Είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε όχι, ο φόβος έχει γίνει αναπόσπαστο στοιχείο των ζωών μας τα τελευταία χρόνια.

Η πανδημία εμπέδωσε ένα αίσθημα ευαλωτότητας για όλους μας, ενώ η κλιματική αλλαγή, πιο σωστά η σχεδόν βέβαιη κλιματική καταστροφή, τον φόβο για τη δυνατότητα επιβίωσης ως βασικό στοιχείο του άμεσου ιστορικού μας ορίζοντα.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, στο φόντο ολοένα και μεγαλύτερων γεωπολιτικών ρηγμάτων παγκοσμίως, δεν έφερε μόνο τη φρίκη του πολέμου στην Ευρώπη, αλλά και τον φόβο ότι ο πόλεμος μπορεί να γενικευτεί. Αυτό που υποτίθεται ότι θα αποφεύγαμε μετά την τραγωδία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου…

Η Γάζα μας θυμίζει ότι ο τρόμος και η βαναυσότητα είναι επίσης εδώ, κοντά μας.

Και βέβαια, στη χώρα, βαραίνει πάντα ο φόβος ότι μπορεί να γυρίσουμε ξανά στην κατάσταση της οικονομικής ανασφάλειας και κοινωνικής καταστροφής, που ζήσαμε στην προηγούμενη δεκαετία των μνημονίων.

Όλα αυτά εξηγούν γιατί ο φόβος μπορεί να είναι ένα στοιχείο καθοριστικό του πολιτικού κλίματος. Μια παράμετρος του πώς οι άνθρωποι κάνουν επιλογές, συμπεριλαμβανομένων αυτών που αφορούν τις εκλογές.

Και είναι γνωστό ότι πάντα ο φόβος εξυπηρετεί όσους ήδη βρίσκονται στην εξουσία.

Γιατί τους επιτρέπει να αυτοπροβληθούν ως η απάντηση στον φόβο, ως η εγγύηση ότι τα χειρότερα θα αποφευχθούν. Ότι είναι το «στιβαρό χέρι στο τιμόνι», απέναντι στην αβεβαιότητα.

Και σε αυτό το πλαίσιο ένα πράγμα που κάνουν είναι να παρουσιάσουν την αλλαγή ως κάτι το επικίνδυνο, να τρομοκρατήσουν για το ενδεχόμενο τα πράγματα να κινηθούν σε άλλη κατεύθυνση.

Προφανώς απόπειρα να τρομοκρατήσουν κάνουν και όσοι διεκδικούν την εξουσία, παρουσιάζοντας τη συνέχιση της σημερινής κατάστασης ως κάτι που πρέπει οι εκλογείς να φοβούνται.

Όλα αυτά θα έλεγε κανείς ότι είναι αναμενόμενες πλευρές της πολιτικής αντιπαράθεσης, ιδίως στην προεκλογική περίοδο. Αρκεί βέβαια η πολιτική του φόβου να μην ξεπερνά τα όρια αγγίζοντας τον λαϊκισμό και την παραπλάνηση, πειρασμός στον οποίο υποκύπτουν όσοι επικαλούνται συνεχώς το 2015.

Όμως, σε κάθε περίπτωση, θεωρώ ότι δεν μπορούμε να πάμε μπροστά ως χώρα και ως κοινωνία με μια προεκλογική εκστρατεία που στηρίζεται στον φόβο.

Γιατί ο φόβος δεν είναι ποτέ ο καλύτερος σύμβουλος. Γιατί στέκεται εμπόδιο στην πρόοδο. Γιατί παραδοσιακά τον εκμεταλλεύονται οι πιο αντιδραστικές ιδεολογίες, αυτές που δεν διστάζουν να  «κατασκευάζουν εχθρούς» για να δικαιολογήσουν τον ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία. Γιατί κάνει την κοινωνία να παραλύει αντί να κινητοποιείται.

Η ελληνική κοινωνία είναι ήδη αρκετά ανασφαλής, δεν χρειάζεται να φοβηθεί παραπάνω. Είναι ήδη φοβισμένη, αγχωμένη, ανήσυχη. Δεν χρειάζεται άλλο εμπόριο φόβου. Ελλοχεύει δε πάντα ο κίνδυνος για αυτούς που επενδύουν σ’ αυτήν τη δοκιμασμένη συνταγή χρήσης του φόβου ως εργαλείο πολιτικής κυριαρχίας, ο λαός να κουραστεί να φοβάται και τότε οι αντιδράσεις είναι πάντα έντονες και απρόβλεπτες.

Αυτό που χρειάζεται η ελληνική κοινωνία είναι ελπίδα. Όχι με την έννοια της «ένεσης αισιοδοξίας», αλλά με αυτή της δυνατότητας τα πράγματα να πάνε καλύτερα.

Και αυτό, το να βελτιωθεί η κατάσταση, σημαίνει συγκεκριμένα πράγματα. Σημαίνει όχι απλώς μείωση της ανεργίας, αλλά και αξιοπρεπείς μισθούς ώστε να μην τελειώνουν πριν το τέλος του μήνα. Σημαίνει καλοπληρωμένες δουλειές, με προοπτική και καλές συνθήκες εργασίας. Σημαίνει ανάπτυξη που να μην πατάει μόνο σε παραδοσιακές «ατμομηχανές» όπως ο τουρισμός και που τα οφέλη της θα μοιράζονται σε όλους. Σημαίνει να σταματήσουν να φεύγουν τα καλύτερα μυαλά στο εξωτερικό. Σημαίνει σύστημα υγείας δημόσιο, καλής ποιότητας που να καλύπτει όλες τις ανάγκες και να μην χρειάζεται να πληρώσεις «νόμιμο φακελάκι» για να χειρουργηθείς. Σημαίνει καλά δημόσια σχολεία και πανεπιστήμια που να ακολουθούν τις προκλήσεις της εποχής. Σημαίνει ένα σχέδιο για την «Πράσινη Μετάβαση» που να μην συνεπάγεται ακόμη μεγαλύτερο κόστος για τους καταναλωτές. Και σημαίνει μια Ευρώπη που να ξαναγίνει πόλος ειρήνης και αλληλεγγύης.

Αντί λοιπόν για τον φόβο για το αύριο, που μεταφράζεται στο «καλύτερα ας μείνουν τα πράγματα ως έχουν», και οδηγεί σε κοινωνίες μειωμένων προσδοκιών και κατ’ επέκταση δυνατοτήτων, έχουμε ανάγκη την αλλαγή, έχουμε ανάγκη ένα σχέδιο ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε καλύτερα, έχουμε ανάγκη την ελπίδα, το δικαίωμα να ονειρευόμαστε.

Όσο το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να παράγει ένα σχέδιο για την ελπίδα, θα παραμένει ένα πολιτικό σύστημα σε κρίση. Όσο νωρίτερα το καταλάβουμε, τόσο το καλύτερο.

Γράφει ο Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος