Εκείνο που παρατήρησα ήταν ότι ως το τέλος δεν έμειναν όλοι οι χριστιανοί κι όσοι έμειναν δε μπορούσαν να καταλάβουν γρι απ΄όσα διάβαζε ο ιερέας κι έψαλλαν οι παράφωνοι ψαλτάδες — τόσο βέβαια μπορούσαν οι άνθρωποι κι ευτυχώς που μπορούσαν κι αυτό –.

  Ήμουν ήδη προβληματισμένη, όταν στο τέλος της ακολουθίας με πλησίασε και κάποια μεσήλικας κυρία, για να μου πει: Μωρ΄ παιδί μ, πώς να γίνει να μου εξηγήσεις τι έλεγαν αυτά τα τροπάρια απόψε.

    Έφυγα προβληματισμένη κι έσμιγα και τις δικές μου σκέψεις και τους προβληματισμούς με τους δικούς τους.

  Ωραιότατα τροπάρια τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, που τα καταλαβαίνεις εσύ, αλλά δεν έχεις με ποιον να τα μοιραστείς.

  Έρχεται ο άλλος σαν να πηγαίνει σε συναυλία.

  Αν παίρναμε δε συνέντευξη απ΄όλους μας βγαίνοντας από το ναό — και το λέω αυτό και ως φιλόλογος και ως τέλος πάντων φιλακόλουθος χρόνια τώρα —  κι ας μη μου καταλογίσει κανείς έπαρση γι΄αυτό — και μας ρωτούσαν, εκτός από την ανάταση που μας δίνει η υπέροχη βυζαντινή μουσική — αν υπάρχει πάντοτε κι αυτή –,  πόσο πιάσαμε τα θεολογικά μηνύματα των τροπαρίων της περιόδου των Νηστειών και των γιορτών, ιδιαίτερα, ή πόσο καταλάβαμε τα αποστολικά αναγνώσματα, δεν ξέρω αν, εκτός από πολύ λίγους, κατέθετε κανείς ότι ναι την απήλαυσα και τη χόρτασα την ακολουθία.

  Γιατί στη λατρεία συμμετέχεις διττά: με την υμνωδία και με την αφομοίωση όλων εκείνων των θεολογικών νοημάτων, που οι εκκλησιαστικοί ποιητές προσπάθησαν να εκφράσουν.

  Ποιος σήμερα μπορεί να πει ότι δεν συμβαίνει αυτό;

  Εγώ ως φιλόλογος καταθέτω ότι χρειάστηκε πολλές φορές να ψάξω στο τέλος την ερμηνεία στίχων από τροπάρια, για να καταλάβω εκ των υστέρων τι εννοούσε ο τάδε στίχος.

   Ή πολλές φορές δεν τους κατάλαβα, γιατί η μουσική με τα πολλά και μακρόσυρτα γυρίσματα και ανεβάσματα έκανε να χάνεται αυτό που ήθελε η ίδια η ψαλτική να πετύχει, να κάνει δηλ. πιο προσιτό και πιο οικείο στον εκκλησιαζόμενο το τροπάριο.

  Βέβαια άκουσα το επιχείρημα ότι πρέπει να προμηθευτούμε όλοι βιβλία με ερμηνεία ή να φροντίσει η Πολιτεία να μάθει στους νέους αρχαία για να  καταλαβαίνουν τα εκκλησιαστικά κείμενα.

  Πόσο το πίστευαν κι αυτοί οι ίδιοι αυτό το επιχείρημά τους δεν ξέρω.

  Με λίγους όμως που μίλησα προσωπικά δεν μ΄έπεισαν ότι το πιστεύουν.

  Και παλιότερα μεν, που μαθαίναμε στο σχολείο όντως αρχαία, ίσως να βοηθούσε αυτό αρκετά, σήμερα όμως που τα παιδιά  ούτε τη γνώση της νέας ελληνικής δεν κατέχουν για ποια αρχαία να μιλήσουμε;

  Τώρα τι φταίει γι΄αυτό δεν είναι της ώρας.

  Και για ποια εξοικείωση όσων εκκλησιάζονται  με τη λατρευτική γλώσσα να μιλήσουμε τότε — γιατί λέγεται κι αυτό ως επιχείρημα.

  Αυτό ίσως πετυχαίνεται από πολύ λίγους.

  Υπάρχει ακόμη και το άλλο επιχείρημα ότι χάνει το γόητρο και το μεγαλείο της η λατρευτική γλώσσα, αν θελήσουμε να τη μεταφέρουμε στη Νέα Ελληνική.

  Ή ότι η νέα ελληνική δεν είναι τόσο δυναμική γλώσσα όσο η αρχαία ελληνική.

    Κατ΄αρχήν ποιος το είπε ότι η νέα ελληνική υστερεί σε δυνατότητα να αποδώσει ό,τι και η αρχαία.

  Έχω υπόψη μου την προσπάθεια ή μάλλον την καλλιτεχνική δημιουργία ενός παιδιού της Εκκλησίας που έχει μεταφέρει πολύ επιτυχώς κατά την κρίση μου, ερασιτεχνικά όμως, τροπάρια από την αρχαία ελληνική στη νέα σε ποιητική μορφή, με το ίδιο μέλος και αφήνοντας αυτούσια τα νοήματα.

  Γιατί να κολλήσουμε μόνο στα αρχαία ελληνικά;

  Ύστερα παγκόσμια οι περισσότεροι χριστιανικοί λαοί έχουν μεταφέρει τη λατρεία τους στη γλώσσα που μιλάνε.

  Αλλά και τα ευαγγέλια και οι ύμνοι της Εκκλησίας πρωτογράφτηκαν στη γλώσσα του λαού.

  Τι φοβία μας πιάνει τους Έλληνες και τρέμουμε κάθε καινοτομία;

    Πόσο προσωπικά χάρηκα — φαντάζομαι κι άλλοι — όταν στην αρχή του σχολικού έτους ο π.Χρήστος διάβασε μια ευχή της ακολουθίας του αγιασμού στα νέα ελληνικά, όπως την είχε μεταφράσει ο Δεσπότης.

  Ή, αν θυμάμαι καλά, και της δοξολογίας μια ευχή την 25η Μαρτίου, που τη διάβασε ο ίδιος ο Δεσπότης ήταν μεταφερμένη απ΄τον ίδιο στη νέα ελληνική.

  Καταλάβαινες τι έλεγε κι αφομοίωνες αυτόματα αυτό που εννοούσε.

  Εδώ θυμόμαστε ωστόσο κιόλας τι βέλη δέχτηκε ο μακαριστός Χριστόδουλος και τι σάλος έγινε, γιατί πρότεινε την ανάγνωση των περικοπών του αποστόλου ή των ευαγγελίων στη νέα ελληνική.

  Τι κατάρες μάζεψε τότε…

  Κι από χριστιανούς που δεν περίμενες…

  Κάτι τέτοια του κάναμε κι ύστερα τον κλαίγαμε.

  Και τώρα τον γυρεύουμε πίσω.

    Το ίδιο έγινε πριν χρόνια και με την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας στα σχολεία.

  Θυμάμαι, όταν ήμουν μαθήτρια, στα δύο πρώτα χρόνια μάς επέβαλλαν να γράφουμε στην καθαρεύουσα.

  Δυσκολευόμασταν να εκφραστούμε με λόγο που να ρέει άνετα και φυσικά.

  Και να έχει και το γραπτό μας ύφος φυσικό και πηγαίο.

  Ευτυχώς που ο φιλόλογός μας καινοτόμησε και παρά τις απαγορεύσεις των τότε υπουργών μάς επέβαλε να γράφουμε στη δημοτική.

  Όλοι οι μαθητές ανακουφιστήκαμε.

  Και ο χρόνος στη συνέχεια τον δικαίωσε.

  Τι διχασμό όμως προκάλεσε στην ελληνική κοινωνία αυτό το θέμα.

  Αυτή η καινοτομία.

  Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι και κάθε καινοτομία πρέπει να γίνεται αποδεκτή κι ότι ορισμένες δεν είναι κατακριτέες, γιατί έτσι  θα νομίσει και ο νυν υπουργός παιδείας ότι πρέπει να τον αποδεχτούμε που, καταργώντας εκκλησιασμό, παρελάσεις, θρησκευτικά διώχνει το Χριστό και την Ορθοδοξία από την ελληνική Παιδεία.

  Ας κάνει κι αυτός το χόμπυ του…

  Έχει ο Θεός…

  Μόνο να του θυμίσουμε την τύχη που είχε ο Ηρώδης τον καιρό που μιλούσε αλαζονικά για τον εαυτό του στους Εβραίους από το βήμα και απαξιώνοντας την πίστη τους ζητούσε να δοξαστεί σαν θεός, ενώ ο λαός, που τον παρέσερνε σε παραλήρημα με το λόγο του, από κάτω ζητωκραύγαζε ”Θεός μιλάει κι όχι άνθρωπος”.(Πραξ.12, 21-23).

    Όσο για την παρακολούθηση από βιβλιαράκι που έχει μετάφραση, που προτείνουν άλλοι, αναρωτιέται κανείς: είναι ζωντανό να έχει καθένας ένα βιβλιαράκι και να σκέφτεται εγκεφαλικά τις έννοιες;

  Στο επιχείρημα ότι χρειαζόμαστε χαρισματικά άτομα για να κάνουν αυτή τη μεταγλώτισση, κανείς δεν αντιλέγει, αλλά και τέτοια να βρεθούν, οι άκρως συντηρητικοί δε θα ικανοποιηθούν.

  Τον έναν θα πουν δεν τον εγκρίνουμε ως καλό χριστιανό, τον άλλον ότι έχει ρίξει κι αυτός νερό στο κρασί του, τον άλλο γιατί δε θαυματούργησε πρώτα για να εγκρίνουμε την αγιότητά του… και πάει λέγοντας.

  Προσωπικά πιστεύω ότι χρειάζονται γι΄αυτό το έργο προσευχόμενοι άνθρωποι που να έχουν και κτήμα τους τις αλήθειες που εκφράζει ο ύμνος στα αρχαία.

  Να έχουν σίγουρα και τη χάρη του αγίου Πνεύματος, που δε στέρεψε και στις μέρες μας.

   Και να ξέρουμε πως αν ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος άκουγαν τους Φράγκους ιεραποστόλους, που επέμεναν να γράφουν οι Σλάβοι στα Λατινικά( που ήταν γι΄αυτούς ό,τι και για μας σήμερα τα αρχαία), δεν θα  έκαναν τη γραφή με τα ελληνικά σύμβολα,  για να μεταφέρουν έτσι τα λατρευτικά κείμενα της Εκκλησίας στην ομιλούμενη γλώσσα του λαού αυτού και να γίνουν χριστιανοί.

  Και δεν θα μετρούσε κι αυτό ως θεάρεστη ιεραποστολή των δύο αυτών αγίων, που σήμερα τους έχουμε κι εμείς και οι Σλάβοι μεγάλους.