Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση με θέμα «Το αρχαιολογικό έργο στην Απιδέα Βοΐου», το πρωί της Δευτέρας 12 Ιουνίου 2023, στην Τοπική Κοινότητα Απιδέας, Δήμου Βοΐου. Η πρωτοβουλία της δράσης ανήκε στην κ. Ουρανία Τρεμοπούλου-Αυγολούπη, συνταξιούχο Εκπαιδευτικό, με καταγωγή από την εν λόγω κοινότητα, ενώ από πλευράς της Εφορείας την εκδήλωση ανέλαβε ο αρχαιολόγος κ. Κώστας Μοσχάκης.

Στο Δημοτικό Σχολείο της καταπράσινης κοινότητας Απιδέας, σε ένα ζεστό και συγκινησιακό κλίμα, παρουσιάστηκαν από την ανασκαφέα και επίτιμη Προϊσταμένη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη τα αρχαιολογικά δεδομένα της περιοχής του Βοΐου, με επίκεντρο την ανασκαφική έρευνα στη θέση Μπουφάρι και άλλες θέσεις της Απιδέας, κατά τα έτη 1986-1987 και 1992-1994.

Ακολούθησε συζήτηση σχετικά με τη δυνατότητα συνέχισης των ανασκαφών στην περιοχή και τις προοπτικές προστασίας, ανάδειξης και προβολής του πολιτισμικού αποθέματός της, μέσα κυρίως από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, με παρουσίαση των δεδομένων και των προτάσεων της Εφορείας από την Προϊσταμένη κ. Αρετή Χονδρογιάννη-Μετόκη. Όσον αφορά στα βυζαντινά μνημεία έγινε κυρίως αναφορά στο εν εξελίξει πρόγραμμα καταγραφής κειμηλίων και εικόνων, καθώς και άμεσων σωστικών επεμβάσεων συντήρησης, από τον αρχαιολόγο της Εφορείας κ. Θεοχάρη Τσάμπουρα.

Συνοπτικά, για την αρχαιολογική έρευνα στην Απιδέα αναφέρθηκαν τα παρακάτω:

Η περιοχή που σήμερα καταλαμβάνει ο Δήμος Βοΐου είναι η περιοχή της Νότιας Ορεστίδος. Το πλούσιο αρχαιολογικό ανάγλυφο της περιοχής καλύπτει ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα που εκτείνεται από την Παλαιολιθική εποχή έως και τους Βυζαντινούς χρόνους, ενώ αξιοσημείωτα είναι και τα Κάστρα της περιοχής.

Ωστόσο, παρά τον αρχαιολογικό πλούτο που εμφανίζει, με δεκάδες εντοπισμένους αρχαιολογικούς χώρους που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και τους μεταβυζαντινούς, κάποιοι από τους οποίους είναι ιδιαίτερα σημαντικοί, σύμφωνα και με σχετική μελέτη της κ. Καραμήτρου-Μεντεσίδη, έμεινε εν πολλοίς έξω από την ανασκαφική δραστηριότητα της Εφορείας, καθώς αυτή από το 1995 μέχρι σήμερα επικεντρώνεται στην υλοποίηση των μεγάλων σωστικών ανασκαφών στο πλαίσιο των Μεγάλων Δημοσίων Έργων (οδικοί άξονες, λιγνιτωρυχεία ΔΕΗ, Υδροηλεκτρικά έργα και άλλα), ή συνδεδεμένων με έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (αιολικά, φωτοβολταϊκά).

Μεταξύ των θέσεων που εμφανίζουν ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον είναι και το Μπουφάρι Απιδέας. Η θέση εντοπίστηκε στις αρχές του 20ού αι. από τον Ν. Παπαδάκη, ενώ ανασκάφηκε μερικώς κατά τη δεκαετία του 1930 από τον Α. Κεραμόπουλο, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στην ευρύτερη περιοχή. Το 1986 οι θέσεις επανεντοπίστηκαν από την Γ. Καραμήτρου-Μεντεσίδη, η οποία κήρυξε το Μπουφάρι αρχαιολογικό χώρο το 1987 και διενήργησε ανασκαφική έρευνα την περίοδο 1992- 1994.

Η ανασκαφή έφερε στο φως εκτεταμένο οικοδομικό συγκρότημα των ελληνιστικών χρόνων, κατάλοιπα προγενέστερων εποχών (ύστερη εποχή χαλκού και εποχή σιδήρου) και κτίσματα των βυζαντινών χρόνων. Τα σημαντικότερα από τα ευρήματα των παλιότερων και νεότερων ανασκαφών μπορεί να θαυμάσει κανείς στην έκθεση της Αρχαιολογικής Συλλογής Κοζάνης.

Ο οικισμός κατέχει μια φυσικά οχυρή θέση καθώς αναπτύσσεται σε διαδοχικά υψώματα τραπεζοειδούς λόφου που τον αγκαλιάζει ο παραπόταμος του Αλιάκµονα, Λεβίνι – Λεμπίνι που ρέει στα ριζά της βόρειας και δυτικής πλευράς και το ρέμα Κρυοπήγαδο που ρέει στα ριζά της ανατολικής πλευράς. Ο ποταμός  Λεµπίνι – Λεβίνι και το κοντινό τοπωνύμιο Λεβίνια, έχουν συνδεθεί από ερευνητές µε τη μυθική πόλη Λεβαία του Ηροδότου.  Ωστόσο, όπως τόνισε η Γ. Καραμήτρου-Μεντεσίδη, «εάν κανείς θέλει να αναζητήσει ιστορική αλήθεια σε έναν μύθο, θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι στο κείμενο του Ηροδότου, η πόλη Λεβαία τοποθετείται πολύ ψηλότερα στην Άνω Μακεδονία…».  Η ίδια, απορρίπτει διάφορες άλλες απόψεις που την τοποθετούν στην Ημαθία, το Βελβεντό και την Εορδαία.

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης κκ Αθανάσιος, η Αντιδήμαρχος Δήμου Βοΐου κ. Νικολέτα Πάτρα, ο Πρόεδρος της Τ.Κ. Απιδέας κ. Γρηγόρης Τσολόπουλος, ο συγγραφέας κ. Μενέλαος Παπατόλιος, καθώς και εκπρόσωποι της Εκκλησίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Συγκινητική ήταν η παρουσία των λιγοστών μονίμων κατοίκων της κοινότητας, κάποιοι από τους οποίους υπήρξαν εργαζόμενοι στις αρχαιολογικές ανασκαφές, και το ενδιαφέρον τους για την ιστορία του τόπου τους.

Τους ευχαριστούμε όλους θερμά.