Η έκφραση στο πρόσωπο του Ντάισελμπλουμ, όταν πήγαινε για την πρώτη συνέντευξη τύπου το Σάββατο 26 Ιουνίου τα έλεγε όλα, όπως παρατήρησε αυτόπτης μάρτυρας, δημοσιογράφος του Agence France-Presse.

Ο εκφοβισμός των Ελλήνων διαπραγματευτών δεν είχε καρποφορήσει και οι απειλές είχαν στερέψει. Διότι ένα ενδεχόμενο δημοψηφίσματος δεν είχε ποτέ προβλεφθεί από τους παντογνώστες δημιουργούς της Ευρωζώνης.

Μπορούσαν να στερήσουν την ανυπάκουη Ελλάδα από την αναμενόμενη χρηματοδότηση, αλλά οι συνέπειες μίας στάσης πληρωμών θα ήταν για τους ίδιους αφ΄ ενός αχαρτογράφητες και αφετέρου πολύ επώδυνες.

Ο πεντάμηνος εκφοβισμός της Ελλάδας συμπεριλάμβανε τους κινδύνους εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη ή και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίοι διαδίδονταν ανελέητα από κάθε υποστηρικτή της Ευρωπαϊκής ολιγαρχίας των δανειστών.

Όμως η μόνη έξοδος από την ΕΕ που προβλέπεται από τις Ευρωπαϊκές συνθήκες, σύμφωνα με το άρθρο 50 της συνθήκης της Λισσαβόνας, είναι η οικειοθελής αίτηση εξόδου ενός κράτους, για την οποία πρέπει να συναινέσει το Ευρωκοινοβούλιο. Συνεπώς ένα κράτος μπορεί να ζητήσει να φύγει από την ΕΕ, αλλά δεν μπορούν να το διώξουν τα άλλα κράτη.

Ενώ έξοδος από την Ευρωζώνη δεν προβλέπεται πουθενά. Όπως επαναλαμβάνει ο Γιάννης Βαρουφάκης εδώ και χρόνια, και επανέλαβε και πάλι στις 26 Ιουνίου, δεν υπάρχουν διατάξεις, όροι, ή προβλέψεις για την έξοδο μίας χώρας από την Ευρωζώνη.

Το ίδιο δήλωσε στο Reuters ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Constancio τον Απρίλιο: ότι δεν έχει προβλεφθεί κανένας μηχανισμός για εθελοντική ή επιβαλλόμενη έξοδο από την Ευρωζώνη. Συνεπώς, ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να φύγει μία χώρα από το ευρώ, είναι να ζητήσει η ίδια να φύγει από την ΕΕ.

Οι συνεχείς αναφορές για Grexit βασίζονται σε εικασίες, οι οποίες δεν λαμβάνουν καθόλου υπ’ όψιν την έλλειψη σχετικών διατάξεων που προαναφέρθηκε. Νεοφιλελεύθεροι ειδήμονες δηλώνουν ότι μία στάση πληρωμών ή χρεοκοπία «θα έκανε την έξοδο αναπόφευκτη», ή ότι «στην ουσία θα οδηγούσε σε έξοδο». Και αμέσως καλύπτουν τα εκτεθειμένα νώτα τους, προσθέτοντας ότι κανείς δεν γνωρίζει πως το περιβόητο Grexit θα υλοποιηθεί.

Πρώτα απ’ όλα, η χρήση του ευρώ από ένα κράτος δεν προϋποθέτει την ένταξή του στην Ευρωζώνη. Το Μαυροβούνιο, το Κόσοβο, το Μονακό, η Ανδόρα, το Βατικανό, και το Σαν Μαρίνο χρησιμοποιούν το ευρώ χωρίς να είναι μέλη της Ευρωζώνης.

Κάτι που γνωρίζουν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, μερικοί των οποίων δήλωσαν πριν δύο εβδομάδες στο Wall Street Journal ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να κρατήσει το ευρώ, ακόμη και εάν έκανε στάση πληρωμών προς τους δανειστές. Ενώ ο Constancio δήλωσε τον Απρίλιο ότι μία στάση πληρωμών ενός κράτους δεν έχει αυτόματες επιπτώσεις για τις τράπεζες του.

Επιπλέον, υπάρχουν πολλοί άμεσοι κίνδυνοι/απειλές που αποτρέπουν την ολιγαρχία της Ευρωζώνης από κινήσεις που θα οδηγούσαν στη φημολογούμενη έξοδο της Ελλάδας (ή μίας άλλης χώρας) από τη νομισματική ένωση.

Μία πολύ σημαντική απειλή είναι η πιθανότητα κερδοσκοπικής επίθεσης των διεθνών αγορών σε μία αποδυναμωμένη Ευρωζώνη, όπως αυτή η οποία κατέστρεψε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών το 1992 και απέδωσε κέρδη 2 δισεκατ. δολαρίων στον επενδυτή George Soros.

Μία δεύτερη απειλή είναι η πίεση που εξασκήθηκε πολύ πρόσφατα στις αγορές ομολόγων. Πολλοί επενδυτές ξεπούλησαν ισπανικά, ιταλικά και πορτογαλικά ομόλογα για να αγοράσουν γερμανικά. Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτές οι τρεις χρεωμένες χώρες βλέπουν το κόστος των δανείων τους να ανεβαίνει σημαντικά.

Ταυτόχρονα, οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες είναι σημαντικά εκτεθειμένες σε κρατικά δάνεια των χωρών του νότου (ή τραπεζών που υποστηρίζουν οι αντίστοιχες κυβερνήσεις), και αντιμετωπίζουν απρόβλεπτες αρνητικές εξελίξεις. Τις οποίες δύσκολα θα μπορέσουν να ξεπεράσουν, δεδομένου ότι έχουν κάνει τεράστιες επισφαλείς επενδύσεις σε παράγωγα και άλλων ειδών χρηματοπιστωτικά προϊόντα αμφιβόλου αξίας.

Η τρίτη απειλή έχει πολιτική διάσταση. Μία αποτυχία της πολιτικής της Ευρωζώνης θα ενίσχυε τα κόμματα που αντιτίθενται στη λιτότητα στην  Ισπανία, όπως το Podemos, στις επικείμενες εκλογές. Οι Βρετανοί θα ενθαρρύνονταν να ζητήσουν όλο και μεγαλύτερες παραχωρήσεις και εξαιρέσεις από τις συνθήκες της ΕΕ, καθώς οι ευρωσκεπτικιστές ανάμεσά τους θα χρησιμοποιούσαν ένα ευρωπαϊκό νομισματικό ατύχημα ως παράδειγμα προς αποφυγή.

Καθότι μόνο 55% των Βρετανών έδειξαν προτίμηση παραμονής στην ΕΕ σε πρόσφατη δημοσκόπηση, το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος που έχει ανακοινωθεί για το 2016 μάλλον θα επηρεαζόταν πολύ αρνητικά.

Όλα αυτά είναι γνωστά στους Ευρωπαίους ηγέτες και τους «θεσμούς», και ίσως εξηγούν αρκετά την έκφραση του Ντάισελμπλουμ που προαναφέρθηκε. Ταυτόχρονα, οι ηγέτες βρίσκονται σε αρκετά επισφαλή θέση: για παράδειγμα η Μέρκελ, που θέλει να παραμείνει στην εξουσία με κάθε τρόπο, αλλά θα θεωρηθεί πρωτεργάτρια μίας κατάρρευσης της Ευρωζώνης.

Ενώ η Λαγκάρντ γνωρίζει ότι θα βρεθεί υπόλογη εάν δεν υπάρξει ένα σημαντικό κούρεμα του ελληνικού χρέους, και ως συνέπεια αυτού το ΔΝΤ αντιμετωπίσει τη μεγαλύτερη επιβάρυνση από κρατική χρεοκοπία στην ιστορία του. Για να αμυνθούν, οι ηγέτες ποντάρουν όχι μόνο στους αβάσιμους φόβους εξόδου από την Ευρωζώνη, αλλά και στο δέος που αναμένουν να προκαλέσει σε ένα λαό η απειλή της χρεοκοπίας. Όμως η εμπειρία πολλών κρατών εκτός Ευρωζώνης που χρεοκόπησαν στο παρελθόν, έχει δείξει ότι η χρεοκοπία τους ακολουθήθηκε από υψηλά επίπεδα εσόδων και ανάπτυξης, και σημαντικά μειωμένο κρατικό χρέος.

Το καίριο ερώτημα είναι πόσα είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες. Κανείς δεν γκρεμίζει ένα οικοδόμημα όταν ένα πολύ μικρό μέρος του, που αντιστοιχεί στο 2%, έχει πρόβλημα. Ιδίως όταν η κύρια αποστολή του ηγέτη-διαχειριστή είναι η διασφάλιση μεγαλύτερου κέρδους για τον μεγιστάνα-ιδιοκτήτη.

Δεν πρέπει λοιπόν να εκπλήσσει το γεγονός ότι μόνο η ανακοίνωση του δημοψηφίσματος υποκίνησε, μέσα σε δύο ημέρες, σημαντική αλλαγή της στάσης πολλών από τους δανειστές. Και δεν θα πρέπει να προκαλέσει έκπληξη αν ένα βροντερό «Όχι» στις 5 Ιουλίου έχει ως αποτέλεσμα μία ακόμη μεγαλύτερη αλλαγή της στάσης τους.

Μιχάλης Γιαννεσκής

tvxs