Στον έναν από αυτούς, τα «Μπουχάρια», έξω από το χωριό Μικρόβαλτο, έχει δημιουργηθεί ένα μοναδικό γεωπάρκο, ενώ οι άλλοι δύο είναι αναξιοποίητοι. Τα «Νοχτάρια» βρίσκονται σε κοντινή απόσταση και είναι επισκέψιμα, ενώ ο «Κόκκινος Νόχτος» κοντά στην Ελάτη -σε απόσταση 7 χλμ. από το γεωπάρκο- είναι ένα σημείο απροσπέλαστο.

Οι επιστήμονες λένε ότι πρόκειται για φυσικές γεωμορφές που προήλθαν από τη διάβρωση του εδάφους σε διάστημα χιλιάδων χρόνων. Μοιάζουν με τεράστιες χωμάτινες κολόνες, κάποιες θυμίζουν μανιτάρι και κάποιες άλλες φαλλό, και αποτελούνται από άμμο, κροκάλες, μάργα και άργιλο, υλικά που συγκολλούνται με οξείδιο του σιδήρου και διοξείδιο του πυριτίου.

Πρόσφατη… ανακάλυψη
Ο «Κόκκινος Νόχτος» είναι μια σχετικά πρόσφατη… ανακάλυψη. Αν και οι γεωλογικοί σχηματισμοί είναι ορατοί από το χωριό Ελάτη, η πρόσβαση είναι αδύνατη, και έτσι μόλις πριν από λίγο καιρό τον προσέγγισε μια παρέα ντόπιων. Ανάμεσά τους και ο μηχανολόγος Γιώργος Μαστρογιαννόπουλος από το Μικρόβαλτο Κοζάνης που ασχολείται εδώ και χρόνια με τις γεωμορφές.

«Είναι εντυπωσιακοί αυτοί οι σχηματισμοί στον ορεινό όγκο των Καμβουνίων. Δεν είναι μόνο το ότι έχουν περίεργο σχήμα και βαθύ κόκκινο χρώμα, είναι που παραμένουν αναλλοίωτοι στο πέρασμα των αιώνων. Και δεν τους συναντάμε πουθενά αλλού» λέει στο «Εθνος» ο κ. Μαστρογιαννόπουλος.

Ο «Κόκκινος Νόχτος» (στα ντόπια σημαίνει «κόκκινη απότομη όχθη ή κοψιά») είναι ορατός σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια από το χωριό Ελάτη, στα όρια των νομών Κοζάνης-Λάρισας. Η πρόσβαση γίνεται μόνο με αγροτικό αυτοκίνητο μέσα από αγροτικούς και δασικούς δρόμους από το Λιβαδερό. Ο δρόμος είναι στενός, χωρίς άσφαλτο, και ύστερα από 4 χλμ. σταματά. Από εκεί οι επισκέπτες πρέπει να διανύσουν μια απόσταση περίπου 800 μέτρων με τα πόδια, οι τοπικές αρχές ωστόσο συνιστούν σε όσους δεν γνωρίζουν καλά την περιοχή να μην το επιχειρήσουν.

«Γνωρίζουμε τον θαυμάσιο αυτόν σχηματισμό εδώ και πολλά χρόνια, οι κάτοικοι της Ελάτης και του Λιβαδερού τον βλέπουν από απόσταση και εξέφραζαν την απορία τους για το τι μπορεί να ήταν. Το δύσβατο όμως της περιοχής αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για να αναδειχτεί αυτό το μνημείο της φύσης» αναφέρει ο κ. Μαστρογιαννόπουλος.

Ιστορίες και μύθοι
Οι φυσικές γεωμορφές γέννησαν πάμπολλες ιστορίες για καλοκάγαθους γίγαντες που βρίσκουν καταφύγιο στα ριζά τους, για νεράιδες που τριγυρνούν αμέριμνες στην κορυφή και λένε τραγούδια για τον ήλιο και το φεγγάρι, που προσπαθούν να φτάσουν και να κατακτήσουν.

Το εντυπωσιακό τους ύψος γέννησε και ιστορίες πιο άγριες, αφού οι κάτοικοι πίστευαν ότι αυτοί οι παράξενοι σχηματισμοί ήταν η κατοικία διαβόλων και τεράτων, γι’ αυτό και απέφευγαν να πλησιάζουν μόλις νύχτωνε.

Οσο για το φαλλικό σχήμα κάποιων από αυτούς, ο μύθος λέει πως τα πολύ παλιά χρόνια οι γυναίκες που ήθελαν να τεκνοποιήσουν πήγαιναν νύχτα με φεγγάρι και κοιτούσαν τους σχηματισμούς, ενώ η πιο… προχωρημένη άποψη υποστηρίζει ότι στη βάση τους κρύβονται αμύθητοι θησαυροί.

Το πρώτο στην Ελλάδα
Μαγνήτης για τους επισκέπτες το γεωπάρκο στα «Μπουχάρια»

Οι πιο γνωστές από τις γεωμορφές αυτές είναι τα «Μπουχάρια», που στη γλώσσα των ντόπιων σημαίνει «καμινάδες», και το όνομα παραπέμπει στο σχήμα τους, καθώς στην κορυφή φέρουν ένα σχιστολιθικό «καπέλο».

Παράξενα, τρομακτικά σε κάποιες περιπτώσεις, τα «Μπουχάρια» είναι σήμερα ένα μεγάλο γεωπάρκο στην περιοχή του Μικρόβαλτου. Οι κάτοικοι τα θεωρούν ιερά βράχια και στην περίοδο της ναζιστικής κατοχής (1942-1944) πολλοί βρήκαν καταφύγιο εκεί.

Το γεωπάρκο ολοκληρώθηκε το 2008 και παραδόθηκε το 2010, ενώ κόστισε γύρω στα 270.000€. Περιλαμβάνει δύο βασικές διαδρομές περιήγησης, με πέτρινα μονοπάτια, κιόσκια, οικίσκο υποδοχής, και είναι περιφραγμένο.

«Είναι το πρώτο και μοναδικό γεωπάρκο της περιοχής που δέχεται μεγάλο αριθμό επισκεπτών από όλη τη χώρα και το εξωτερικό» λέει στο «Εθνος» ο αντιδήμαρχος Καρβουνίων, Ευθύμης Δισερής, προσθέτοντας ότι ο Δήμος Σερβίων-Βελβεντού έχει ζητήσει περίπου 50.000€ από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας για τη συντήρηση του γεωπάρκου, καθώς οι υποδομές χρειάζονται καθαρισμό.

Σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου βρίσκονται και τα «Νοχτάρια», εντυπωσιακοί κωνικοί σχηματισμοί ίδιας προέλευσης και σύστασης με τα «Μπουχάρια», αλλά χωρίς σχιστολιθικό «καπέλο». «Νοχτάρια» σημαίνει «απότομες όψεις» και οι σχηματισμοί αυτοί βρίσκονται στο ρέμα της Ποταμιάς, στα όρια της κοινότητας Λιβαδερού. Η πρόσβαση είναι σχετικά καλή και αρκετοί που επισκέπτονται τα «Μπουχάρια» ενημερώνονται για τα «Νοχτάρια» κι έτσι περνούν κι από εκεί.

«Μακάρι να μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε και τα τρία σημεία και να τα αναδείξουμε, γιατί πρόκειται για ένα εκπληκτικό, μοναδικό και ανεπανάληπτο γεωλογικό φαινόμενο» αναφέρει ο κ. Δισερής.

Μοναδικό φαινόμενο
Πριν από 12 χρόνια και ύστερα από πιέσεις εκπροσώπων φορέων και συλλόγων της περιοχής έγινε μια έκθεση από το ΙΓΜΕ, που σημείωνε ότι «το γεωφυσικό αυτό φαινόμενο παρουσιάζει ενδιαφέρον».

Ο «Κόκκινος Νόχτος» με τις εντυπωσιακές γεωμορφές, που όμως είναι απροσπέλαστες. «Μακάρι να μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε και τα τρία σημεία και να τα αναδείξουμε, γιατί πρόκειται για ένα εκπληκτικό, μοναδικό και ανεπανάληπτο γεωλογικό φαινόμενο», αναφέρει ο Ευθύμης Δισερής

Επιστήμονες από το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών πήγαν, μελέτησαν το φαινόμενο και κατέληξαν ότι «οι γεωμορφές στο Μικρόβαλτο Κοζάνης απαντούν μόνο στη συγκεκριμένη θέση σε ολόκληρη την Ελλάδα», ενώ ζήτησαν να καταγραφούν και να αναδειχτούν, πρότειναν τη δημιουργία γεωπάρκου και πρόσθεταν ότι «η ανάδειξή τους θα συμβάλει στην καθιέρωση εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο γεωτουρισμός».

Μαρία Ριτζαλέου