Δεν υπήρχαν θερμόμετρα! Καταλάβαινες! Πάγωνε ο χυμός στις γυμνές μυγδαλιές, κρύος αέρας μαστίγωνε τον ψηλό πλάτανο στην Παναγιά!Μολυβί και υπόλευκο σεντόνι χιονιά,πατούσε βαριά στις άκρες του ουρανού!Απο τις κορυφές του Ρωμιού, μέχρι κάτω, στις χιονισμένες μύτες , στον Ολυμπο!Ψηλοί σωροί πεσμένων φύλλων έκλειναν τον κατήφορο της Περιστέρας,στο μαρμάρινο ηρώον με την πυραμυδωτή κορυφή ,είχαν σκεπαστεί τα ονόματα των ηρώων! Αραιές νιφάδες χιονιού, χόρευαν τρελλά, απο ψηλά στην κορυφογραμμή στις Χαρβάτες , μέχρι το άδειο μεσοχώρι , παγωμένη προπομπή του μεγάλου χειμώνα που κατέβαινε απο τα μεγάλα βουνά,αρχαϊκός και γοητευτικότατος!

Είχαμε περάσει τις υψηλές πύλες του Δεκέμβρη, μια μέρα μετά του Αγίου Σπυρίδωνα ,καθώς τα δέντρα στη στροφή, στη Μάνα, γυμνά και κυρτωμένα , έπαιρναν να ασπρίζουν στούς κορμούς ,ενώ ο αέρας άρχιζε με το χιόνι την μαγευτική διακόσμηση! Επεφτε το σούρουπο μαγικά ,αθώα αρνιά βέλαζαν στα κατώγια, το χιόνι έντυνε στα λευκά τις ρεματιές, έστελνε γλυκά ,μια ιερή υπόσχεση η νύχτα! Ήταν απόλυτοι οι συνειρμοί, πανομοιότυπο και βεβαιωτικό το θαύμα!

Στις εσχατιές της Ανατολής, στην άσημη Βηθλεέμ,μια ταπεινή φάτνη και ένα άδολο ζευγάρι θα πραγμάτωναν την ενανθρώπιση του Θεού, λιτά, αθώα,πρωταρχικά!Πάνω στα άχυρα ,με τα χνώτα των ζώων,με το φώς του ουρανού και των αστεριών ,στην υπαιθρο μιας παρθένας φύσης! Στον Διάκο ,στα 1970, παραμονές των χριστουγέννων, στους αχυρώνες με τις αχυρένιες σκεπές που τις κουκούλωνε το χιόνι και στα μεγάλα κατωγια , ακούγονταν μόνο οι μυκηθμοί των βοδιών, τα βελάσματα των αρνιών, οι υλακές των σκύλων μακριά στα μαντριά, ο ήχος του παγωμένου ανέμου που σφύριζε καθώς διέσχιζε τα κρούσταλλα στη σκεπή της Παναγίας! Η πιότερη μυσταγωγία! Το κρύο,οι προσευχές,τα κάλαντα!

Ο Διάκος ,η φάτνη που τη φώτιζαν οι αναλαμπές των αστέρων, στο αφράτο χιόνι στις Λάκκες, που την καθαγίαζαν οι ψαλμωδίες που ξεγλιστρούσαν απο τις χαραμάδες των θυρών και των παραθύρων της Παναγιάς,που την κοσμούσαν αθώες και άδολες μορφές ανθρώπων, του μόχθου και της καρτερίας! Ο Διάκος και η λιτή ιερότητα!Οι βυζαντινές καμάρες,ο κόκκινος τρούλος με τους πορόλιθους,οι άγαρμπες και τραχιές νότες του Μόκκα που φτερούγιζαν στις χιονισμένες ερημιές,το ιερό στην Ανατολή , γέφυρα προς τα πίσω , αφετηρία για το μπροστά! Ο Διάκος, ο ορισμός της ομοιότητας με το ταπεινό! 

Μικρές αθώες μάνες γεννουσαν στις φλοκάτες και στα σαϊσματα τα παιδιά της νέας εποχής!Απ τα κατώγια των μικρων χωριών της ερημιάς,ζεστά χνώτα αρνιων και μοσχαριων, έστελναν θαλπωρή μέσα απ τις χαραμάδες των δρυϊνων πατωμάτων ,στις καινουργιες ζωές που ανέπνεαν στις παγωμένες κάμαρες! Στις 23 Δεκεμβρίου 1970, έπεφτε χιόνι πυκνό!Ερχονταν απο πέρα,απ τα κρυερά βράχια του Σπηλαίου, έντυνε άσπρες τις βελανιδιές στον Κατσάνο και στης Βουλγάρας το μπαϊρι!Ανέβαινε χορεύοντας ψηλά, στη Λάκκα του Γκολόμπα,προέλαυνε με άσπρα πελώρια κύματα και κουκούλωνε τα (η)μεράδια στη Λάκκα Μουτάφη ,πατούσε τις ψηλές κορφές των πεύκων στα Παλιόλογγα!Ασπρος , τεράστιος σκούφος κάλυψε τον τρούλο της εκκλησίας, φόρεσαν άσπρα καπέλα οι στρόγγυλες πέτρες που κάθονταν οι πρωτόγεροι και οι μουχτάρηδες του παλιού Διάκου, έξω απ το χαγιάτι της Παναγιας!

Καθώς βραδυαζε ,σπουργίτια και κοκκινολαίμηδες τρύπωναν στις στεγνές βατσινιές,μπροστά στο μαγαζί της Παπαστάμαινας, κοπάδια αγριοπερίστερα έφευγαν ψηλά,για τον χοντρό δέντρο στους Καλογέρους ,τσοπανόσκυλα έσκιζαν γαβγίζοντας την ερημιά ,στο μονοπάτι για τον Τόμο! Ηλθε ύστερα η νύχτα!Νύχτα μυσταγωγική και άγια,νύχτα των μάγων και των αγγέλων! Στις 5 τα ξημερώματα,κοιτούσαμε με φόβο μέσα απο τις χοντρές ξύλινες πόρτες με τους σιδερένιους σύρτες, ψηλά κατα τα μεγάλα δεντρα στη Σταυροδρόμη.Οχι, όχι! Δεν αναδύονταν στο σκοτάδι καρκαντζάλια(καλικάντζαροι)!

Βγήκαμε παραέξω.Ούτε απ το Μύλο τ Πάπη(μύλος του Παπού) αιωρούνταν τα αποτρόπαια φαντάσματα με τις μυτερές κουκούλες και τα πριονωτά ποδάρια!Μάλλον , κατα πως έλεγε ο Γκόντας ,εξαφανίστηκαν πίσω ,στα γρανίτινα χτένια και στις εσοχές στο Διαβολόρεμα!Βαθειά στο νερό,μέσα στης γής τις σχισμές! Επαιρνε να φέγγει!Χτύπησε διαπεραστικά η καμπάνα που ήταν σε χοντρό κλωνάρι κρεμασμένη, μπροστα στον θηριώδη πλάτανο της εκκλησίας!20 μικρά παιδιά με την ορμή της πρώτης αθωότητας , στη μέση στο μεσοχώρι ,σε μια ξεχασμένη ερημιά ,να τραγουδούν προς στον παγωμένο ουρανό και τα κλειστά παράθυρα , την αρχή και το υψηλό νόημα της Πίστεως! “καλήν ημέρα άρχοντες αν είναι ο ορισμός σας,Χριστου τη θεία γέννηση να πώ στ αρχοντικό σας!” Κρατούσαν στα χέρια χοντρές ματσούκες .

Τις είχαν κόψει οι παππούδες στις ρεματιές με τις πολλές κρανιές .Το κάτω άκρο ήταν χοντρό, ροζώδες,διογκωμένο, για να προκαλέί θόρυβο και μπουμπουνητό στα ξύλινα πατώματα με τα σανίδια, στα παλιά δίπατα του χωριού! Είχαν κρεμασμένους καρό ασπρόμαυρους τροβαδες για να χωρέσουν όλες τις κλούρες,τα φιρίκια,τα κάστανα,τα καρύδια!Ολα μαζί!Ο διαχωρισμός στο τέλος ηταν εύκολος! Ηταν φαρδύς ο κοπός μπροστά στο σπίτι του Γκόντα! Ολοι περνούσαν απο κεί! Εξήντα πόντοι ήταν αυτοί και καθώς είχε φέξει για τα καλά, όσο βαθύ ήταν το πάτημα στο χιόνι,τόσο διέκρινες γύρω-γύρω , ένα ασύγκριτο ,αρκτικό , ουρανί μπλέ φώς , να βγαίνει απο κάτω ,χαμηλά! Ανάλογα με το σπίτι ,απ το δρόμο ακόμη, οι μεγαλύτεροι επέλεγαν το τραγουδι που θα έψελναν! Ν “Σ αυτό το σπίτι πούρθαμε πέτρα να μη ραγίσει κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει” και επίσης στο σπίτι του παπά.

“Επάνω σε μοσχομηλιά και κάτω απ άγιο κλήμα, εκει κοιμάται ο Δέσποτας με το σταυρό στα χέρια” . “Εδώ σε τούτη την αυλή, την μαρμαροστρωμένη,εδώ έχουν κόρη ανύπαντρη,κόρη αρραβωνιασμένη!”τραγουδούσαν στα σπίτια που είχαν πολλές κόρες ,παντρεμένες και ανύπαντρες! Κατά τις 9 το πρωϊ τελείωναν! Με απέραντο χαμόγελο, κατακκόκινα μάγουλα και την πιο λιτή ευτυχία του κόσμου να λάμπει σαν φώς , στις ξώπορτες που περίμεναν οι μανάδες! Ολη τη μέρα, στις αυλές και στ αλώνια του Διάκου θα ακολουθούσε το παλιό έθιμο της σφαγής των γουρουνιών! 4-5 χειροδύναμοι άνδρες ακινητοποιούσαν το ζώο,ο πιο έμπειρος που γνώριζε που θα βρεί το ζωτικό σημειο,με μια τεράστια μαχαίρα έκοβε το κεφάλι και το τοποθετουσε στο χιόνι!

Η Ρήνα η Καλλινίκαινα και η γιαγιά η Κολούσαινα ,τοποθετουσαν στο στρόγγυλο , μικρό σιδερένιο φτυάρι του τζακιού, κάρβουνα με θυμίαμα και το τοποθετούσαν ανάμεσα στο λαιμό και στο κεφάλι!Δεν τρώγονταν γουρούνι χωρίς να θυμιατιστεί!Τα χιόνια βάφονταν κόκκινα και μετά τον εξαγνισμό, αφού τεμαχίζονταν το ζώο ακολουθούσε για όσους δεν νήστευαν , η πιο νόστιμη σουβλιμάδα του χρόνου! Την άλλη μέρα ,Χριστούγεννα, αξημέρωτα δονούνταν ο αιθέρας απο τον χαρμόσυνο ,διαδοχικο αντίλαλο της καμπάνας ,απο το πλάι του Τζιολοκώστα μέχρι τα Κουτσοκλάδια ,ψηλά απο τα σπίτια των Παπαδαίων ,στην Τζαίμη!

Ουρά ταπεινών ανθρώπων στους κοπούς ,στο χιόνι ,γραμμή για τον κορυφαιότατο εκκλησιασμό, ημέρα Γεννήσεως! Κάπνιζαν ,ανναμμένα γερά τα τζάκια και περίμεναν τις φαμίλιες να γυρίσουν για το γιορτινό τραπέζι! Κι ήταν όλα με χιόνι, κάτω απο εναν γαλάζιο ουρανό και στα απέναντι μαντριά βέλαζαν κατσικια και αρνιά ,γάβγιζαν αραιά τα τσοπανόσκυλα,σηκώνονταν έορταστικό φως προς τον ουρανό ,πέρα στις κορυφές των βουνών, χαμογελούσε νόμιζες ο Θεός με τη χαρά όλων των ανθρώπων! 

Στις αρχαίες πλάκες της σκεπής κρέμονταν κρούσταλλα΄!Στις τέσσερις γωνιές της Παναγιάς!Κι ο τρούλος όνειρο, με το σταυρό ψηλά ,πάνω σε χοντρό άσπρο σκούφο! Ο μεγάλος πλάτανος, χιονισμένος, γυμνός, ικέτης προς το στερέωμα! Ωσανά! Ωσανά! Αρχοντες και αρχόμενοι,ιερείς τε και μονασταί και ΠΑΝ το χριστιανικόν φύλον! Εκ των θείων χειρών σου Σωτήρ , εξελήλυθεν χάρις και διεσκέπασεν και διέθαλψεν ουχ ημάς μόνους…. Συ ταπεινέ, ο τον πολύθλιπτον βίον διεξανύσας και την τεθλιμμένην οδόν διαβαδίσας ,χαίρε ! Εγεννήθην Χριστός!