«Τη νύχτα στις 11 παρά 15΄ στο Κεντρικό Νοσοκομείο παρέδωσε την αμαρτωλή ψυχή του το βρωμερό σκυλί, ο αρχιδήμιος του λαού της Σαλονίκης Δάγκουλας. Γλίτωσε απ’ τη σκληρή τιμωρία της λαϊκής δικαιοσύνης αυτό το ανθρωπόμορφο τέρας που μαυρόντυσε εκατοντάδες οικογένειες». Η γλαφυρή περιγραφή της είδησης του θανάτου του Αντώνη Δάγκουλα είναι μόνο μια ένδειξη για την τρομοκρατική δράση του αδίστακτου αρχηγού των «Δαγκουλαίων» που το 1944 σκόρπισε τον τρόμο στη Θεσσαλονίκη λειτουργώντας ως το μακρύ χέρι των SS.

«Το τάγμα του Δάγκουλα ήταν ένα εκτελεστικό απόσπασμα με σκοπό να δημιουργήσει ένα κλίμα τρομοκρατίας μέσα στην πόλη. Το σήμα κατατεθέν τους ήταν η εκτέλεση με σφαίρα πίσω από το αυτί αλλά και η άσκοπη χρήση χειροβομβίδων, όπως έγινε στο μακελειό της Τούμπας, όταν επιτέθηκαν στα καφενεία της περιοχής ένα μήνα πριν από την οριστική αποχώρηση των Γερμανών», λέει στην «Κ» ο ερευνητής Ανδρέας Βενιανάκης, συγγραφέας του βιβλίου «Δάγκουλας: Ο “δράκος” της Θεσσαλονίκης» (εκδ. Επίκεντρο).

O κ. Βενιανάκης θα είναι ο οδηγός στον ιστορικό περίπατο που διοργανώνει αύριο η ομάδα «Thessaloniki Walking Tours» με αφετηρία την πλατεία του Βαρδάρη, το βασικό κέντρο εξουσίας του Δάγκουλα. Ο κοντινός σταθμός λεωφορείων ήταν ένα πρόσφορο σημείο συλλήψεων και ελέγχου αποσκευών, τα τιμαλφή των οποίων συνήθως κατέληγαν στα χέρια των «Δαγκουλαίων». Τα επιταγμένα ξενοδοχεία της περιοχής ήταν οι κατοικίες των ανδρών του. Στα δωμάτιά τους έμεναν με τις οικογένειες τους, ενώ σε άλλα κρατούσαν τις «ερωμένες» τους, συνήθως συγγενείς κρατουμένων που εκβίαζαν με αντάλλαγμα τη σωματική ακεραιότητά τους.

Η περιπατητική διαδρομή θα περάσει μέσα από δρόμους και στενά της Θεσσαλονίκης όπου το διαβόητο Τάγμα Ασφαλείας εκτελούσε και βασάνιζε τους κρατουμένους του, ο ακριβής αριθμός των οποίων και τα στοιχεία τους παραμένουν σε μεγάλο ποσοστό άγνωστα. Ο ίδιος, όπως μας λέει ο κ. Βενιανάκης, ομολόγησε λίγο πριν από το τέλος του 700 εκτελέσεις, ενώ εφημερίδες της εποχής ανέβαζαν τον αριθμό τους σε 1.200. «Τόπος μαζικών εκτελέσεων ήταν ο Γαλλικός ποταμός και τα πτώματα κατέληγαν στο ποτάμι. Στην πόλη εκτελούσαν σχεδόν παντού αλλά συνήθως στα Ανω Λαδάδικα που ήταν κοντά στον Βαρδάρη και άφηναν τα πτώματα σε κοινή θέα με θρυμματισμένο κεφάλι για να φοβίσουν τον κόσμο», σημειώνει ο κ. Βενιανάκης.

Ο Αντώνης Δάγκουλας γεννήθηκε το 1904 στη Μικρά Ασία και μετά την ανταλλαγή πληθυσμών πήγε στα Γρεβενά. Θείος του ήταν ο μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός Β΄, άνθρωπος σεβαστός στην περιοχή, ενώ ο αδελφός του Επαμεινώνδας έγινε ένας από τους «Ασους» της πολεμικής αεροπορίας με υπηρεσία στη Μέση Ανατολή. Ο Αντώνης Δάγκουλας δούλεψε σκληρά στην αρχή και αγόρασε ένα μικρό φορτηγό για μεταφορές προς Κοζάνη και Θεσσαλονίκη. Παντρεύτηκε την Καλλιόπη Παπαβραμίδη, η οποία αργότερα αντιτάχθηκε στη δράση του συζύγου της. Από την 22χρονη γυναίκα ο Δάγκουλας απαίτησε για προίκα ένα σπίτι στην ακριβή συνοικία των Γρεβενών με το σκεπτικό ότι ήταν ήδη «μεγάλη» για γάμο για την εποχή.

Ανδρα «εντυπωσιακό» και «γοητευτικό» τον περιγράφουν οι μαρτυρίες της εποχής, κάτι που τον έκανε ιδιαιτέρως αγαπητό στις γυναίκες. Η οικονομική του άνεση του επέτρεπε να διασκεδάζει και να κάνει φιλανθρωπίες αλλά η ιταλική κατοχή, όπως μας λέει ο κ. Βενιανάκης, αποκάλυψε το πραγματικό του πρόσωπο. «Τότε κατέδωσε τους ανταγωνιστές του μεταφορείς στους Ιταλούς και πήρε το μονοπώλιο της δουλειάς». Αυτό, όμως, δεν ξεχάστηκε και όταν ο Δάγκουλας ανέβηκε στο βουνό με τον ΕΛΑΣ συνελήφθη και φυλακίστηκε. Στη φυλακή κακοποιήθηκε και όταν βρέθηκε στα χέρια των Γερμανών, εκείνοι κατάλαβαν ότι θα μπορούσαν να τον χρησιμοποιήσουν.

Ο θάνατός του επήλθε από σηψαιμία έπειτα από τραυματισμό το 1944. Η σορός του έγινε δημόσιο θέαμα στους δρόμους της Θεσσαλονίκης και πριν χαθεί σε έναν σκουπιδότοπο του Βαρδαρίου αρκετοί εξέφρασαν επάνω της την οργή τους. Ωστόσο, όταν ο Ανδρέας Βενιανάκης μίλησε για την έρευνά του με ανθρώπους που έζησαν την Κατοχή, το όνομα του Δάγκουλα άλλαξε το βλέμμα τους. «Δεν έχεις δικαίωμα να μας θυμίζεις τέτοια πράγματα», του είπαν με τρόμο.

​​Thessaloniki Walking Tours, Κυριακή 25/11, 11 π.μ. Πλατεία Βαρδαρίου