Δε θα είσαι ποτέ ευτυχισμένος εάν συνεχίζεις να ψάχνεις από τι αποτελείται η ευτυχία. Δε θα ζήσεις ποτέ εάν ψάχνεις για το νόημα της ζωής.» ― Albert Camus
Συχνά μιλάμε για το κυνήγι ή την αναζήτηση της ευτυχίας σα να είναι κάτι που μας ξεφεύγει κι εμείς πρέπει να βρούμε τους τρόπους και τη δύναμη να το φέρουμε κοντά μας.
Μια φωνή μέσα μας επαναλαμβάνει:
«Θέλω να είμαι ευτυχισμένος/η»
«Θα βρώ την ευτυχία;»
«Γιατί δεν είμαι ευτυχισμένη/ος;»
Η ευτυχία, πέρα από μια θετική συναισθηματική κατάσταση θα μπορούσε να περιγραφεί και ως μια αίσθηση εκπλήρωσης, μια αίσθηση ότι η ζωή μας έχει νόημα κι εμείς αισθανόμαστε γεμάτοι κι ολοκληρωμένοι από το νόημα αυτό. Οι στατιστικές όμως δείχνουν ότι γινόμαστε όλο και περισσότερο δυστυχισμένοι. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η κατάθλιψη είναι αυτή τη στιγμή η τέταρτη μεγαλύτερη ασθένεια στον κόσμο και μέχρι το 2020, θα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη. Γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να είμαστε ευτυχισμένοι; Ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος οφείλεται στα στερεότυπα που έχουμε για την ευτυχία αλλά και στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το μυαλό μας: το τώρα δεν είναι ποτέ αρκετό και πρέπει πάντα να προσπαθούμε για κάτι περισσότερο: περισσότερα χρήματα, περισσότερη αγάπη, περισσότερους φίλους, περισσότερη επαγγελματική ικανοποίηση, ένα μεγαλύτερο σπίτι, ένα ωραιότερο σώμα. Βέβαια όταν πετύχουμε τους στόχους μας, ικανοποιούμαστε και νιώθουμε ευχαρίστηση, η οποία όμως είναι παροδική, κι έτσι καταλήγουμε να θέλουμε και πάλι κάτι επιπλέον.
Βάζουμε με άλλα λόγια τον εαυτό μας σε μια κατάσταση διαρκούς αξιολόγησης, σύγκρισης και κριτικής με αποτέλεσμα επίκεντρο της προσοχής μας να γίνεται αυτό που δεν έχουμε, αυτό που μας λείπει, αυτό στο οποίο δεν είμαστε καλοί.
Μύθοι και στερεότυπα
Σύμφωνα με τους Russ Harris και Steven Hayes, συγγραφείς του βιβλίου «The Happiness Trap: Stop Struggling, Start Living», πέρα από αυτή την αδιάκοπη πίεση που ασκούμε στον εαυτό μας, την ευτυχία μας αποτρέπουν οι μύθοι/στερεότυπα που έχουμε για αυτή. Συγκεκριμένα, πιστεύουμε πως
Η ευτυχία είναι μια φυσική κατάσταση για όλα τα ανθρώπινα όντα. Πόσο αλήθεια είναι αυτό; Οι ενδείξεις που έχουμε από τα στατιστικά δεδομένα μιλούν από μόνες τους. Ένας στους δέκα ενήλικες θα αποπειραθεί ν’αυτοκτονήσει και ένας στους πέντε, θα υποφέρει από κατάθλιψη. Επίσης, η πιθανότητα να νοσήσει κανείς από ψυχιατρική διαταραχή σε κάποιο στάδιο της ζωής του ανέρχεται σχεδόν στο 30%. Πέρα από τις ψυχιατρικές διαταραχές , υπάρχουν άλλου είδους προβλήματα όπως ένα διαζύγιο, προβλήματα στις σχέσεις, μοναξιά, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κρίση μέσης ηλικίας , τα οποία εμφανίζονται συχνά στη ζωή μας και μας βαραίνουν. Ίσως τελικά η ευτυχία να μην είναι τόσο φυσική όσο νομίζουμε. Υπάρχουν όμως αρκετοί άνθρωποι που πιστεύουν ότι όλοι οι άλλοι γύρω τους είναι ευτυχισμένοι εκτός από αυτούς τους ίδιους. Όπως είναι αναμενόμενο, η πεποίθηση αυτή μεγαλώνει κι ενδυναμώνει τη δυστυχία που μπορεί να αισθάνεται κάποιος.
Εάν δεν είσαι ευτυχισμένος, είσαι προβληματικός. Το φυσικό επακόλουθο του πρώτου στερεοτύπου είναι η πεποίθηση ότι ο ψυχολογικός πόνος δεν είναι φυσιολογικός αλλά ότι είναι αδυναμία ή ασθένεια. Αυτό σημαίνει ότι όταν αναπόφευκτα βιώνουμε δύσκολα κι επώδυνα συναισθήματα, ίσως κριτικάρουμε τον εαυτό μας για την αδυναμία του και προσπαθούμε να ξεπεράσουμε γρήγορα αυτό που μας πονάει. Η εσωτερική αυτή ετικετοποίηση και πίεση στην οποία υποβάλλουμε τον εαυτό μας, συμβάλλει στο να διατηρήσουμε και να θεριέψουμε την έλλειψη ευτυχίας μας.
Για να δημιουργήσεις μια καλύτερη ζωή, πρέπει να ξεφορτωθείς τ’αρνητικά συναισθήματα.
Εφόσον η κουλτούρα μας έχει τέτοια εμμονή με την ευτυχία, είναι λογικό να υπερπροσπαθούμε να εξαφανίσουμε τ’αρνητικά συναισθήματα αντικαθιστώντας τα με θετικά. Σε τελική ανάλυση, δεν υπάρχει λόγος να θέλεις αρνητικά συναισθήματα στη ζωή σου, σωστά; Η αλήθεια είναι πως αυτή η θεωρία είναι τελείως ασύμβατη με την πραγματικότητα. Ο,τιδήποτε μας κάνει ευτυχισμένους, αυτό το ίδιο πράγμα, μπορεί να μας προκαλέσει πόνο. Για παράδειγμα, μια ερωτική σχέση: Στην αρχή μπορεί να πετάμε στα ουράνια και να αισθανόμαστε πλήρεις. Αργότερα ίσως να υπάρξουν συγκρούσεις κι εντάσεις που μας βαραίνουν και μας κάνουν να λυπόμαστε. Είναι λοιπόν αδύνατο ν’αποφύγουμε αρνητικά συναισθήματα, μπορούμε όμως να μάθουμε να τα διαχειριζόμαστε καλύτερα.
Θα πρέπει να μπορείς να ελέγχεις αυτό που σκέφτεσαι και νιώθεις.
Η αλήθεια είναι ότι έχουμε μικρότερο ελέγχο απ’όσο νομίζουμε σε αυτό που σκεφτόμαστε και νιώθουμε. Η αμφισβήτηση των αρνητικών σκέψεων και η αντικατάσταση τους από θετικές σκέψεις ίσως να έχει ωφέλιμα αποτελέσματα για κάποιους, μάλλον όμως δεν ισχύει ούτε για όλους, ούτε για πάντα. Ίσως κι εσύ, όπως και οι περισσότεροι από εμάς, έχεις προσπαθήσει να σκέφτεσαι θετικά και ν’αλλάξεις τ’αρνητικά σου συναισθήματα. Κάποιες φορές ίσως τα καταφέρνεις,όμως είναι πιθανό πως όσο αυξάνεται το επίπεδο της δυσφορίας και της δυσαρέσκειας σου, τόσο δυσκολότερο είναι να ελέγξεις τις σκέψεις και τα συναισθήματα σου. Δεν υπάρχει λόγος να ασιθάνεσαι άσχημα γι’αυτό΄. Έτσι είναι φτιαγμένο το μυαλό μας.
Δοκίμασε τα πρακάτω μικρά πειράματα:
Φέρε στο μυαλό σου την πιο πρώιμη παιδική σου ανάμνηση.Δημιούργησε μια εικόνα στο μυαλό σου. ΟΚ; Τώρα διάγραψε τη. Εξαφάνισε τη τελείως από τη μνήμη σου ώστε να μην επιστρέψει ποτέ. Πώς πήγε; Κατάφερες να τη διαγράψεις;
Παρατήρησε το αριστερό σου πόδι και τις αισθήσεις που έχει. Το νιώθεις; Ωραία. Τώρα κάνε το να μουδιάσει, να μουδιάσει τόσο ώστε να χάσει κάθε αίσθηση. Το πέτυχες;
Φαντάσου ότι κάποιος βάζει ένα οπλισμένο πιστόλι στο κεφάλι σου και σου λέει να μην φοβάσαι. Πώς αν υποπτευθεί ότι έχεις αγχωθεί θα σε πυροβολήσει. Μπορείς πραγματικά να ελέγξεις τον εαυτό σου ώστε να μην αισθάνεται άγχος;
Αυτό δε σημαίνει ότι δεν έχουμε κανένα έλεγχο πάνω στα συναισθήματα μας αλλά ότι έχουμε μικρότερο απ’όσο νομίζαμε. Προσπαθώντας απεγνωσμένα να βρούμε την ευτυχία, πιέζουμε τον εαυτό μας να ξεφορτωθεί αρνητικά συναισθήματα, αλλά όσο πιο πολύ πιέζουμε τόσο εκείνα θεριεύουν.
Ποιά είναι η λύση;
Παρατήρησε τις σκέψεις σου και τα συναισθήματα σου καθώς και το πώς μπορούν να σε ωθούν να παγιδεύεσαι σε ένα απατηλό ιδανικό ευτυχίας. Παρατήρησε πώς μπορεί να πιέζεις τον εαυτό σου ν’αρνηθεί ή να ξεφορτωθεί την αρνητική εμπειρία σου, πετυχαίνοντας το αντίθετο αποτέλεσμα. Έχε απλή επίγνωση, χωρίς να κρίνεις, να πιέζεις, ή να προσπαθείς να αλλάξεις την εμπειρία αυτή.
Αποδέξου ότι τα πράγματα έτσι είναι τώρα, γνωρίζοντας ότι αυτό δε σημαίνει ότι θα είναι έτσι για πάντα.Δώσε στο αρνητικό και το θετικό το χώρο του, γνωρίζοντας ότι μπορείς να περιέχεις και τα δύο και πώς και τα δύο είναι αποδεκτά.
Ζήσε στην παρούσα στιγμή, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά της, απλώς απορροφήσου στο τώρα κο όχι στο πριν, το εάν, το μετά.
Ανακάλυψε με ποιές αξίες θέλεις να ζήσεις στη ζωή σου, τι σε ενθουσιάζει, τι σε κινητοποιεί , τι σε γεμίζει, ποιός είναι ο σκοπός και το νόημα σου. Εάν δεν είναι ξεκάθαρο, δώσε στον εαυτό σου τον χρόνο και τη γαλήνη που χρειάζεται προκειμένου να το ανακαλύψεις.

Πηγή:
Russ Harris, Steven C. Hayes (2007). The Happiness Trap: How to Stop Struggling and Start Living: A Guide to ACT. Boston: Trumpeter books