Περιβαλλοντικές Οργανώσεις ζητούν από την ΕΕ να σταματήσει τη συστηματική παραβίαση της ενωσιακής νομοθεσίας στην Ελλάδα εις βάρος της φύσης

Καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη συστηματική και κατάφωρη παραβίαση της ενωσιακής νομοθεσίας από την Ελληνική Δημοκρατία κατέθεσαν στις 14 Φεβρουαρίου 2020, η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, η Καλλιστώ και η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης.

Ο λόγος που οδήγησε στην καταγγελία αυτή είναι η συστηματική αδειοδότηση και εγκατάσταση βιομηχανικής κλίμακας ΑΣΠΗΕ (Αιολικοί Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας) εντός προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.

Τα αδιάσειστα επιστημονικά στοιχεία, με βάση δεδομένα δορυφορικής τηλεμετρίας, δείχνουν ότι οι συγκεκριμένοι ΑΣΠΗΕ θα έχουν επιβλαβείς συνέπειες για την ακεραιότητα των ευαίσθητων οικοτόπων και θα αποτελέσουν απειλή για τη βιοποικιλότητα. Τα πουλιά, και ειδικά ορισμένα κρισίμως απειλούμενα και προστατευόμενα είδη όπως το Όρνιο, ο Μαυρόγυπας και ο Ασπροπάρης, αλλά και τα χειρόπτερα (νυχτερίδες), θα έχουν αυξημένη θνησιμότητα εξαιτίας των προσκρούσεων στους έλικες των ανεμογεννητριών, προστατευόμενα είδη προτεραιότητας της άγριας πανίδας (αρκούδα, λύκος) θα εκτοπιστούν, ενώ θα μειωθεί η αναπαραγωγική τους επιτυχία εξαιτίας της απώλειας ή/και κατάτμησης κρίσιμων θέσεων φωλεοποίησης, ενώ ταυτόχρονα θα απειληθούν προστατευόμενα ενδημικά ή/και απειλούμενα είδη χλωρίδας και πανίδας (λεπιδόπτερα) από την ένταση και έκταση της βιομηχανικής κλίμακας δραστηριότητας εντός των προστατευόμενων περιοχών.

Ειδικότερα, οι επιπτώσεις δεν προέρχονται μόνο από τη λειτουργία των ΑΣΠΗΕ, αλλά επίσης από τις βαριές κατασκευές που τους συνοδεύουν (συνοδά έργα), όπως μεγάλης έκτασης οδοποιία, δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος κ.ά. Επίσης, με το παρόν νομικό καθεστώς αλλά και με την έλλειψη Σχεδίων Διαχείρισης για τις προστατευόμενες περιοχές, δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθούν πλήρως οι επιπτώσεις των έργων αυτών.

Η καταγγελία βασίζεται στη συστηματική παραβίαση εκ μέρους της Ελληνικής Δημοκρατίας του άρθρου 6, παραγράφου 3 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Υπενθυμίζεται ότι με βάση την οδηγία αυτή έχει συσταθεί –τόσο στην Ελλάδα όσο και στα άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης– το πανευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.

Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι και το Συμβούλιο της Επικρατείας, στις αποφάσεις που εκδίδει για εγκατάσταση ΑΣΠΗΕ εντός περιοχών του δικτύου Natura 2000, συχνά δεν συνυπολογίζει τις επιταγές του ενωσιακού δικαίου όσον αφορά τη «δέουσα εκτίμηση» των επιπτώσεων, καθώς εγκρίνει έργα με αποδεδειγμένα σοβαρές επιπτώσεις σε οικότοπους και βιοποικιλότητα.

Επισημαίνουμε ότι, με βάση το άρθρο 6, παράγραφος 3 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία είναι δεσμευτική τόσο για τη διοίκηση όσο και για τα δικαστήρια, αν οι αρμόδιες εθνικές αρχές διατηρούν έστω και αμφιβολίες ως προς την απουσία επιβλαβών συνεπειών ενός έργου, τότε είναι υποχρεωμένες να ακυρώσουν την εκτέλεσή του.

Σημειώσεις για τους συντάκτες:

• Μπορείτε να κατεβάσετε σχετικό οπτικό υλικό από ΕΔΩ
• Το Δίκτυο NATURA 2000 αποτελεί ένα συνεκτικό, οικολογικό σύνολο προστατευόμενων περιοχών στην Ευρώπη, τόσο χερσαίων όσο και θαλάσσιων. Οι περιοχές που απαρτίζουν το Δίκτυο έχουν οριστεί ειδικά για την προστασία τύπων οικοτόπων και ειδών χλωρίδας, πανίδας και ορνιθοπανίδας τα οποία απαριθμούνται στις Οδηγίες για τη φύση. Τα είδη αυτά προστατεύονται επειδή είναι απειλούμενα, ευάλωτα, σπάνια, ή/και ενδημικά και οι περιοχές επειδή φιλοξενούν εξαιρετικά παραδείγματα οικοτόπων. Το Δίκτυο NATURA 2000 είναι το μεγαλύτερο δίκτυο προστατευμένων περιοχών παγκοσμίως. Σκοπός του Δικτύου είναι η διασφάλιση της κατάσταση διατήρησης ή η αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των τύπων οικοτόπων και ειδών, για τα οποία αυτές οι περιοχές έχουν οριστεί.

Περισσότερα για το Δίκτυο NATURA 2000 ΕΔΩ

• Η υποβολή καταγγελίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ένα από τα βασικά μέσα που διαθέτουν οι πολίτες για να καταγγείλουν κάθε μέτρο (νομοθετικό, κανονιστικό ή διοικητικό) ή πρακτική κράτους μέλους, που θεωρούν ότι παραβιάζει το δίκαιο της ΕΕ. Η Επιτροπή διερευνά την καταγγελία και εάν κρίνει ότι υπάρχει τέτοια παράβαση έχει τη δυνατότητα να κινήσει διαδικασία παράβασης κατά του κράτους μέλους και, στη συνέχεια, να ασκήσει προσφυγή ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

• Η περίπτωση της εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ στα Άγραφα: Στην περιοχή του ορεινού συμπλέγματος των Αγράφων, στα σύνορα της Ευρυτανίας και της Καρδίτσας, έχουν αδειοδοτηθεί δύο ΑΣΠΗΕ, αμφότεροι εντός περιοχών Naturaκαι συγκεκριμένα σε περιοχές που είναι καίριας σημασίας τόσο για τα Όρνια, όσο και για την καφέ αρκούδα και τον λύκο. Ο πρώτος ΑΣΠΗΕ θα έχει ισχύ 46MW και 20 ανεμογεννήτριες, ενώ ο δεύτερος, ισχύ 40MW και επίσης 20 ανεμογεννήτριες. Οι δύο ΑΣΠΗΕ θα συνδέονται με το εθνικό δίκτυο με εναέριο δίκτυο μεταφοράς ρεύματος, μέσω πυλώνων υψηλής τάσης. Όπως προκύπτει από τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων των δύο έργων, οι δύο ΑΣΠΗΕ θα εγκατασταθούν σε απόσταση μόλις 900 μ. και 2,8 χλμ. αντίστοιχα από τη βασική κούρνια των Όρνιων στην περιοχή, όπου έχουν καταγραφεί συγκεντρώσεις έως και 50 ατόμων (20-25% του συνολικού πληθυσμού Όρνιων της ηπειρωτικής Ελλάδας). Η θιγόμενη περιοχή αποτελεί επίσης τομέα επαν-αποίκησης της καφέ αρκούδας (είδος προτεραιότητας). Παράλληλα, μόνο για την εγκατάσταση των δύο αυτών ΑΣΠΗΕ θα αλλοιωθούν σε βαθμό μη αναστρέψιμο 843.597 τ.μ. δάσους και δασικών-χορτολιβαδικών εκτάσεων, σε υψόμετρο 1.600-2.000μ. Η έκταση αυτή ισοδυναμεί με 210 γήπεδα ποδοσφαίρου.

• Η περίπτωση της εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ στον Έβρο: Η περιοχή της Θράκης έχει τεράστια ορνιθολογική σημασία για την Ελλάδα και την Ευρώπη. Στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης υπάρχουν πέντε (5) Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ για τα άγρια πτηνά, εκ των οποίων δύο έχουν χαρακτηριστεί Εθνικά Πάρκα και Ειδικές Ζώνες Διατήρησης της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Ιδίως το Εθνικό Πάρκο Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου αποτελεί τόπο πανευρωπαϊκής σημασίας, καθώς έχουν παρατηρηθεί 36 από τα 38 είδη ημερόβιων αρπακτικών της Ευρώπης. Επισημαίνεται ότι τα 103 άτομα του μοναδικού εναπομείναντα στη ΝΑ Ευρώπη πληθυσμού Μαυρόγυπα αναπαράγονται στο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς και χρησιμοποιούν την ευρύτερη περιοχή της Θράκης για τροφοληψία. Στην περιοχή του Έβρου, το Συμβούλιο της Επικρατείας επέτρεψε το 2018 τη δημιουργία δύο ΑΣΠΗΕ (16,1 MW και 12,8 MW). Η περιοχή αμφότερων των ΑΣΠΗΕ εντοπίζεται εντός της ζώνης υψηλής συχνότητας παρουσίας του Μαυρόγυπα, όπου έχει παρατηρηθεί στο πλαίσιο επιστημονικών μελετών αυξημένη θνησιμότητα λόγω πρόσκρουσης σε ανεμογεννήτριες.

• Η περίπτωση της εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ στη Μάνη: Η Μάνη αποτελεί ένα από τα τέσσερα θεσμοθετημένα μεταναστευτικά περάσματα της Ελλάδας, με εθνική και ευρωπαϊκή σημασία, καθώς κατά τη μεταναστευτική περίοδο διέρχονται από την περιοχή περισσότερα από 5.000 αρπακτικά πτηνά, που είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε πρόσκρουση με ανεμογεννήτριες, και τουλάχιστον 7.000-7.500 άτομα συνολικά. Η καταγγελία αφορά τέσσερις ΑΣΠΗΕ, συνολικής ισχύος 103,2 MW (δύο ΑΣΠΗΕ, αποτελούμενοι από 26 και δύο ΑΣΠΗΕ αποτελούμενοι από 22 ανεμογεννήτριες), που έχουν εγκατασταθεί εντός περιοχής Natura. Στα μεταναστευτικά περάσματα, οι επιπτώσεις από πρόσκρουση δεν αφορούν μεμονωμένα άτομα, αλλά μεγάλους αριθμούς από μεταναστευτικά πτηνά που έχουν μεγάλη πυκνότητα κατά τη διέλευσή τους από το πέρασμα. Επομένως, οι θανατώσεις από πρόσκρουση είναι μαζικές και όχι μεμονωμένες. Με βάση το σχέδιο δράσης για τα αρπακτικά, το οποίο εκπονήθηκε στο πλαίσιο της Διεθνούς Σύμβασης της Βόννης, δεν επιτρέπεται η χωροθέτηση ΑΣΠΗΕ σε περιοχές που είναι αναγνωρισμένα μεταναστευτικά περάσματα.

• Η περίπτωση της εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ σε 14 νησίδες του Ν. Αιγαίου: Στον εξαιρετικά περιορισμένο χώρο 14 προστατευόμενων νησίδων του Ν. Αιγαίου, εντός 10 περιοχών Natura 2000 (εκ των οποίων 6 Ζώνες Ειδικής Προστασίας για τα πουλιά) σχεδιάζονται τρεις Αιολικοί Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) με 104 ανεμογεννήτριες (από 3MW έως 6 MW εκάστη), 70 χιλιόμετρα οδικό δίκτυο, 14 λιμάνια, 14 ελικοδρόμια, μόνιμος έντονος φωτισμός τη νύχτα και πλήθος συνοδών έργων (κτίρια, δεξαμενές κ.λπ.). Η κατασκευή-λειτουργία των ΑΣΠΗΕ και η συνεχής ανθρώπινη παρουσία απειλούν άμεσα (με πρόσκρουση, εκτοπισμό, όχληση και καταστροφή ενδιαιτήματος) όλα τα είδη πουλιών για τα οποία οι νησίδες έχουν χαρακτηριστεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας, καθώς και την καταστροφή ενδιαιτημάτων ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας.

Περισσότερες Πληροφορίες:

Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία: Ρούλα Τρίγκου – Συντονίστρια Επικοινωνίας, τηλ: 210 8228704 & 210 8227937 εσωτ.118, rtrigou[at]ornithologiki.gr

Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης: Μίλτος Γκλέτσος – Συντονιστής Δράσεων Φύσης, 210 3224944 εσωτ.112, mgletsos[at]eepf.gr

Καλλιστώ: Δρ. Γιώργος Μερτζάνης – Επιστημονικός Υπεύθυνος, κιν. 699 9230693, mertzanis[at]callisto.gr