναταλία, με εμβριθή λόγο, στοιχειοθέτησε την ιστορική αξία της πρώτης έκδοσης του Ερωτόκριτου, περιέγραψε, συγκριτικά, με τα δύο σωζόμενα αντίτυπα (της Γενναδίου Βιβλιοθήκης και της Βιβλιοθήκης της Verona) την κατάσταση του αντιτύπου των Γρεβενών και προσδιόρισε την αξία του, ως ανεκτίμητη.

Την εκδήλωση χαιρέτησαν ο Αντιπεριφερειάρχης της Π.Ε. Γρεβενών κύριος Γιάτσιος Ιωάννης, ο Δήμαρχος Γρεβενών κύριος Δασταμάνης Γεώργιος,  ο εκπρόσωπος από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Γρεβενών κύριος Ραπτόπουλος Σωτήρης, η προϊσταμένη των ΓΑΚ Γρεβενών κυρία Ματσαρίδου Μάρθα και ο πρόεδρος του Συλλόγου Κρητών ΠΕ Κοζάνης «Η Μεγαλόνησος», κύριος Πιτένης Στέλιος.

Ενδιάμεσα στις ομιλίες, η εκδήλωση διανθίστηκε με όμορφες απαγγελίες από τον Ερωτόκριτο με τους ηθοποιούς του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης,  Φώφη Ζαγορίτου, Λόλα Τσίτσαρη, και Χάρη Σισμανίδη και με τις δοξαριές της κρητικής λύρας από τον λυράρη Παντελή Τερεζάκη και την ψαλμωδική φωνή του Θεόφιλου Τερεζάκη ακούστηκαν,  αλληλοδιαδοχικά, αποσπάσματα από τη μουσική εξιστόρηση του ποιητικού μυθιστορήματος.

Η έξοδος, ο επίλογος ήταν εξίσου όμορφος με τους χορούς στους κρητικούς ρυθμούς από τους λεβέντες και τις λυγερές του Συλλόγου Κρητών ΠΕ Κοζάνης «Η Μεγαλόνησος».

Για την μεγάλη «γιορτή» του «Ερωτόκριτου», τα ΓΑΚ και η Βιβλιοθήκη, επιθυμώντας την καθολική συμμετοχή της πόλης απευθύνθηκαν στη  μαθητική κοινότητα, ώστε οι μαθητές να γνωρίσουν τη μυθοπλοκή του Ερωτόκριτου, τον συγγραφέα Βιτσέντζο Κορνάρο, την Κρητική Αναγέννηση και την ιστορική διαδρομή του βιβλίου από το 1713 μέχρι τις μέρες μας.

Τα ΓΑΚ φρόντισαν σε συνεργασία με του εικαστικούς δασκάλους της πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και τους μαθητές να ζωγραφίσουν εικόνες μέσα από την ποιητική αφήγηση του «Ερωτόκριτου», τις οποίες εξέθεσαν, ως «Έκθεση Ζωγραφικής» στην αίθουσα του Δημοτικού κτιρίου, με τίτλο: «Ο Ερωτόκριτος με τη ματιά του Θεόφιλου».

Εθελοντές, που  συνέβαλλαν στην επιτυχία της εκδήλωσης ήταν οι Αλέξης Καραμήτρος, Ευάγγελος Βανδής, Χασπερίδης Σταύρος, Ταρλατζή Θεολογία.

Ζαγκανίκας Σίμος.

Η 2^η ημέρα

«Ερωτόκριτος»,

«.. τα μάτια δεν καλοθωρού στο μάκρεμα του τόπου, μα πλια μακρά μα πλια καλά  θωρεί η καρδιά τ’ ανθρώπου…»

στο ζενίθ οι απογειώσεις συναισθημάτων…

Οι απογειώσεις συναισθημάτων, το Σάββατο το βράδυ, 23 Νοεμβρίου 2019,  στις 19:30, αιωρήθηκαν με ιδιαίτερη πύκνωση στην αίθουσα του Κέντρου Πολιτισμού και έδωσαν τα χρώματα της συγκίνησης στη βραδιά. Μια συγκίνηση που θα διαχέεται στη μνήμη των παρευρισκομένων, κρατώντας μία από τις κεντρικές θέσεις στις πολιτιστικές αναπολήσεις της πόλης!…

Η δεύτερη βραδιά της γιορτής άρχισε πάλι με τη «μπαγκέτα» του Αλέξη Κωστάλα, που με το αισθαντικό χάρισμα της φωνής του και την πολύχρονη εμπειρία του, μας έφερε στη μνήμη τη λυρικότατη ρήση του Βιτσέντζου Κορνάρου από τον «Ερωτόκριτο»: «Απ’ ότι κάλλη έχει άνθρωπος, τα λόγια έχουν τη χάρη, να κάμουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει* κι όπου κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο, κάνει και κλαίσι και γελούν τα μάτια των ανθρώπω».

            Ως προεισαγωγή, στην έναρξη της δεύτερης ημέρας προβλήθηκε, εμβόλιμα, η έκπληξη του διημέρου, που ετοίμασε ο φίλος της Βιβλιοθήκης, Στέλιος Παπαλαμπρόπουλος. Μια έκπληξη που ξεπερνούσε και τους προϊδεασμένους της οργάνωσης!… Στο πανί του προτζέκτορα άρχισαν να παρελαύνουν, απαγγέλνοντας «Ερωτόκριτο», Γρεβενιώτες, απ’ όλες τις άκρες του κόσμου. Από τη Νέα Υόρκη, το Γιοχάνεσμπουργκ, την Αυστραλία, την Ευρώπη, από την υπόλοιπη Ελλάδα και τα Γρεβενά. Η προβολή κράτησε 15 λεπτά και  η συγκίνηση μετεωρήθηκε για να μείνει αποτυπωμένη στις σπάνιες αφηγήσεις ζωής των θεατών!… Φορτισμένος από συγκίνηση, ο δημιουργός, αφιέρωσε το δεκαπεντάλεπτο video, που φτιάχτηκε με πολύ μεράκι και κόπο στη Βιβλιοθήκη, «η οποία μένει», όπως δήλωσε αυτολεξεί,  «ανοιχτή για όλους, μέχρι στις 23:00 τη νύχτα, δουλεύοντας για την πολιτιστική ανάπτυξη της πόλης».

Με βαθιά συγκίνηση ανέβηκε στην εξέδρα ο Διευθυντής της Βιβλιοθήκης, Ζαγκανίκας Σίμος. Παραθέτουμε αποσπάσματα  από την ομιλία του: «Πριν από μέρες, ο ηλεκτρονικός και έντυπος τύπος, της πόλης μας, έγραψε, για το διήμερο των εκδηλώσεων, πως η πόλη των Γρεβενών γιορτάζει. Γιορτάζει, γιορτή μοναδική. Το ζήσαμε την πρώτη ημέρα Κι ήταν όντως μια γιορτή του πολιτισμού, μοναδική!…  Μια  μέρα, γεμάτη από συγκινήσεις. Από το πρωί μέχρι το μεσονύκτι ζήσαμε κάτω από τις δοξαριές της κρητικής μουσικής, μυηθήκαμε στους στίχους του Ερωτόκριτου, γνωρίσαμε την αξία του πολύτιμου βιβλίου- θησαυρού, που θα κοσμεί πλέον τις προθήκες της Βιβλιοθήκης μας.

Ένας θησαυρός πολύτιμος, ένα ξεχωριστό διαμάντι του Ελληνικού πολιτισμού, Ο «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου, από τη Βενετία του 1713 στα Γρεβενά του 2019.

Τρείς (3) ολόκληροι αιώνες από την πρώτη εκτύπωσή του!

Ο ποιητικός λόγος,  που βλάστησε κάτω από τις δοξαριές της κρητικής λύρας, τον πήρε το κύμα, το 1669, που έγειρε η Κρήτη, από τις ακτές της και τον ανηφόρησε στα Επτάνησα και από κει, στη Μεσόγειο- κράτειρα Βενετία του 17^ου αιώνα, όπου τυπώθηκε σε βιβλίο, το 1713, από το Τυπογραφείο του Αntonio Bortoli. Ένα, λοιπόν, από τα τρία Βιβλία της πρώτης εκτύπωσης, είναι το βιβλίο που ήρθε στη Βιβλιοθήκη μας, με τη δωρεά του συμπολίτη μας, φαρμακοποιού στο επάγγελμα , Σοφοκλή Κυπριτζή.

Η χαρά και οι ευτυχισμένες στιγμές, όπως είπα χτες, δεν έχουν μέτρο μέτρησης, δε χωρούν σε λόγια, δεν υπάρχουν λέξεις για να τις περιγράψεις.

Το πιο λαμπερό κόσμημα στο περιδέραιο του νεοελληνικού πολιτισμού, από την εποχή των μεγάλων δοκιμασιών του έθνους , το 16^ο αιώνα, που σμιλεύτηκε στη μήτρα της νεοελληνικής πολιτιστικής ανάπλασης και δημιουργίας, την Κρήτη, θα στέλνει τώρα το στιλπνό φως του από την «ευγνωμονούσα πόλη» των Γρεβενών.

Ευγνωμονούσα πόλη, γιατί την πόρτα της λευτεριάς της την άνοιξαν οι εθελοντές Κρήτες μαχητές του Μακεδονικού Αγώνα.

Δεσμοί και ιστορικές σχέσεις ακατάβλητες στο χρόνο, που έρχεται σήμερα, προσθετικά, να τις επιμηκύνει η απροσδόκητη, ανυπολόγιστης αξίας δωρεά στη Βιβλιοθήκη μας, ενός αντιτύπου από τα τρία , που διασώζονται, της εντυπωμένης, πολύ-τραγουδισμένης, ποιητικής δημιουργίας του Κρητικού Πολιτισμού.

Μ’ αυτά τα συναισθήματα καλωσορίζουμε τους πολύ σημαντικούς νέους Κριτικούς μουσικούς που άφησαν άλλες προσωπικές τους υποχρεώσεις, αυτό –στρατευόμενοι, από την αγάπη τους για την ιστορία και τον πολιτισμό της Κρήτης, για να βρεθούν σήμερα κοντά μας, χωρίς καμία αμοιβή και να ανανεώσουν την πατροπαράδοτη σχέση των Γρεβενών με την Κρήτη.

Είναι μαζί μας : ο Γιώργος Στρατάκης, ο Νίκος Στρατάκης, Δημήτρης Ματζαράκης, Αλέκος Χατζάκης, Μανώλης Στρατάκης, και ο Γιώργος Σαλούστρος.

Μας τιμά επίσης με την παρουσία του στο πάλκο και ο Σερραίος μουσικός καλλιτέχνης: Αργύρης Λούλατζης με τη λογική  της συν-τοπικής αλληλεγγύης , όπως και ο Γρεβενιώτης μουσικός: Μιχάλης Καραλιόλιος. 

Τους ευχαριστούμε θερμότατα!

Η σημερινή εκδήλωση είναι μια εκδήλωση συνεργασίας με το Σύλλογο Μουσικών Γρεβενών. Ευχαριστούμε τον Σύλλογο και τον πρόεδρο του Συλλόγου Μουσικών. Θα ήταν παράλειψη να μην προσθέσω και τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μου στον μουσικό του Συλλόγου Καραλιόλιο Μιχάλη, που χωρίς τη δική του βοήθεια θα ήταν αδύνατη η διοργάνωσή της εκδήλωσης.

Ευχαριστούμε θερμά όλους τους συντελεστές  του διημέρου και ιδιαίτερα τον Αλέξη Κωστάλα, που με τις όμορφες παρουσιάσεις του προσέδωσε, με το πινέλο του χαρίσματος και της εμπειρίας του, χρώμα και ομορφιά στην καθολική  εικόνα των εκδηλώσεων!.

Ευχαριστώ και τους ιδιώτες χορηγούς στήριξης της σημερινής εκδήλωσης τον Πάνο Γιώτα, τον μαύρο, τον Δημήτρη Γιαννακόπουλο, τον Μιλτιάδη Τέγο, τον Νίκο Τέγο, τον Νίκο Καραγιάννη και τον Στέλιο Παπαλαμπρόπουλο.

Η πολιτογράφηση, αγαπητοί συμπολίτες, του Ερωτόκριτου στο Δημοτολόγιο μας,  μας  δημιουργεί την υποχρέωση πλέον να δημιουργούμε κάθε χρόνο εκδηλώσεις προς τιμή του!

Ευχαριστώ και όλους εσάς που με τη θερμή συμπαράστασή σας, μας δίνεται δύναμη για τη συνέχεια των προσπαθειών μας στη Βιβλιοθήκη.

Ο Γιώργος Στρατάκης, ο αρχιμουσικός της μουσικής μπάντας, πριν αρχίσει το μουσικό αφιέρωμα στον Ερωτόκριτο, συγκινημένος κατέθεσε τη Κρητική του ψυχή, με τα εξής λόγια: «Την μεγαλύτερη συγκίνηση τη ζήσαμε στα παρασκήνια, όταν είδαμε τον διευθυντή της Βιβλιοθήκης, τον κύριο Σίμο, να κρατά στην αγκαλιά του, σαν μωρό, το βιβλίο του Ερωτόκριτου. Όλοι κρατήσαμε ένα μωρό στην αγκαλιά μας… Αν βλέπουν οι ψυχές, τότε σίγουρα η ψυχή του Βιτσέντζου Κορνάρου βλέπει, πως ένα κομμάτι του βρήκε φιλοξενία και συγκινητική αγάπη στα Γρεβενά». Και στόμωσε η φωνή του με συγκίνηση … Και το ακροατήριο αυθόρμητα γέμισε την αίθουσα με ένα παρατεταμένο συγκινητικό χειροκρότημα.

Απογειωτική η μουσική συναυλία που ακολούθησε!… Καθήλωσε το ακροατήριο που δεν ήθελε να τελειώσουν τα τραγούδια…  Όμως, με το τέλος της μουσικής εκδήλωσης, οι παρευρισκόμενοι πήραν τον αχό της και για πολύ καιρό θα επιστρέφει από την ψυχή τους στους ακουστικούς πόρους. Και θα ζουν οι στιγμές, ζωντανές, σαν να βρίσκονται συνέχεια μέσα στην αίθουσα, στην καθηλωμένη από την μνήμη μαγευτική συναυλία!…

«Σήμερον ας λογιάσουσιν όσοι κι αν έχου γνώση εκείνα που εγενήκασιν ώστε να ξημερώση.

Εγώ δε θέλω και δειλιώ να σάσε πω σε γράμμα

τη νύχτα πως εδιάξασιν, ίντα ‘πα κ’ ίντα εκάμα…».

                        Σίμος Ζαγκανίκας