Το άρθρο αυτό το ξαναδημοσίευσα στην προεκλογική περίοδο, αλλά δυστυχώς δεν πήρα καμία απάντηση, αλλά ούτε κάποια δημοσίευση έπεσε στην αντίληψή μου. Το ξαναδημοσιεύω λοιπόν με την ελπίδα ότι θα ξεκινήσει ένας διάλογος γύρω από τις προτάσεις που καταθέτω, κυρίως από τους ανθρώπους που ασχολούνται με τα κοινά, αλλά και από όλους όσους έχουν παρόμοιες ανησυχίες.
Νομίζω ότι η επί σειρά ετών ενασχόλησή μου με τα πολιτιστικά (πάνω από 30), μου δίνει το δικαίωμα να εκφράσω και δημόσια την ταπεινή μου γνώμη για την μέχρι τώρα πορεία των πολιτιστικών πραγμάτων του νομού μας.
Αφού, λοιπόν, διευκρινίσω πρώτα – πρώτα ότι για μένα πολιτισμός είναι οτιδήποτε δημιουργεί ο άνθρωπος που βελτιώνει το επίπεδο της ζωής του και ότι θα πρέπει να είναι πολυεπίπεδος και πολυθεματικός, να έχει αναφορά στο παρελθόν, στο παρόν, αλλά οπωσδήποτε και στο μέλλον, που δε θέλει τους πολίτες θεατές, αλλά ενεργούς, αυτός που τους κινητοποιεί, τους δραστηριοποιεί και τους εντάσσει σε κοινωνικές – πολιτιστικές ομάδες.
Με βάση την παραπάνω διευκρίνιση, λοιπόν, εύκολα οποιοσδήποτε μπορεί να συμπεράνει ότι το επίπεδο του πολιτισμού στο νομό μας υπολείπεται αρκετά των όμορων νομών, αλλά και των περισσότερων ίσως νομών της χώρας μας.
Τα αίτια αυτής της καθυστέρησης, κατά τη γνώμη μου, είναι πολλά, άλλα αντικειμενικά και άλλα υποκειμενικά. Στα αντικειμενικά αίτια σίγουρα περιλαμβάνονται:
1. Η εσωτερική, κύρια, αλλά και η εξωτερική δευτερευόντως μετανάστευση πολλών κατοίκων της πόλης των Γρεβενών, κυρίως του πιο αναπτυγμένου μορφωτικά και πολιτιστικά τμήματος, γεγονός που διέσπασε τον κοινωνικό και πολιτιστικό ιστό της πόλης.
2. Η μετακίνηση πολλών κατοίκων από τα χωριά προς την πόλη των Γρεβενών, τα τελευταία χρόνια, δημιούργησε στην πόλη έναν κοινωνικό ιστό χωρίς ιδιαίτερη κοινωνική – πολιτιστική συνοχή και συνέχεια.
3. Το γεγονός ότι η πόλη των Γρεβενών έχει σύντομη ιστορία και πολύ σύντομη πολιτιστική παράδοση, σε συνάρτηση με το ότι ασκεί έτσι ή αλλιώς έναν γενικότερο διοικητικό ρόλο στα πολιτιστικά πράγματα του νομού, δημιουργεί ένα αρνητικό περιβάλλον.
4. Η γεωγραφική απομόνωση του νομού λόγω της γεωγραφικής θέσης και της μορφολογίας του εδάφους.
Υποκειμενικοί λόγοι:
Στους υποκειμενικού λόγους σίγουρα την πρώτη θέση κατέχει η ευθύνη όλων και ιδιαίτερα εκείνων των πολιτών που διετέλεσαν τοπικοί άρχοντες και ειδικότερα εκείνων που διαχειρίστηκαν τα πολιτιστικά πράγματα του τόπου.
Υπάρχουν όμως και κάποιες θετικές και αισιόδοξες πλευρές στο πολιτιστικό μας γίγνεσθαι και αυτές κατά τη γνώμη μου είναι:
Διαθέτουμε μια πολιτιστική παράδοση γνήσια, ανόθευτη και νομίζω ότι αυτό αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα.
Σε αυτό βοήθησαν οι:
1. Οι λαϊκοί οργανοπαίχτες που σε πολύ δύσκολες συνθήκες, διέσωσαν τη πολιτιστική μας παράδοση, τα δημοτικά τραγούδια, το λαϊκό μας πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα, με τη συμμέτοχη τους στα πανηγύρια, στους γάμους και στις άλλες γιορτές.
2. Οι ομάδες πολιτών που εντελώς αυθόρμητα συμμετείχαν στην οργάνωση λαϊκών δρώμενων και εθίμων (π.χ. οι γυναίκες των Αμυγδαλιών που χωρίς καμία διακοπή, αλλά και χωρίς καμία οργάνωση, από μόνες τους όλα αυτά τα χρόνια τραγουδούσαν και χόρευαν τα παραδοσιακά δημοτικά μας τραγούδια το Πάσχα, την Κυριακή του Θωμά, στο Πανηγύρι, σε άλλες γιορτές, στους αρραβώνες και στους γάμους, τα ρουνγκουτσάρια που γίνονται σε πολλά χωριά του νομού μας κλπ.)
3. Μεγάλη ήταν και η συμβολή της εκκλησίας. Δεν είναι τυχαίο πως τα περισσότερα έθιμα έχουν αναφορά σε θρησκευτικές γιορτές και ότι τις περισσότερες φορές το χορό έσερνε ο παπάς ή η παπαδιά.
4. Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι που ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια πήραν την κατάσταση στα χέρια τους και πλέον τα πολιτιστικά πράγματα του τόπου λειτουργούν περισσότερο συντονισμένα και συστηματικά. Πρώτος ο Πολιτιστικός Σύλλογος του Αγίου Γεωργίου έδωσε μια σημαντική ώθηση τις προηγούμενες δεκαετίες, ενώ τις δύο τελευταίες δεκαετίες η δράση του Πολιτιστικού Συλλόγου Αμυγδαλιών έδωσε πραγματικά μια νέα πνοή και ώθηση στη λειτουργία και άλλων πολλών Πολιτιστικών Συλλόγων σε όλο το νομό κλπ.
5. Τα τοπικά και περιφερειακά ΜΜΕ που προβάλλουν αυτές τις δραστηριότητες.
6. Η στήριξη και η χρηματοδότηση των Συλλόγων από την πολιτεία για ένα χρονικό διάστημα, κυρίως τη δεκαετία 2000-2010.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Τι μπορεί να γίνει, κατά τη γνώμη μου για να βελτιωθεί περαιτέρω αυτή η καλή κατάσταση των τελευταίων χρόνων:
1. Πολύπλευρη ενίσχυση της δράσης των πολιτιστικών συλλόγων, οικονομική, υλική, ηθική κλπ.
2. Δυστυχώς μέχρι σήμερα οι Δημοτικές επιχειρήσεις στο χώρο του πολιτισμού (ΔΕΠΕΓ και ΔΕΚΕΓ) προσπάθησαν να ανταγωνιστούν τους Πολιτιστικούς Συλλόγους και όχι, όπως θα έπρεπε, να ενισχύσουν και να συντονίσουν τη δράση τους. Χρειάζεται, κατά τη γνώμη μου, συντονισμός και ενίσχυση της δράσης των Πολιτιστικών Συλλόγων από το Δήμο για ένα χρονικό διάστημα, αξιοκρατικά και με διαφάνεια..
2. Να διοργανωθούν σεμινάρια επιμόρφωσης των στελεχών των Πολιτιστικών Συλλόγων.
3. Καταγραφή της τοπικής ιστορίας – λαογραφίας του νομού από επιτροπή που θα συσταθεί από το Δήμο ή την Περιφέρεια, τα μέλη της οποίας θα εργαστούν εθελοντικά και σε συγκεκριμένο θεματικό τομέα.
4. Καταγραφή με τον ίδιο τρόπο των δημοτικών τραγουδιών και της λαϊκής παράδοσης του τόπου μας, τουλάχιστον σε τρία επίπεδα:
α. Των Κουπατσαραίων
β. Των Βλάχων
γ. Των Ποντίων
5. Προβολή όλων των παραπάνω με εκδόσεις βιβλίων, CD, DVD και στο διαδίκτυο.
6. Προσανατολισμός και συντονισμός της δράσης των Πολιτιστικών Συλλόγων, αλλά και των μουσικών συγκροτημάτων δημοτικής μουσικής για την καταγραφή, ανάδειξη και προβολή των δημοτικών τραγουδιών και της λαϊκής παράδοσης των Γρεβενών.
7. Να δημιουργηθεί στο Νομό Ένωση Πολιτιστικών Φορέων για το συντονισμό της δράσης των Συλλόγων και όχι μόνο. (Υπάρχει σχεδόν σε όλους τους νομούς της χώρας.)
8. Να επιχορηγούνται μόνο οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι που στις εκδηλώσεις τους θα προβάλλουν τη γρεβενιώτικη μουσική παράδοση, με γρεβενιώτικα μουσικά συγκροτήματα που θα έχουν πιστοποιηθεί για το σκοπό αυτό από το Δήμο.
9. Ίδρυση και λειτουργία Λαογραφικού Μουσείου στην πόλη των Γρεβενών.
10. Ίδρυση και λειτουργία Πολιτιστικού Συλλόγου στην πόλη των Γρεβενών. (Τα Γρεβενά είναι ίσως η μοναδική πόλη στην Ελλάδα που δεν υπάρχει Πολιτιστικός Σύλλογος και το λέω αυτό γιατί η «ΠΙΝΔΟΣ» είναι κυρίως Χορευτικός Σύλλογος.)
11. Την περίοδο της Αποκριάς και σε αντικατάσταση των «ανακατωσαριών», να αναβιώσουν στην πόλη των Γρεβενών οι παραδοσιακοί «φανοί» όπως γίνονταν παλιά στις γειτονιές της πόλης, με τη ενεργό συμμετοχή των συλλόγων που θα πρέπει να δημιουργηθούν σε επίπεδο γειτονιάς, με την υποστήριξη του Δήμου, ενώ όλη την τελευταία βδομάδα στην πλατεία της πόλης θα γίνονται εκδηλώσεις με παραδοσιακούς χορούς ή αναβιώσεις εθίμων. Στην όλη διαδικασία θα πρέπει να εμπλακούν ενεργά όλοι οι φορείς του νομού, κυρίως οι επιστημονικοί φορείς (π.χ. σύλλογοι δασκάλων-νηπιαγωγών και καθηγητών), τα σχολεία και οι σύλλογοι γονέων και βέβαια με πολύ καρναβάλι και σάτιρα. Να εξεταστεί και το ενδεχόμενο της παρέλασης των καρναβαλιστών, αξιοποιώντας την πολύτιμη εμπειρία από την πολύ καλή δουλειά που γίνεται στην Κιβωτό.
12. Στη διάρκεια των Χριστουγέννων, μεταξύ των άλλων εορταστικών εκδηλώσεων, να ξεκινήσουν γίνονται και οι «γιορτές του χιονιού», εκδηλώσεις που θα έχουν στο επίκεντρο το χιονοδρομικό κέντρο της «Βασιλίτσας», αλλά και θα εξακτινώνονται σε όλο τον ορεινό και ημιορεινό όγκο, αλλά και στην πόλη των Γρεβενών.
13. Τους καλοκαιρινούς μήνες να πραγματοποιούνται «οι γιορτές της γης», στις οποίες θα προβάλλονται όλα τα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα του νομού (βιολογικά προϊόντα, σιτάρι, κεράσια, μανιτάρια, τυριά, κρέατα, σαλιγκάρια, σταφύλια, κρασί, τσίπουρο, κλπ.).
Με αυτές τις λίγες σκέψεις – και με την υπόσχεση να επανέλθω – κλείνω το άρθρο μου, ευελπιστώντας ότι θα αποτελέσει κίνητρο για την έναρξη ενός ειλικρινούς διαλόγου για ένα θέμα που, κατά τη γνώμη μου, θα μπορούσε να γίνει το συγκριτικό πλεονέκτημα του νομού μας.

Αργύριος Καραλιόλιος
Δάσκαλος και Γραμματέας του Πολιτιστικού Συλλόγου Αμυγδαλιών