Το Περιφερειακό Παράρτημα Δυτικής Μακεδονίας του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΓΕΩΤ.Ε.Ε/Π.Δ.Μ) σε συνεργασία με το Γεωπονικό Σύλλογο Ν. Κοζάνης διοργάνωσαν μέσω τηλεδιάσκεψης, συνάντηση – διαβούλευση στις 10/01/2023, με την ενεργό συμμετοχή πλήθους Γεωτεχνικών από ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία, επί του θέματος ‘’Νέα πρόσκληση των Σχεδίων Βελτίωσης – Υπομέτρο 4.1.5 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας 2014-2022’’.

Τα συμπεράσματα – προτάσεις της συνάντησης, επί του κειμένου του υπό διαβούλευση θεσμικού πλαισίου, συνοψίζονται ανά άρθρο στα εξής:

1. Άρθρο 5 – Επιλεξιμότητα φυσικών και νομικών προσώπων – Επιλεξιμότητα νεοεισερχόμενων αγροτώνΣύμφωνα με το κείμενο της διαβούλευσης, δεν είναι επιλέξιμοι οι νεοεισερχόμενοι επαγγελματίες αγρότες. Λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης στην Π.Δ.Μ., η οποία επιφέρει απώλεια εισοδήματος και μειωμένες επαγγελματικές προοπτικές, προτείνεται, η εξαίρεση των νεοεισρχόμενων επαγγελματιών αγροτών των υπό απολιγνιτοποίηση περιοχών, ώστε να μπορέσουν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα, με την υποχρέωση να έχουν αποκτήσει την ιδιότητα του επαγγελματία αγρότη στο πρώτο αίτημα πληρωμής.

2. Άρθρο 7 – Μη επιλέξιμες γεωργικές εκμεταλλεύσεις – Παρ. 4 – Επιλεξιμότητα εκμεταλλεύσεων που έχουν ενισχυθεί από το Υ/Μ 4.1.1Σύμφωνα με την προδημοσίευση, δεν είναι επιλέξιμοι όσοι έλαβαν ενίσχυση στα πλαίσια της 13849/14-12-2017 πρόσκλησης, ενώ εξαιρούνται όσοι πρόκειται να υποβάλουν αίτηση για επενδύσεις εγκατάστασης φυτειών και ΑΠΕ. Προτείνεται, η εισαγωγή μίας επιπλέον εξαίρεσης, ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε όσους έλαβαν ενίσχυση στα πλαίσια της 13849/14-12-17 πρόσκλησης, να ενισχυθούν για επενδύσεις σε εξοπλισμό που χαρακτηρίζεται καινοτόμος. Επίσης, υπάρχουν δικαιούχοι της 13849/14-12-2017 πρόσκλησης οι οποίοι εγκρίθηκαν και υλοποίησαν επενδύσεις μόνο στο Υ/Μ 4.1.3 και ήταν επιλαχόντες στο 4.1.1. Με την υφιστάμενη διατύπωση αποκλείονται από το πρόγραμμα του 4.1.5. Προτείνεται, αναδιατύπωση της παραγράφου ώστε να αποκλείονται μόνο οι δικαιούχοι της 13849/14-12-2017 Πρόσκλησης που υλοποίησαν επενδύσεις στα πλαίσια του Υ/Μ 4.1.1.

3. Άρθρο 9 – Ειδικές προϋποθέσεις επιλεξιμότητας επενδύσεων – Παρ. 2.2.12 – Ενίσχυση χορτοδετικής πρέσσας Σύμφωνα με το κείμενο της διαβούλευσης, ενισχύεται χορτοδετική πρέσσα αξίας μεγαλύτερης των 20.000 ευρώ, όταν τόσο κατά την υφιστάμενη όσο και κατά την μελλοντική κατάσταση αξιοποιούνται κατ’ ελάχιστο 200 στρ. σανοδοτικών φυτών, ή 500 πρόβατα ή 100 αγελάδες.
Προτείνεται:
i. Το όριο να ανεβεί στις 30.000 €, δεδομένου ότι το ποσό των 20.000, που υπήρχε από την πρόσκληση του 2017, δεν ανταποκρίνεται στο κύμα ανατιμήσεων που μεσολάβησαν.
ii. Ο περιορισμός των αξιοποιούμενων μεγεθών, να αφορά μόνο τη μελλοντική
κατάσταση για όλες τις εκμεταλλεύσεις ή τουλάχιστον για τις εκμεταλλεύσεις των νέων
γεωργών. Είναι προφανές ότι μέσω της επένδυσης θα μπορέσουν οι εκμεταλλεύσεις να αυξήσουν την καλλιεργούμενη έκταση των σανοδοτικών. Ειδικά οι νέοι αγρότες που πρόσφατα ξεκίνησαν την αγροτική τους δραστηριότητα και δεν μπορούν να πετύχουν στην υφιστάμενη κατάσταση, τα ιδιαιτέρως απαιτητικά όρια που θέτει η παράγραφος.

4. Άρθρο 9 – Ειδικές προϋποθέσεις επιλεξιμότητας επενδύσεων – Παρ. 3 – Αγορά γηςΣύμφωνα με την προδημοσίευση, επιλέξιμο μπορεί να είναι αγροτεμάχιο το οποίο είναι όμορο με ιδιόκτητο αγροτεμάχιο της εκμετάλλευσης. Προτείνεται η διεύρυνση της επιλεξιμότητας στις παρακάτω περιπτώσεις:i. Σε αγροτεμάχιο που ήδη κατέχεται από τον αιτούνται κατά ένα ποσοστό του με εξ’ αδιεραίτου ιδιοκτησία, να είναι επιλέξιμη η αγορά όλων των υπόλοιπων μεριδίων, ώστε να αποκτηθεί ο αγρός κατά πλήρη κυριότητα.
ii. Σε νέους αγρότες που δεν κατέχουν γη, να είναι επιλέξιμη η αγορά οποιουδήποτε αγροτεμαχίου/ων κατά πλήρη κυριότητα.
iii. Σε περιπτώσεις αγρών που χωρίζονται από αγροτικό δρόμο, να θεωρείται ότι πληρούν το κριτήριο του όμορου τεμαχίου.

5. Άρθρο 10 – Μη επιλέξιμες δαπάνες – Παρ. 14 – Ενίσχυση Ελκυστήρα
Σύμφωνα με τη προδημοσίευση, δεν ενισχύεται η αγορά οποιουδήποτε ελκυστήρα στην περίπτωση που στις 31.12.2022 υπήρχε μη αποσβεσμένος ελκυστήρας στην εκμετάλλευση. Εξαιρείται η περίπτωση όπου πραγματοποιείται αναδιάρθρωση της εκμετάλλευσης προς
δενδρώδεις καλλιέργειες. Προτείνεται και η ανάστροφη εξαίρεση, δηλαδή να ενισχύεται ελκυστήρας κατ’ εξαίρεση της ύπαρξης μη αποσβεσμένου, στις περιπτώσεις που πραγματοποιείται αναδιάρθρωση της εκμετάλλευσης προς τις αροτραίες καλλιέργειες, διότι είναι αυτές που συμβάλλουν στην επισιτιστική επάρκεια. Η εισαγωγή της εξαίρεσης να καλύπτει τις περιπτώσεις που υπάρχει μη αποσβεσμένος ελκυστήρας στο 35% της συνολικής ιπποδύναμης, που προκύπτει από τον τύπο teres. Δηλαδή εάν από τον τύπο teres προκύπτει ότι ενισχύεται ιπποδύναμη 200ΗΡ και στην
εκμετάλλευση υπάρχει ελκυστήρας αναπόσβεστος με ισχύ μικρότερη των 70ΗΡ, τότε να μπορεί να ενισχυθεί ελκυστήρας μέχρι 130ΗΡ στην εκμετάλλευση, για αροτραίες καλλιέργειες.

6. Άρθρο 15 – Ύψος αιτούμενου προϋπολογισμού αίτησης στήριξης – Αύξηση του μέγιστου επιλέξιμου Π/Υ της πρότασης
Ως όριο επιλέξιμου προϋπολογισμού για όλες τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις ορίζεται το ποσό των 150.000 €, το οποίο δύναται να αυξηθεί έως και το ποσό των 250.000 € με την προϋπόθεση ότι η τυπική απόδοση της εκμετάλλευσης, σύμφωνα με την Ενιαία Δήλωση
Εκμετάλλευσης του έτους 2022, ανέρχεται τουλάχιστον στο 25% του αιτούμενου προϋπολογισμού. Τα όρια που τίθενται από το κείμενο της διαβούλευσης, είναι επαρκή για τις περισσότερες περιπτώσεις, όμως για συγκεκριμένες κατηγορίες επενδύσεων αποτελούν τροχοπέδη για την υποβολή ενός ολοκληρωμένο επενδυτικού σχεδίου. Προτείνεται περαιτέρω αύξηση του μέγιστου ορίου επιλέξιμου Π/Υ μιας πρότασης, μέχρι
τις 500.000€ για συγκεκριμένες επενδύσεις. Οι επενδύσεις αυτές αφορούν σε:
i. Σταυλικές εγκαταστάσεις αιγοπροβατοτροφίας και βοοτροφίας.
ii. Κτηνοτροφικό εξοπλισμό (ρομποτικά αρμεκτήρια, γαλακτομέτρηση, διαστρωτήρες στρωμνής, σκράπερ, κλπ)
iii. Εγκαταστάσεις και εξοπλισμός για καθετοποίηση πρώτης πώλησης (ξηραντήρια, διαλογητήρια, κλπ)

7. Άρθρο 16 – Χρηματοδότηση επενδυτικού σχεδίου – Ένταση ενίσχυσης
Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας πλήττεται από τις επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης, σε όρους απασχόλησης και εισοδήματος, λόγω της απόφασης της Κυβέρνησης για απεξάρτηση της χώρας από τα ορυκτά καύσιμα για ενεργειακή χρήση και από βιομηχανίες
έντασης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η προσπάθεια αναδιάρθρωσης του παραγωγικού μοντέλου της Περιφέρειας, φέρνει τον πρωτογενή τομέα της οικονομίας μπροστά στην πρόκληση εκσυγχρονισμού και διασφάλισης της βιωσιμότητας του, δημιουργώντας παράλληλα την ανάγκη για παροχή επιπλέον κινήτρων στους παραγωγούς για συμμετοχή στο εγχείρημα. Για τους παραπάνω λόγους, προτείνεται η αύξηση της έντασης ενίσχυσης με προσθήκη ποσοστού 10%, σε όλες τις κατηγορίες δικαιούχων της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.

8. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – Μεθοδολογία εκλογής γεωργικού ελκυστήρα – Διεύρυνση πίνακα παραρτήματος 3 για εκμεταλλεύσεις Αρωματικών Φυτών
Στον πίνακα του Παραρτήματος 3, όπου περιλαμβάνονται οι περιπτώσεις επιλεξιμότητας ελκυστήρα χωρίς τη χρήση αλγορίθμου teres, δεν υπάρχει ειδική πρόβλεψη για τις εκμεταλλεύσεις αρωματικών φυτών. Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι οι εκμεταλλεύσεις που έχουν κυρίως αρωματικά φυτά να μην μπορούν πρακτικά να ενισχυθούν για ελκυστήρα. Ενδεικτικά αναφέρεται, ότι μια εκμετάλλευση καλλιέργειας κρόκου, για να τύχει ενίσχυσης
για ελκυστήρα 80ΗΡ σύμφωνα με τον υφιστάμενο πίνακα, χρειάζεται 100 στρέμματα κρόκο
(ή Τσάι, ή λεβάντα κλπ). Αυτό μεταφράζεται σε μέγεθος εκμετάλλευσης 6 ΜΑΕ και Τυπικής Απόδοσης 95.000€. Πρέπει δηλαδή να είναι τεράστια, κάτι που στη πράξη είναι ανέφικτο. Προτείνεται να συμπεριληφθούν στον πίνακα οι εκμεταλλεύσεις αρωματικών φυτών, μεγέθους άνω των 20 στρ. για ιπποδύναμη ελκυστήρα έως 60ΗΡ, και μεγέθους άνω των 30 στρ. για ιπποδύναμη ελκυστήρα έως 70ΗΡ.

9. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – Μεθοδολογία εκλογής γεωργικού ελκυστήρα – Αλλαγή πίνακα παραρτήματος 3 για εκμεταλλεύσεις ΟΠ και Αμπέλου
Στον πίνακα του παραρτήματος 3, όπου περιλαμβάνονται οι περιπτώσεις επιλεξιμότητας ελκυστήρα χωρίς τη χρήση αλγορίθμου teres, για τη προμήθεια ελκυστήρα έως 70ΗΡ απαιτούνται καλλιέργειες οπωροκηπευτικών και αμπέλου σε έκταση 45 στρ. και για τη
προμήθεια ελκυστήρα 80ΗΡ καλλιέργειες 60 στρ. Ο αντίστοιχος πίνακας στη πρόσκληση του 2017 για το Υ/Μ 4.1.1 όριζε εκτάσεις 20 στρ. και 50 στρ. οπωροκηπευτικών και αμπέλου για τη προμήθεια ελκυστήρων 70ΗΡ και 80ΗΡ αντίστοιχα. Υπάρχει μια αύξηση δηλαδή στο απαιτούμενο ελάχιστο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων οπωροκηπευτικών περισσότερο από 100%, για τη προμήθεια ελκυστήρα 70ΗΡ. Με βάση την εμπειρία που υπάρχει, για το μέσο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων οπωροκηπευτικών και αμπέλου και της απαιτούμενης ισχύος ελκυστήρα, για την έγκαιρη εκτέλεση των αγροτικών εργασιών, προτείνεται η προσαρμογή του πίνακα από δύο σε τρείς κατηγορίες ελάχιστου μεγέθους οπωροκηπευτικών και αμπέλου και ιπποδύναμης ως εξής:
 20 στρ καλλιεργειών για ισχύς ελκυστήρα έως 60ΗΡ
 30 στρ καλλιεργειών για ισχύς ελκυστήρα έως 70ΗΡ
 60 στρ καλλιεργειών για ισχύς ελκυστήρα έως 80ΗΡ

10. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5 – Κοινοτικά πρότυπα – Θεωρήσεις σχεδίων κτιριακών σε προαιρετική βάση
Η θεώρηση αρχιτεκτονικών σχεδίων για συμμόρφωση με τα εθνικά και κοινοτικά πρότυπα, προκαλεί ιδιαίτερο φόρτο εργασίας τόσο στα μελετητικά γραφεία όσο και στις υπηρεσίες που πραγματοποιούν τη θεώρηση. Η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι ο φόρτος αυτός είναι άσκοπος τις περισσότερες φορές, διότι αφενός μεν υπάρχει πιθανότητα μια πρόταση να μην εγκριθεί, αφετέρου δε, σπανίως μια επένδυση κτιριακών υλοποιείται χωρίς απόκλιση από τον αρχικό φάκελο. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι στο αίτημα πληρωμής ή στο αίτημα τροποποίησης να χρειάζεται εκ νέου θεώρηση των τροποποιημένων σχεδίων. Προτείνεται η θεώρηση των σχεδίων να είναι προαιρετική, για αυτούς που επιθυμούν να
υλοποιήσουν την επένδυση πριν λάβουν την τελική έγκριση. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις τα σχέδια θα υποβάλλονται με ευθύνη του συντάκτη για τη
συμμόρφωσή τους με τις εθνικές και κοινοτικές προδιαγραφές και θα υποβάλλονται
θεωρημένα μετά την έγκριση, είτε στο 1ο αίτημα πληρωμής είτε στο αίτημα τροποποίησης.

11. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 10 – Ανώτατη επιλέξιμη δαπάνη ανά κατηγορία επενδύσεων – Αύξηση της ανώτατης επιλέξιμης δαπάνης Ελκυστήρα και παρελκομένων
Ως όριο προϋπολογισμού δαπανών για επενδύσεις σε ελκυστήρες και παρελκόμενα ορίζονται οι 130.000€ και ειδικά η δαπάνη αγοράς ελκυστήρα δεν μπορεί να ξεπεράσει τις 100.000€. Δεδομένου πως ελκυστήρες και παρελκόμενα μεγάλου μεγέθους, συνεπώς και αξίας κτήσης, χρησιμοποιούνται στη παραγωγή ειδών που συμβάλλουν στην επισιτιστική επάρκεια (σιτηρά – ζωοτροφές), τα παραπάνω όρια κρίνονται ιδιαίτερα χαμηλά κάτι που
θα οδηγήσει είτε στην υποβολή μη ολοκληρωμένων προτάσεων είτε στην αποτροπή υποβολής επενδυτικών προτάσεων στους κλάδους που συμβάλουν στην επισιτιστική επάρκεια. Ενδεικτικό του πόσο χαμηλά είναι τα όρια που τίθενται στη προδημοσίευση είναι ότι τα αντίστοιχα όρια επενδύσεων στην πρόσκληση το 2017 ήταν 150.000€ για ελκυστήρα και παρελκόμενα και 120.000 για ελκυστήρα, ενώ από το 2017 μέχρι σήμερα έχουν λάβει χώρα σημαντικές ανατιμήσεις σε όλους τους κλάδους της οικονομίας συμπεριλαμβανομένων και των γεωργικών μηχανημάτων. Προτείνεται τα μέγιστα επιλέξιμα όρια για τις δαπάνες αγοράς ελκυστήρα και παρελκόμενων, να ανεβούν τουλάχιστον κατά 30% στις περιπτώσεις επενδύσεων που χρησιμοποιούνται κυρίως σε καλλιέργειες που συμβάλλουν στην επισιτιστική επάρκεια.

12. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 11 – Κριτήρια βαθμολόγησης – Βαθμολόγηση μελλοντικής κατάστασης
Από τα προτεινόμενα προς βαθμολόγηση κριτήρια απουσιάζει η βαθμολόγηση της μελλοντικής κατάστασης, κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα να μην οδηγείται το επενδυτικό σχέδιο σε δράσεις ανάπτυξης των επιθυμητών κλάδων καλλιεργειών/εκτροφών. Προτείνεται η εισαγωγή κριτηρίου βαθμολόγησης μελλοντικής κατάστασης, ώστε να προωθηθούν επενδυτικά σχέδια σε στοχευμένους κλάδους.

13. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 11 – Κριτήρια βαθμολόγησης – Αναλογικότητα κριτηρίων 1.1 & 1.2
Η βαθμολόγηση του προσανατολισμού της υφιστάμενης κατάστασης του κριτηρίου 1.1 αποδίδεται όταν η εκμετάλλευση συγκεντρώσει το 80% της συνολικής παραγωγικής της δυναμικότητας σε βαθμολογούμενους κλάδους. Το υψηλό απαιτούμενο ποσοστό επίτευξης βαθμολόγησης του κριτηρίου και η μη αναλογική απόδοση βαθμολόγησης το καθιστούν ιδιαίτερα άδικο για εκμεταλλεύσεις που παράγουν σημαντικό βαθμό της παραγωγικής τους δυναμικότητας σε βαθμολογούμενους κλάδους αλλά δεν επιτυγχάνουν το ποσοστό του 80% επί του συνόλου. Προτείνεται η κυμαινόμενη (αναλογική) βαθμολόγηση του κριτηρίου μεταξύ, του 30% και του 80% της συνολικής παραγωγικής της δυναμικότητας σε βαθμολογούμενους κλάδους. Ομοίως για το κριτήριο 1.2 όπου αξιολογείται και βαθμολογείται ο προσανατολισμός της παραγωγικής δυναμικότητας της υφιστάμενης εκμετάλλευσης σε φιλικά προς το περιβάλλον συστήματα καλλιέργειας, προτείνεται η κυμαινόμενη (αναλογική) βαθμολόγηση του κριτηρίου μεταξύ του 40% και του 60% της συνολικής παραγωγικής της δυναμικότητας σε πιστοποιημένους κλάδους.

14. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 11 – Κριτήρια βαθμολόγησης – Μοριοδότηση επιλαχόντων σχεδίων βελτίωσης
Δεδομένου του μεγάλου αριθμού επιλαχόντων της πρόσκλησης του μέτρου 4.1.1 και του γεγονότος ότι το επενδυτικό τους ενδιαφέρον δεν μπόρεσε να καλυφθεί από καμία άλλη πηγή χρηματοδότησης, προτείνεται η επιλεξιμότητά τους στο κριτήριο βαθμολόγησης 3.2 και η βαθμολόγησή τους
με 8 μόρια. Επίσης, να είναι επιλέξιμες για ενίσχυση κατά παρέκκλιση, όσες δαπάνες έκαναν οι συγκεκριμένοι μετά την υποβολή του αιτήματος υπαγωγής στο Υ/Μ 4.1.1.

15. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 11 – Κριτήρια βαθμολόγησης – Μοριοδότηση Απολιγνιτοποίησης
Στα κριτήρια βαθμολόγησης ενώ προβλέπεται η βαθμολόγηση πραγματοποίησης επενδύσεων σε εκμεταλλεύσεις περιοχών που έχουν κηρυχθεί πυρόπληκτες, απουσιάζει η βαθμολόγηση πραγματοποίησης επενδύσεων σε εκμεταλλεύσεις περιοχών που βρίσκονται σε καθεστώς απολιγνιτοποίησης. Προτείνεται η εισαγωγή ανάλογου κριτηρίου βαθμολόγησης των επενδύσεων σε περιοχές σε καθεστώς απολιγνιτοποίησης.
Τέλος, είναι εκ των ων ουκ άνευ να αναφερθεί, ότι είναι επιβεβλημένη η εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης για τις περιοχές που βρίσκονται σε καθεστώς απολιγνιτοποίησης, καθώς είναι η ικανή και αναγκαία προϋπόθεση για την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών από αυτή την εξέλιξη. Με την πεποίθηση προτάσεις μας συμβάλουν στην ορθολογική αξιοποίηση των πόρων, στην απρόσκοπτη εφαρμογή του προγράμματος, αλλά και στην προσπάθεια άμβλυνσης των αρνητικών συνεπειών στην ΠΔΜ λόγω της απολιγνιτοποίησης, παραμένουμε στη διάθεση σας για κάθε διευκρίνιση ή συνεργασία επί του θέματος.
Με τιμή,

για τη Δ.Ε. του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. / Π.Δ.Μ.
Ο Πρόεδρος
Θεόδωρος Γ. Σιόγκας