Έπρεπε να φτάσουμε στα μέσα Νοέμβρη για να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ότι μάλλον (γιατί ακόμα δεν είναι τόσο ξεκάθαρο) φθινοπώριασε. Βέβαια ανεξάρτητα του τι θα δείξει το θερμόμετρο το οποίο ακόμα παίζει με τη διάθεση μας ο άλλος παράγοντας που δείχνει την αλλαγή της εποχής δεν έχει καθυστερήσεις.

Η μέρα μικραίνει και πλέον μέχρι να φύγεις από το γραφείο έχει νυχτώσει. Από την άλλη σε πολλές χώρες στα βόρεια το κρύο ξεκινά όταν εμείς ακόμα αγοράζουμε αντηλιακό και η νύχτα πέφτει όταν εσύ εδώ χωνεύεις το μεσημεριανό σου φαγητό. Πώς την παλεύουν, λέει ένας φίλος. Γι’ αυτό έχουν κατάθλιψη ρε, απαντά ένας άλλος.

Χρησιμοποιούν φωτοκουτιά, τους λέω εγώ έτσι για να κολλήσω στο θέμα κάτι από τη δουλειά μου μιας και μ’αρέσει να δείχνω σε κάθε ευκαιρία ότι η έρευνα για το φως και τις πηγές του είναι σαν τον Έλληνα…έχει να κάνει με τα πάντα.

Να εξηγήσω τι εννοώ μιας και στον καφέ να τα πω όλα αυτά είναι λίγο δύσκολο. Στον υποθάλαμο του εγκέφαλου έχουμε το εσωτερικό μας ρολόι που ελέγχει τον εικοσιτετράωρο κύκλο μας και το πότε κοιμόμαστε. Αυτό το ρολόι επηρεάζεται από εξωτερικά ερεθίσματα με το φως να είναι το σημαντικότερο.

Στον αμβιβληστροειδή χιτώνα του ματιού εκτός από τα φωτοευαίσθητα κύτταρα της όρασης (κονία και ραβδία) έχουμε ακόμα μια ομάδα νευρικών κυττάρων που μεταφέρουν στον εγκέφαλο πληροφορίες για τις φωτεινές συνθήκες. Αφού ο εγκέφαλος πάρει την πληροφορία ότι νύχτωσε, ανεβάζει τα επίπεδα μιας ουσίας που λέγεται μελατονίνη και μας βάζει για ύπνο σιγά-σιγά. Τα κύτταρα αυτά είναι ευαίσθητα στα μήκη κύμματος 460-480 νανόμετρα, δηλαδή στο μπλε φως, που είναι απολύτως λογικό αν σκεφτούμε ότι το φως του ουρανού μας έλεγε πάντα αν είναι μέρα.

Αυτό που μελετάμε σήμερα είναι αν τα επίπεδα φωτός μέσα στο σπίτι μας επηρεάζουν το ρολόι μας και απ’ότι φαίνεται μάλλον ναι. Γι΄αυτό και καλό θα ήταν να αποφεύγουμε ανοιχτές οθόνες πριν πέσουμε στο κρεβάτι μιας και το μπλε φως απο αυτές θα ρίξουν τα επίπεδα μελατονίνης και θα επηρεάσουν τον ύπνο μας (αλλά άντε να με ξεκολλήσεις από το λάπτοπ).

Στις βόρειες χώρες λοιπόν υπάρχει το θέμα της εποχικής κατάθλιψης (SAD – Seasonal Affective Disorder) που συνήθως εμφανίζεται όταν μπει ο χειμώνας και το φως λιγοστέψει. Μια θεωρία λέει ότι η αιτία είναι η αυξημένη μελατονίνη μιας και δεν υπάρχει αρκετό φως για να μειώσει τα επίπεδα της όταν πρέπει.

Έτσι εταιρίες φωτισμού έβγαλαν στην αγορά πηγές που εκπέμπουν μπλε φως σε υψηλά επίπεδα φωτεινότητας για εφαρμογές φωτοθεραπείας η οποία δείχνει να είναι αποτελεσματική. Η φωτοθεραπεία εφαρμόζεται και σε περιπτώσεις διαταραχής ύπνου (για παράδειγμα σε ασθενείς με Άλτσχαϊμερ) ή για περιπτώσεις jet-lag.

Είναι καλό να διατηρούμε τον φυσικό μας κύκλο ύπνου και έρευνες έχουν δείξει πως όταν δεν αυτό δεν γίνεται οι συνέπειες είναι δραματικές όπως με τις περιπτώσεις αυξημένων κρουσμάτων καρκίνου του στήθους σε γυναίκες που δούλευαν νυχτερινές βάρδιες. Το κατάλληλο φως είναι ύψιστης σημασίας για τη ζωή και την υγεία μας και παρόλο που ζούμε στη χώρα του φωτός πρέπει να προσέξουμε και τους φωτισμούς των εσωτερικών χώρων.

Πάντως οι αγγλόφωνες που χρησιμοποιούν την έκφραση ‘feeling blue’ είναι ανακριβείς μια και το μπλε είναι σύμμαχος τουλάχιστον στο θέμα της εποχικής κατάθλιψης και του σωστού βιολογικού ρολογιού. Η δική μας έκφραση ‘τα ‘χω βάψει μαύρα’ είναι πιο κατάλληλη. Ελπίζω να σας διαφώτισα!

Για περισσότερες πληροφορίες περί κατάλληλου φωτισμού δείτε: The Right Light: Matching Technologies to Needs and Applications

protagon.gr