Το πρωινό της Πέμπτης 2 Σεπτεμβρίου επέλεξε ο Μίκης Θεοδωράκης για να περάσει στην αιωνιότητα. Ο άνθρωπος σύμβολο μιας ολόκληρης χώρας δεν βρίσκεται πια εδώ, με το άγγελμα του θανάτου του να συγκλονίζει κάθε Έλληνα, κάθε Ελληνίδα, κάθε πολίτη αυτού του κόσμου.

Γιατί ο Μίκης, αυτός ο συνθέτης, ο πολιτικός, ο ποιητής, ο συγγραφέας αγαπήθηκε στα πέρατα της γης. Πήρε την Ελλάδα και την έβαλε μέσα στη μουσική του, την ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο.

Μπορεί να «έφυγε» αλλά θα μείνει για πάντα κοντά μας, μέσα από την αυθεντικότητα και τη διαχρονικότητα των έργων του.

O ανυπέρβλητος Μίκης Θεοδωράκης στα 90 χρόνια της ζωής του συνάντησε και συνεργάστηκε με σημαντικούς καλλιτέχνες, ποιητές, μουσικούς, συνθέτες, στιχουργούς και σκηνοθέτες. Είδε τις συνθέσεις του να ντύνουν ταινίες και να τραγουδιούνται από σπουδαίες φωνές τόσο της Ελλάδας, όσο και του εξωτερικού.

Οι Beatles, η Εντίθ Πιάφ, η Ίβα Τζανίκι, η Τζόαν Μπάεζ, η Άρια Σαϊγιόνμαα και οι Savage Republic έχουν τραγουδήσει κάποια από τα πιο όμορφα τραγούδια του, με την ιστορία του καθενός να συγκλονίζει.

«Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μου» από τα «σκαθάρια»

Το ημερολόγιο έγραφε 8 Αυγούστου του 1963, όταν στην ραδιοφωνική εκπομπή «Pop Go The Beatles» ακούστηκε το «Honeymoon Song». Τη μουσική του είχε γράψει το 1958 ο Μίκης Θεοδωράκης για το μπαλέτο «Οι εραστές του Τερουέλ» στην ταινία «Luna De Meil» του Μάικλ Πάουελ. Έγινε πασίγνωστο με τον τίτλο «Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μου». Οι στίχοι ήταν του Νίκου Γκάτσου, που υπέγραφε με το ψευδώνυμο Βασίλης Καρδής.

Η πρώτη εκτέλεση ήταν της Γιοβάννα. Στο εξωτερικό το διασκεύασε ο Γουίλιαμ Σάνσομ και το ερμήνευσε ο Μαρίνο Μαρίνι και το κουαρτέτο του.

Πώς όμως το τραγούδησαν τα «σκαθάρια»; Το γνωστό συγκρότημα, στην αρχή της καριέρας του βρέθηκε στο στούντιο του BBC στο Λονδίνο, για να κάνει ζωντανή ηχογράφηση. Εκεί άκουσαν το τραγούδι του Μίκη και αποφάσισαν να το συμπεριλάβουν στην ηχογράφηση.

Η εκδοχή των Beatles κυκλοφόρησε από το αρχείο του BBC στις 30 Νοεμβρίου του 1994, όταν συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ «The Beatles: Live at the BBC». Στα φωνητικά ήταν ο Πολ ΜακΚάρτνεϊ, στην κιθάρα οι Τζον Λένον και Τζορτζ Χάρισον, και στα ντραμς ο Ρίνγκο Σταρ.

Ο Μίκης, το «σπουργιτάκι» και η «Όμορφη Πόλη»

Η «Όμορφη Πόλη» φέρει την υπογραφή του Γιάννη, αδερφού του Μίκη, που είχε γράψει τους στίχους του κομματιού. Ανήκει στον κύκλο τραγουδιών «Λιποτάκτες» που συνέθεσε ο ίδιος το 1952. Η πρώτη εκτέλεση ανήκει στον ίδιο τον Θεοδωράκη.

Το 1962, το τραγούδι διασχίζει τα ελληνικά σύνορα και μεταμορφώνεται ριζικά, αποκτώντας γαλλικό τίτλο, γαλλικούς στίχους και την υπέροχη φωνή της Εντίθ Πιάφ, για τις ανάγκες της ταινίας «Εραστές του Τερουέλ» – όπως είναι και ο νέος τίτλος του κομματιού.

Η ταινία, σε σκηνοθεσία Jacques Plante και μουσική Μίκη Θεοδωράκη, έγινε η αφορμή για μια από τις τελευταίες ηχογραφήσεις της Εντίθ Πιάφ, που λίγου καιρό αργότερα θα έφευγε από τη ζωή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν ο Μίκης Θεοδωράκης συνάντησε για πρώτη φορά το «σπουργιτάκι», εκείνο ήταν ήδη εξαιρετικά καταβεβλημένο. Ο ίδιος είχε δηλώσει στη Lifo:

«Το δυστύχημα ήταν που τη γνώρισα στα τελευταία της. Τα αγάπησε πολύ αυτά τα δύο τραγούδια μου που είπε, την «Όμορφη Πόλη» στα γαλλικά και το «Quatorze Juillet». Ήταν ένα φιλμ που γυριζόταν τότε, το «Les amants de Teruel», κι εγώ έγραφα τη μουσική.

Για την προώθηση αυτού του φιλμ μάλλον με πίεζε ο εκδότης να γίνουν στα γαλλικά τα τραγούδια για να τα πει αυτή. Με πήγε στο σπίτι της. Όταν τον ρώτησε στο τηλέφωνο «πώς λέγεται αυτός ο συνθέτης;» και της είπε «Τεοντορακίς», απάντησε: «Ω, δεν θέλω άλλον έναν θεό στον κήπο μου!»»

«Τη γνώρισα παραμορφωμένη, δυστυχώς… Δεν ήταν μόνο η κοντούλα εύθραυστη Πιάφ, αλλά μια γυναίκα με άσχημα δόντια και παραμορφωμένα δάχτυλα απ’ την αρθρίτιδα. Κάθισα στο πιάνο εγώ κι όταν άρχισε να τραγουδάει, ε; Καλά, ήταν φοβερή! Φοβερή! Αξέχαστη στιγμή».

Η Ίβα Τζανίκι και το «Fiume Amaro»

Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε συνεργαστεί και με μία από τις γνωστότερες Ιταλίδες τραγουδίστριες και ερμηνεύτρια, την Ίβα Τζανίκι. Η ίδια μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τον χαμό του παγκοσμίου φήμης μουσικοσυνθέτη και γυρνώντας τον χρόνο πίσω αναφέρθηκε στον δίσκο της που έσπασε ρεκόρ πωλήσεων.

«Χρωστάω πάρα πολλά στον Μίκη. Στην δεκαετία του εβδομήντα κυκλοφόρησε ο δίσκος μου, το «Caro Theodorakis», ο οποίος, στην Ιταλία, έσπασε ρεκόρ πωλήσεων. Η αφιέρωσή του, πάνω στον δίσκο αυτό, με συγκίνησε ιδιαίτερα. Είχε γράψει ένα τραγούδι για μένα, και εγώ ηχογράφησα τον Long Playng αυτό, με δώδεκα τραγούδια του στα ιταλικά. To Fiume Amaro, (το Καϋμός) πούλησε πάνω από ένα εκατομμύριο δίσκους. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ: όταν πήγα με το πικάπ, σε νοσοκομείο της Ρώμης, για να ακούσει τις ερμηνείες μου, ο Μίκης και δυο σύντροφοί του της αντίστασης, άρχισαν να κλαίνε, και συγκινήθηκα και εγώ. Ήταν μοναδικές στιγμές», δήλωσε η Ίβα Τζανίκι.

Το μόνο για το οποίο λυπάμαι είναι ότι δεν μπόρεσα να πάω μαζί του σε περιοδεία στην Ευρώπη, στην οποία με είχε καλέσει. Η δισκογραφική μου εταιρία, δυστυχώς, με ανάγκασε να πάρω μέρος στο ιταλικό φεστιβάλ τραγουδιού του Σαν Ρέμο. Θυμάμαι, όμως, μια συναυλία στην Αθήνα, μαζί του, λίγο μετά το τέλος της δικτατορίας. Μια σπάνια, τρομερά δυνατή συγκίνηση», πρόσθεσε η Ιταλίδα ερμηνεύτρια.

«Ο Θεοδωράκης είναι η πραγματική μουσική, η μελωδία, το μεσογειακό τραγούδι. Ήταν το έμβλημα, το κύριο σημείο αναφοράς του μεσογειακού τραγουδιού, του χρωστάμε όλοι μας πάρα πολλά» κατέληξε η Ίβα Τζανίκι. 

Το τραγούδι μνήμης του Μαουτχάουζεν από την Τζόαν Μπαέζ

Το 1983 στην Κρήτη, η Τζόαν Μπαέζ σε μια σπουδαία και σπάνια ερμηνεία της, τραγούδησε στα ελληνικά. Το κεντρικό κομμάτι του δίσκου, το «Άσμα Ασμάτων» είναι ίσως ο ωραιότερος ερωτικός θρήνος που γράφτηκε ποτέ και παραπέμπει στα θρηνητικό κάλεσμα του Βασιλιά Σολομώντα προς τη «Νύφη» στο βιβλικό «Άσμα Ασμάτων».

Έγινε το τραγούδι μνήμης του Μαουτχάουζεν και κάθε χρόνο, στους εορτασμούς της απελευθέρωσης του πρώην στρατοπέδου συγκέντρωσης, είναι αυτό που ηχεί από τα μεγάφωνα σαν ύμνος για χιλιάδες επιζώντες αλλά και διαδηλωτές της ειρήνης.

Σημειώνεται ότι στην αρχική ελληνική έκδοση του έργου, που ηχογραφήθηκε το 1966, περιλαμβάνονται τέσσερα μελοποιημένα (από τον Μίκη Θεοδωράκη) ποιήματα του Ιάκωβου Καμπανέλλη («Άσμα ασμάτων», «Ο Αντώνης», «Ο δραπέτης» και «Όταν τελειώσει ο πόλεμος») καθώς και άλλων ποιητών («Κουράστηκα να σε κρατώ» του Δημήτρη Χριστοδούλου, «Ο ίσκιος έπεσε βαρύς» του Γεράσιμου Σταύρου, «Πήρα τους δρόμους του ουρανού» του Τάσου Λειβαδίτη, και «Στου κόσμου την ανηφοριά», «Το εκκρεμές» και «Τ’ όνειρο καπνός» του Νίκου Γκάτσου). Τραγουδάει η Μαρία Φαραντούρη.

Η βόρεια θεά του Μίκη Θεοδωράκη

Ήταν 16 Νοεμβρίου 1970, όταν συνάντησε για πρώτη φορά τον Μίκη Θεοδωράκη, στην αίθουσα τελετών της παλιάς φοιτητικής εστίας του πανεπιστημίου του Ελσίνκι. Ο λόγος για την Άρια Σαϊγιόνμαα.

Μέσα σε εκείνη την αίθουσα, η Άρια κλήθηκε να τραγουδήσει στην γλώσσα της, στα Φινλανδικά, τον συνθέτη που είχε ανακαλύψει και είχε ήδη αρχίσει να μελετά το έργο του και να το τραγουδά μεταφρασμένο στη γλώσσα της.

Κι όταν εκείνος την άκουσε, χωρίς να πει σε κανέναν τίποτα, σηκώθηκε από την πρώτη σειρά του κοινού, ανέβηκε στη σκηνή, πήρε τη θέση του στο πιάνο και τη συνόδευε σε μία συναυλία που έμελλε να είναι η πρώτη από τις ίσως περισσότερες από χίλιες συναυλίες που έδωσε τελικά μαζί του γυρνώντας πολλές φορές ολόκληρο τον κόσμο στα επόμενα χρόνια.

Ο Μίκης ανακοίνωνε στο κοινό, όπως και στην ίδια, εκείνη ακριβώς τη στιγμή, ότι θα την έπαιρνε μαζί του στην επόμενη παγκόσμια περιοδεία του. Τραγούδησε δίπλα του σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης και, φυσικά, στην πατρίδα της, τη Σκανδιναβία, όπου η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη έγινε μέσα από τη φωνή, τις συναυλίες και τους δίσκους της και δική τους μουσική.

Όταν οι Savage Republic διασκεύασαν τον «Αντώνη»

Το 1982 οι Savage Republic στο άλμπουμ «Tragic Figures» διασκεύασαν το τραγούδι ο «Αντώνης» του Μίκη Θεοδωράκη. Ένα τραγούδι σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη, το οποίο είχε τραγουδήσει για πρώτη φορά η Μαρία Φαραντούρη το 1966 στο άλμπουμ «Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν».