Συνεχίζεται το… θρίλερ που εκτυλίσσεται τους τελευταίους μήνες με τις αυξήσεις των διοδίων και την αντιπαράθεση του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών με τους παραχωρησιούχους, οι οποίοι μάλιστα φέρονται να εγείρουν και αξιώσεις αποζημίωσης από το Ελληνικό Δημόσιο που φτάνουν τα 40 εκατομμύρια ευρώ για το 8μηνο της μη εφαρμογής των ανατιμήσεων στο ύψος του πληθωρισμού.

Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται και το μόνο βέβαιο είναι ότι σύντομα θα εφαρμοστούν ανατιμήσεις στο αντίτιμο των διοδίων, χωρίς όμως κανείς να γνωρίζει σε τι ύψος θα ανέλθουν αυτές. Αυτό αναμένεται να αποσαφηνιστεί τις επόμενες ημέρες και αφού το υπουργείο αξιολογήσει τη νέα πρόταση που αναμένεται από την πλευρά των παραχωρησιούχων.

Βάσει των συμβάσεων παραχώρησης, οι αυξήσεις θα έπρεπε να έχουν τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2023 και να είναι στο ύψος του δεικτη των τιμών καταναλωτή, κάτι που θα ανέβαζε το κόστος των διοδίων κατά 12% και το αντίτιμο σε ορισμένους σταθμούς διοδίων έως και κατά 50 λεπτά του ευρώ! Η ετήσια τιμαριθμική αναπροσαρμογή των διοδίων αποτελεί βασικό όρο των έξι συμβάσεων παραχώρησης και συγκεκριμένα της Ολυμπίας Οδού, της Κεντρικής και της Νέας Οδού, της Γέφυρας, του Μορέα και του Αυτοκινητοδρόμου Αιγαίου.

Τον περασμένο Δεκέμβριο η προηγούμενη κυβέρνηση είχε μεταθέσει την «καυτή πατάτα» στην επόμενη καθώς ήθελε πάση θυσία να αποφύγει μία τέτοια εξέλιξη σε εκλογική χρονιά και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Ύστερα από διαπραγματεύσεις, η εφαρμογή των αυξήσεων πήρε παράταση για ένα 6μηνο αργότερα και σε μη εκλογική στιγμή.

Ωστόσο, ο καιρός πέρασε, η κυβέρνηση παρέμεινε η ίδια και η νέα ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών βρέθηκε απέναντι στο αίτημα των παραχωρησιούχων για εφαρμογή των προβλεπόμενων από τις συμβάσεις αυξήσεων.

Η πλευρά του υπουργείου προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποφύγει το σκόπελο τόσο μεγάλων αυξήσεων ειδικά σε μια εποχή που η ακρίβεια έχει φέρει στα όριά τους νοικοκυριά και επιχειρήσεις, χωρίς ωστόσο να είναι σε θέση να τις απαγορεύσει.

Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων έχουν τεθεί διάφορα σενάρια μεταξύ των οποίων η μείωση του ΦΠΑ αλλά και η εφαρμογή του πορτογαλικού μοντέλου με διάχυση της αύξησης σε βάθος 2ετίας ή και 3ετίας, χωρίς μέχρις στιγμής να έχει βρεθεί η χρυσή τομή μεταξύ των δύο πλευρών.

Σε κάθε περίπτωση, οι τιμές των διοδίων θα αυξηθούν, ενώ βρισκόμαστε ήδη στον προθάλαμο και για τις νέες ανατιμήσεις του 2024 κι αυτό είναι κάτι που πλέον έχει αντιληφθεί και η κυβέρνηση. Στο πλαίσιο αυτό και από το αρμόδιο υπουργείο σπεύδουν να σημειώσουν ότι αυτό είναι κάτι που έχει συμβεί σε όλες τις χώρες, ενώ αυξήσεις υπήρξαν και σε άλλους κλάδους σχετιζόμενους με τις μεταφορές (ακτοπλοΐα, αεροπορία).

Αναφερόμενοι στο ενδεχόμενο μείωσης του ΦΠΑ συμπληρώνουν πως πρόκειται για κάτι που ισχύει στον κλάδο των μεταφορών – μετακινήσεων και έχει κοστολογηθεί 500 εκ. ευρώ ετησίως. Θα πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι και το μέτρο αυτό λήγει στα τέλη του 2023 και μένει να φανεί από τις κυβερνητικές εξαγγελίες εάν θα καταργηθεί, θα παραταθεί ή θα μονιμοποιηθεί.

Όσο για το πορτογαλικό μοντέλο, το οποίο συζητείται, βασίζεται στη μετακύλιση του κόστους των αυξήσεων σε μελλοντικές οικονομικές χρήσεις, όταν ο πληθωρισμός θα βρίσκεται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από αυτά του περασμένου έτους και κατά συνέπεια η συνολική επιβάρυνση των χρηστών θα είναι μικρότερη.

Το παζάρι των διαπραγματεύσεων και τα σενάρια

Πηγές του υπουργείου επισημαίνουν ότι εξαρχής η θέση της κυβέρνησης στην ενημέρωση των παραχωρησιούχων ότι οι αυξήσεις θα ενεργοποιούνταν στις 11 Αυγούστου, ήταν πως η λύση θα έπρεπε να βρεθεί στον «διαμοιρασμό του κόστους».

Έγιναν δύο συναντήσεις, κατά τις οποίες συζητήθηκαν πολλές εναλλακτικές μεταξύ των οποίων και η μείωση του ΦΠΑ από το 24% στο 13%, κάτι το οποίο κοστίζει στον κρατικό προϋπολογισμό 69 εκατομμύρια ευρώ. «Αυτονόητο είναι ότι τα χρήματα δε θα πήγαιναν στους παραχωρησιούχους στο σύνολό τους. Θα υπήρχε όφελος και για την ελληνική κοινωνία, δηλαδή θα υπήρχε μείωση του αντιτίμου για όσους κάνουν συχνές διελεύσεις», επισημαίνουν πηγές του υπουργείου.

Οι ίδιες πηγές μάλιστα αναφέρουν πως αυτό είναι κάτι που ήδη προβλέπεται στο άρθρο 25 των συμβάσεων παραχώρησης, το οποίο λέει πως όταν η κυβέρνηση επιλέξει να αυξήσει ή να μειώσει τον ΦΠΑ, υπάρχει η δυνατότητα αναπροσαρμογής των διοδίων.

Ωστόσο, όπως μεταδίδουν στελέχη του υπουργείου, ενώ οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν έφτασε δεύτερη επιστολή από τους παραχωρησιούχους, με την οποία ανακοινώνονταν αυξήσεις από την 1η Σεπτεμβρίου καθώς δε συμφωνούσαν με καμία από τις εναλλακτικές λύσεις που είχαν προταθεί, ενώ στην επιχειρηματολογία τους ανέφεραν μεταξύ άλλων και το αυξημένο κόστος δανεισμού.

Η θέση της κυβέρνησης παραμένει στη λύση του διαμοιρασμού του κόστους με πηγές του υπουργείου να εκτιμούν ότι και η άλλη πλευρά αρχίζει να προσεγγίζει αυτήν τη λογική.

Στην περίπτωση, πάντως, που οι δύο πλευρές δε συμφωνήσουν σε μία κοινώς αποδεκτή λύση, τα χέρια του υπουργείου είναι δεμένα καθώς δεν μπορεί να απαγορεύσει τις αυξήσεις δεδομένου πως αυτό εκ της συμβάσεως αποτελεί ευθύνη του Δημοσίου ικανή να εγείρει αιτήματα αποζημίωσης εκ μέρους των παραχωρησιούχων. «Αν το επιβάλλουμε, είναι αυτονόητο ότι θα κερδίσουν τις αποζημιώσεις», λένε χαρακτηριστικά.

Οι αποζημιώσεις

Γεγονός είναι, πάντως, ότι η διαχείριση του ζητήματος από την προηγούμενη κυβέρνηση και ηγεσία του υπουργείου, έχει ήδη αφήσει χαραμάδα διεκδίκησης αποζημιώσεων από την πλευρά των παραχωρησιούχων. Η απάιτηση τους για αποζημιώσεις εδράζεται πάνω στην απόφαση της προηγούμενης κυβέρνησης να μην επιτρέψει – έστω και προφορικά – αυξήσεις των διοδίων στις αρχές του 2023.

«Η κυβέρνηση δεν θα επιτρέψει να γίνει αύξηση των διοδίων» είχε ανακοινώσει στις αρχές Δεκεμβρίου του 2022 ο τότε υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Κώστας Καραμανλής σε δημόσιες δηλώσεις του. Λίγες ημέρες αργότερα είχε επανέλθει στο ζήτημα και με νέες δηλώσεις του επαναλάμβανε πως «η κυβέρνηση έχει εκφράσει τη βούλησή της από την πρώτη στιγμή να μην επιτρέψει να γίνουν αυξήσεις στα διόδια» καθώς «αυτό είναι μια ξεκάθαρη κυβερνητική θέση».

Οι διαπραγματεύσεις εκείνης της περιόδου είχαν φέρει «πάγωμα» στις αυξήσεις των διοδίων με τους παραχωρησιούχους να στηρίζονται πλέον σε αυτές τις δηλώσεις προκειμένου να διεκδικήσουν αποζημιώσεις που μπορεί να ξεπεράσουν και τα 40 εκατομμύρια ευρώ καθώς υπολογίζονται με την αύξηση του 12% και με βάση τις πραγματικές διελεύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί καθόλη τη διάρκεια του 2023.

Πηγές του υπουργείου τονίζουν μετ’ επιτάσεως, ότι οι δηλώσεις σε ΜΜΕ δεν αποτελούν δέσμευση προσθέτοντας ότι ουδέποτε έφυγε επίσημη επιστολή από το υπουργείο, η οποία να απαγορεύει την αύξηση των διοδίων.

Είναι σαφές όμως ότι ο τότε υπουργός είχε δημοσίως τοποθετηθεί όχι προσωπικά αλλά εκ μέρους της κυβέρνησης. Από την πλευρά τους πηγές από το «στρατόπεδο» των παραχωρησιούχων σημειώνουν ότι «ούτε εύκολο είναι ούτε επιθυμητό να ξεκινήσει κάποια εταιρία πόλεμο με την κυβέρνηση».