Η μνήμη των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας ενώνει και διδάσκει. Γερμανοί μαθητές σχολείου της Βρέμης βρίσκονται αυτές τις ημέρες στην Πτολεμαΐδα Κοζάνης και μαζί με Ελληνες συμμαθητές τους από σχολείο της περιοχής στήνουν ένα πρωτότυπο υπαίθριο μνημείο σε πλαγιά του Βερμίου για τα εκατοντάδες θύματα της Σφαγής των Πύργων και του Μεσόβουνου Εορδαίας.

Φυτεύουν ένα δέντρο για κάθε ένα από τα 580 θύματα, και μπροστά από αυτό τοποθετούν μια πήλινη επιγραφή με χαραγμένο το όνομα και την ηλικία του νεκρού.

Τις ημέρες που συμπληρώνονταν 72 χρόνια από τη Σφαγή (24 Απριλίου 1944), όταν εκτελέστηκαν από τους ναζί 341 κάτοικοι των Πύργων και 150 του γειτονικού Μεσόβουνου ?στην πλειονότητά τους γυναικόπαιδα?, οι 24 μαθητές που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία φύτεψαν τα πρώτα 15 δέντρα και τοποθέτησαν τις αντίστοιχες επιγραφές. Συνολικά θα φυτευτούν 580 δέντρα, όσα είναι τα θύματα των τριών ναζιστικών επιδρομών στα δύο χωριά, μαζί με την πρώτη Σφαγή του Μεσόβουνου (23 Οκτωβρίου 1941), με 141 νεκρούς, που οι κάτοικοι ανεβάζουν σε 165.

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Πολιτισμός Μνήμης: Πύργοι ? Μεσόβουνο» αποτελεί καρπό των πρωτοβουλιών του Τρύφωνα Κεχαγιά, ενός Ελληνα δασκάλου από τη Γερμανία που διδάσκει στο Intergrierte Gesamtschule Osterholz της Βρέμης και ασχολήθηκε συστηματικά τα τελευταία χρόνια με τις μαζικές εκτελέσεις στους Πύργους και στο Μεσόβουνο.

Μαζί με δύο συναδέλφους του και 12 μαθητές και μαθήτριες του σχολείου όπου διδάσκει βρέθηκαν το προηγούμενο δεκαήμερο στην Πτολεμαΐδα, όπου ενώθηκαν με άλλους 12 μαθητές και μαθήτριες της Β’ τάξης του 3ου Λυκείου της πόλης προκειμένου να ξεκινήσουν το εγχείρημα. Οι Γερμανοί μαθητές φιλοξενήθηκαν στα σπίτια των συμμαθητών τους, συμμετείχαν και στο μάθημα και ετοίμασαν μαζί τις πρώτες εγχάρακτες πλάκες του μνημείου.

«Οι μαθητές επισκέφθηκαν τα δύο μαρτυρικά χωριά και πήραν συνεντεύξεις από δέκα επιζώντες της θηριωδίας. Σκοπεύουμε να εκδώσουμε αυτό το υλικό σε βιβλίο, στο πλαίσιο του προγράμματος που θα διαρκέσει συνολικά έξι χρόνια» είπε στο «Εθνος» η εκπαιδευτικός του 3ου Λυκείου Πτολεμαΐδας, υπεύθυνη του προγράμματος από ελληνικής πλευράς, Αντωνία Βαλαβάνη.

Το υπαίθριο μουσείο έχει ξεκινήσει να στήνεται σε μια πλαγιά του Βερμίου ανάμεσα στα δύο χωριά, σε έκταση 40 στρεμμάτων που παραχωρήθηκε από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Στόχος είναι ο χώρος να παρέχει ιστορικές πληροφορίες για τη Σφαγή και να είναι επισκέψιμος για μαθητές και κάθε άλλον ενδιαφερόμενο.

Συγκλονιστικές μαρτυρίες
Η Σφαγή Πύργων – Μεσόβουνου είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε αριθμό θυμάτων στην Ελλάδα κατά την περίοδο της Κατοχής, έπειτα από αυτή των Καλαβρύτων.

Στις 23 Απριλίου του 1944 ξεκίνησε από εδώ η εκκαθαριστική επιχείρηση κατά των ανταρτών με την κωδική ονομασία «Καταιγίδα του Μάη» στο όρος Βέρμιο, όπου είχε την έδρα και το πεδίο δράσης του το 16ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ.

Ο δάσκαλος και συγγραφέας Στάθης Ταξίδης, με προσωπική έρευνα δεκαετιών έχει συλλέξει και διασώσει από τη λήθη μαρτυρίες που κόβουν την ανάσα:

• Στη Μεσαία Συνοικία έγιναν παρανάλωμα του πυρός 180 άνθρωποι. Στην ίδια γειτονιά, οι επιδρομείς ξέσκισαν με τις ξιφολόγχες τους την κοιλιά της Σοφίας Γκέσιου, που είχε γεννήσει μόλις την προηγούμενη μέρα, αφού προηγουμένως σκότωσαν μπροστά στα μάτια της τα δίδυμα μωρά και τον άντρα της.

• Η Αννα Κοσμίδου προσπάθησε μάταια να προστατεύσει τα πέντε παιδιά της μέσα στα φορέματά της. Η ίδια σώθηκε ημιθανής, μέσα στον σωρό των νεκρών παιδιών της.

• Ο Περικλής Μελκόπουλος είχε χωθεί σε μια κρυψώνα με τη γυναίκα του και τα τέσσερα παιδιά τους. Το κλάμα του μικρότερου παιδιού τούς πρόδωσε. Ο Γερμανός στρατιώτης που τους ξετρύπωσε τους λυπήθηκε και δεν τους εκτέλεσε. Τους συμβούλεψε όμως να πνίξουν το μωρό για να μην τους «προδώσει» στα SS. Οι γονείς φυσικά δεν το έκαναν και τελικά η οικογένεια σώθηκε.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΑΔΗΣ