Αποχαιρετούμε, σήμερα, τον τελευταίο των θρυλικών καπετάνιων του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα της Πατρίδας μας, τον καπετάν -Χείμαρρο, το Βασίλη Γκανάτσιο.

Μια από τις ηρωικότερες και γνησιότερες ηγετικές μορφές της Ενικής Αντίστασης και των Δημοκρατικών Αγώνων του Ελληνικού Λαού.

Ο ”Χείμαρρος” συμβολίζει μεγάλο και ουσιώδες μέρος των Αγώνων του Λαού μας για Ανεξαρτησία, Δημοκρατία, Δικαιοσύνη, Πρόοδο. Ενώ, παράλληλα, είναι συνδεδεμένος με καθοριστικές εξελίξεις στο εσωτερικό και στους μετασχηματισμούς της Αριστεράς, στη μακρά περίοδο από το 1935 μέχρι τελευταία, με πρωτοφανείς κορυφώσεις την τριακονταετία 1945 – 1975.

Ο ”Χείμαρρος”, τελευταίος των μεγάλων καπετάνιων του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, με περισσότερα από 100 χρόνια βίου !

”100 χρόνια μοναξιάς”, έγραφε ο αείμνηστος Κολομβιανός συγγραφέας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές.

”100 χρόνια Αγώνα”, θα ήταν ο τίτλος για τη ζωή του ‘’Χείμαρρου’’, που περιλαμβάνοντας και πτυχές παρόμοιες μ΄αυτές του τίτλου του έργου του Κολομβιανού νομπελίστα, αποτέλεσε και θα αποτελεί ιστορικό διδακτικό παράδειγμα Ήθους, Εντιμότητας, Συνέπειας.

Γεννημένος την παραμονή του 1915 στο Ζιάκα Γρεβενών, παίρνεις το πτυχίο του Δάσκαλου το 1935, και εργάζεται για μικρό διάστημα ως δάσκαλος σε χωριά των Γρεβενών.

Υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία ως έφεδρος ανθυπολοχαγός στο 27ο Σύνταγμα Κοζάνης. Το 1939 καλείται και πάλι στο Στρατό για 5 μήνες και τον Αύγουστο 1940 επιστρατεύεται και υπηρετεί στην ίδια Μονάδα.

Παίρνει μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ως επικεφαλής διμοιρίας πυροβόλων και τραυματίζεται στις 4 Απριλίου 1941. Τιμάται με αριστείο ανδρείας και τον Πολεμικό Σταυρό Γ΄ τάξεως.

Από τον Ιούνιο του 1941 μαζί με άλλους συγχωριανούς στο Ζιάκα Γρεβενών του συγκροτεί Απελευθερωτική Επιτροπή Αγώνα, που ενσωματώνεται στη συνέχεια στο ΕΑΜ, ενώ ο ίδιος είναι υπεύθυνος του εφεδρικού ΕΛΛΑΣ στα ορεινά χωριά των Γρεβενών.

Παίρνει μέρος στη μάχη του Φαρδύκαμπου, επικεφαλής της ομάδας «Βροντή». Η καθοριστική δύναμη και η θυελλώδης ορμή του στη μάχη αυτή του αποφέρει από τους συμμαχητές το προσωνύμιο ”Χείμαρρος”, που πλέον θα τον ακολουθεί σε όλη του τη ζωή. Αμέσως μετά αναλαμβάνει διοικητής Αρχηγείου Γρεβενών, καπετάνιος Αρχηγείου Πίνδου και από τον Ιούλιο 1943 Διοικητής και μετά Καπετάνιος του 27 ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ.

Συμμετέχει σε όλες τις μάχες της Δυτικής Μακεδονίας εναντίον των Ιταλών, των Γερμανών, των Παοτζήδων, των Κομιτατζήδων και των Αυτονομιστών της ΣΝΟΦ.

Στις 31 Οκτωβρίου 1944 δίνει με τη μονάδα του, το 27ο Σύνταγμα, την τελευταία μάχη του ΕΛΑΣ στην ηπειρωτική Ελλάδα ενάντια στα υποχωρούντα γερμανικά στρατεύματα. Είναι η μάχη για την απελευθέρωση της Φλώρινας, προκαλώντας μεγάλες απώλειες στους Γερμανούς, επισπεύδοντας τη φυγή τους, μετά από εξάωρη σκληρή μάχη.

Το 1944, η ΠΕΕΑ του απονέμει το βαθμό του ταγματάρχη.

Μετά τη Βάρκιζα καταφεύγει καταδιωκόμενος στο Μπούλκες.

Επιστρέφει το 1946 με την έναρξη των εμφυλιακών συγκρούσεων και αναλαμβάνει Διοικητής του υπαρχηγείου του Βίτσι.

Το 1946 -1949, υπήρξε Διοικητής Αποσπάσματος, επικεφαλής των Αρχηγείων Ηπείρου, πρώτα, και Δυτικής Μακεδονίας, μετά.

Ονομάσθηκε υποστράτηγος από την προσωρινή κυβέρνηση και διετέλεσε Διοικητής της VII Μεραρχίας του ΔΣΕ.

Από τον Δεκέμβριο 1949 έως τον Οκτώβριο 1950, ήταν επικεφαλής ανταρτοομάδων στην περιοχή Αν. Μακεδονίας και Θράκης.

Ο ”Χείμαρρος” και κατά τη διάρκεια του εμφύλιου, και πολύ περισσότερο μετά, δεν τα πήγαινε καλά με τους παραστεκάμενους του Ζαχαριάδη : Βλαντά, Γούσια, Μπαρτζιώτα. Συνεχείς ήταν οι συγκρούσεις το , όχι μόνο με τους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, όπως, π.χ., η ΥΤΟ στο Μπούλκες, αλλά και με τον ηγετικό πυρήνα για ζητήματα στρατηγικής, στρατιωτικής και πολιτικής γραμμής.

Από το 1951, και κυρίως το 1954 και για δύο χρόνια υπέστη σκληρές διώξεις στην ΕΣΣΔ και στη Ρουμανία, με εγκλεισμό σε απομόνωση σε νησί στο Δούναβη, στην τελευταία, κατηγορούμενος μαζί με τον καπετάν Υψηλάντη, από την ηγετική ομάδα, ως κύριος υπεύθυνος για τα γεγονότα της Τασκένδης.

Επιστρέφοντας στη Μόσχα το 1956 , παντρεύεται. Αποκτά, μετά, έναν γιό , τον οποίο μαζί με την οικογένειά το ολόψυχα σήμερα, εδώ, συλλυπούμεθα. Εργάζεται ως οικοδόμος και σπουδάζει Μηχανικός στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας, επάγγελμα που ασκεί για περισσότερα από 12 χρόνια, μετά, στην Τασκένδη.

Με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, το 1982, επιστρέφει στην Πατρίδα.

Από το 1982 μέχρι τελευταία, είναι συνεχώς ενεργός, τοποθετημένος δραστήρια στα πλαίσια των Προοδευτικών Δυνάμεων, συνεισφέροντας καταλυτικά με την εμπειρία, τις γνώσεις και την πολύτιμη ωριμότητά του.

Ο ”Χείμαρρος” ήταν μια μορφή εμβληματική !

Ανήκει, -θα μπορούσαμε να πούμε-, στο ‘’ρεύμα των καπετάνιων’’. Δηλαδή , το ρεύμα του Άρη, των λαογέννητων στελεχών-καπετάνιων του Αγώνα, που σκέφτεται και ενεργεί με κυρίαρχα πατριωτικά, λαϊκά και επαναστατικά κριτήρια, υποτάσσοντας σ΄αυτά κάθε άλλη σκοπιμότητα.

Ο ”Χείμαρρος”, υπόδειγμα στελέχους πρώτης γραμμής, εξηγούσε πάντα και υπερασπίζονταν τις επιλογές του, αλλά αναγνώριζε μέσα στις κάθε φορά δεδομένες συνθήκες, και αδυναμίες και λάθη. Δεν διεκδικεί το αλάθητο, αλλά και δεν κατασκευάζει, εκ των υστέρων και εκ του ασφαλούς, με γνωστές τις εκβάσεις των γεγονότων, καρικατούρες στρεβλώσεων και δίκες προθέσεων.

Ενεργεί ως στρατηγός, με σχέδιο, αίσθηση ευθύνης και αποστολής κι όχι ως κομισάριος και κομματικός εντολοδόχος.

Υπερασπίζεται τους συντρόφους του, στέκεται δίπλα στους μαχητές του, ενώ απορρίπτει στελέχη και συμπεριφορές αυταρχισμού και γραφειοκρατίας.

Είναι καθοδηγητής, αλλά και άνθρωπος.

Ηγέτης – επικεφαλής μαχόμενων σωμάτων, αλλά και αλληλέγγυος συμμαχητής.

Οι θέσεις και απόψεις ”Χείμαρρου” είναι καθαρές, θεμελιωμένες, έντιμες και ειλικρινείς. Τα βιώματα του ζωντανά, οι αναφορές σε ευθύνες και πρόσωπα κατονομάζονται συγκεκριμένα φωτίζοντας σχεδόν πάντα και την εναλλακτική δυνατότητα και τους φορείς της, εφόσον και αν υπήρχαν. Αποτελούν, μια αρθρωμένη κατάθεση μέσα από μια αριστερή οπτική, δημοκρατική και χειραφετημένη. Ιδιαίτερα στα δύο του βιβλία : ” Ένας δάσκαλος καπετάνιος καταγράφει και αξιολογεί τη δεκαετία 1940-1950” (το πρώτο), και ”Ανιχνεύοντας τις ρίζες της ήττας ” (το δεύτερο), αναπτύσσει με εναργή τρόπο τις εξαιρετικά σημαντικές θέσεις του σε τρία επίπεδα. Στο πεδίο των ελληνικών εξελίξεων, στο πεδίο του Κινήματος, του ΚΚΕ και της Αριστεράς, και το πεδίο των διεθνών συσχετισμών με ειδικό βάρος εντός του συστήματος του “υπαρκτού σοσιαλισμού”.

Ξεχωριστή θέση σ΄όλη τη μακρά και πολυκύμαντη πορεία του ”Χείμαρρου” κατέχει η Μακεδονία και η Ήπειρος, με ειδικό βάρος η Δυτική Μακεδονία. Η ρίζα του, η αγάπη του, οι επιλογές του, η ιδιοσυγκρασία του, οι συμμαχητές του σχετίζονται με τον ανθρωπο-γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας και της Ηπείρου, ιδιαίτερα με τη Δυτική Μακεδονία. Όχι τυχαία, κι όχι μόνο γιατί κατάγεται από τη δημοκρατική κοιτίδα του Ζιάκα Γρεβενών. Το Ζιάκα, όπου γεννήθηκε κι έδρασε τον 19ο αιώνα, τον αιώνα των μεγάλων αγώνων της Εθνικής Παλιγγενεσίας, ο Κολοκοτρώνης της Δυτ.Μακεδονίας, ο Θεόδωρος Ζιάκας. Όχι, όμως, μόνο λόγω αυτού του βιωματικού περιβάλλοντος, αλλά και γιατί, όπως μου έλεγε ο παπα-Ανυπόμονος, ο ηγούμενος Γερμανός Δημάκος : ” χωρίς τη Δυτική Μακεδονία , χωρίς το ιδιαίτερο βάρος της, Εθνική Αντίσταση δεν θα υπήρχε ”!

Στις συζητήσεις μου μαζί του υπήρχε, και το πρώτου του βιβλίο υπάρχει ένα συνταρακτικό, -σχεδόν σπαρακτικό-, προσκλητήριο ανδρών και γυναικών με ονοματεπώνυμα, σχέσεις συγγένειας, τόπους καταγωγής, πορείες αγώνα και συμμετοχές. Ένα προσκλητήριο μνήμης, τιμής, και αγωνιστικής συνεισφοράς. Κι ακόμα, μια ειδική αναφορά σε προσωπικότητες που αγνοήθηκαν, ή/και παραμερίσθηκαν, άδικα και αδικαιολόγητα : στο Θάνο Φείδα, τον Αντρέα Τζήμα -Σαμαρινιώτη, τον Τηλέμαχο Ευθυμιάδη, το Μιχάλη Χατζή, το Δ.Κυρατζόπουλο -Φωτεινό, τον Κοσμά Σπανό -Αμύντα κι άλλους πολλούς.

Μπροστά σου, εδώ, Καπετάνιε, είναι σαν να τους ανακαλείς πάλι, σαν να ανασυντάσσεις, τώρα, μια ιστορική Λεγεώνα των Ουρανών και της Μνήμης. Νοερά, συντάσσονται, δηλώνουν παρόντες και σε Τιμούν…

Ο ”Χείμαρρος”, με το λόγο και τη στάση του, βεβαιώνει για την ποιότητα ενός στελέχους με ανάστημα, σκέψη και τόλμη.

Διαφωνεί με τη συμφωνία του Λιβάνου και αποστέλλει από τη Βέροια προς την ηγεσία του ΚΚΕ γραπτό κείμενο, το οποίο συνυπογράφει κι ο απόστρατος ταγματάρχης του ελληνικού στρατού Καρασσάβας από τη Βέροια.

Αμέσως, μετά Δεκεμβριανά, και πριν τη Βάρκιζα, ομιλεί στη Φλώρινα, σε 2000 μαχητές του τακτικού και εφεδρικού ΕΛΑΣ και διατυπώνει ευθέως τη θέση του για μη συνθηκολόγηση και αφοπλισμό, λέγοντας : ”αν παραδώσουμε τα όπλα πριν εγκαθιδρυθεί ομαλό, δημοκρατικό καθεστώς, με γνήσια απόφαση του Λαού, θα υποφέρουμε, εμείς κι ο Ελληνικός Λαός, εκατό φορές χειρότερα απ΄ότι με τη δικτατορία Μεταξά” !

Ο Άρης τον γνωρίζει από κοντά και συνεργάζονται, στις επιχειρήσεις τους στην Ήπειρο, τον ξεχωρίζει για τις υψηλές στρατιωτικές και διοικητικές του ικανότητες και αναπτύσσεται μαζί του μια βαθειά σχέση εκτίμησης που υπάρχει μέχρι τον άδικο χαμό του ‘Αρη. Όταν, μάλιστα, ο Άρης, μετά τη ρήξη του με την ηγεσία του ΚΚΕ , βρίσκεται στα Γρεβενά, στο Κηπουριό και το Τρίκωμο, έχοντας ξεκινήσει με το Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας το νέο του εγχείρημα για την ”εθνική και λαϊκή επανάσταση”, τον αναζητάει παντού, παθιασμένα, αλλά ο ”Χείμαρρος” βρίσκεται, μακριά, με εντολή του κόμματος, στη Θεσσαλονίκη…

Με λόγια ειλικρινούς εκτίμησης μιλάει για αυτόν ο ”Ερμής” (Πριόβουλος), για την ακεραιότητα του και τις αδιαμφισβήτητες ικανότητές του.

Με τον Γκότσε και το αποσχιστικό τάγμα του σλαβομακεδονικού ΣΝΟΦ, στην περιοχή της Φλώρινας, συγκρούσθηκε πεισματικά και στρατιωτικά ο ίδιος, και μετά από σκληρή αναμέτρηση, τους απώθησε με τα ελληνικά μακεδονικά αντάρτικα τμήματά του, πολύ πέρα, μέσα στα γιουγκοσλαβικά σύνορα. Παρέχοντας, και στις σημερινές συνθήκες του κρίσιμου εθνικού ζητήματος, ένα μήνυμα για το νόημα μιας Πατριωτικής, γνήσια Δημοκρατικής θέσης.

Στο Μπούλκες, σχεδόν μόνος του αντιτάσσεται στο όργιο κομματικής τρομοκρατίας , απέναντι στη φοβερή ΥΤΟ (Υπηρεσία Τάξης Ομάδας) και την ΥΠΑ (Υπηρεσία Προσωπικής Ασφάλειας), αποτελώντας, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Αλέκος Κουτσούκαλης ”στήριγμα και παράδειγμα όλων των άδικα διωκόμενων αγωνιστών”.

Στην περίφημη ΙΙΙη Συνδιάσκεψη, τον Οκτώβρη του ’50, στη Ρουμανία, εν γνώσει του για τις κατοπινές σε βάρος του συνέπειες, στέκεται μόνος και μιλάει απέναντι στο Ζαχαριάδη και την παντοδύναμη ομάδα του των Γούσια, Βλαντά, Μπαρτζώτα και διατυπώνει, χωρίς καμία προσυνεννόηση, θέσεις που επί της ουσίας συμπίπτουν με εκείνες των αποκηρυγμένων Κ. Καραγιώργη και Μ. Βαφειάδη.

Όταν η ζαχαριαδική ηγεσία τον είχε εκτοπισμένο, σε νησί στο Δούναβη, στη Ρουμανία, μέσα στις γνωστές συνθήκες εσωκομματικής τρομοκρατίας, 2000 μαχητές του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, σε μια πρωτοφανή για τα δεδομένα της εποχής κίνησή τους, εμπνεόμενοι από την προσωπικότητα και το παράδειγμα του, απευθύνθηκαν γραπτά προς τον Πρόεδρο του Ανωτάτου Σοβιέτ, στρατάρχη Κ. Ι. Βοροσίλωφ και ζητούσαν την άμεση απελευθέρωσή του !

Την ίδια εποχή, επίσης, εκατοντάδες μαχητές, στην Τσεχοσλοβακία, υπογράφουν κείμενο διαμαρτυρίας και έκκλησης για απελευθέρωση του , προς τον Πρόεδρο της Τσεχοσλοβακίας, Λ. Σβομπόντα.

Από το τη διαδρομή του και τη δράση του ”Χείμαρρου” μπορείς να τον διακρίνεις, και να τον κατατάξεις μαζί με τον ‘Αρη, το Λευτέρη Αποστόλου, το Δημήτρη Γληνό, το Θανάση Χατζή, τον Κώστα Καραγιώργη, το Μάρκο, το Γεωργιάδη, το Μπακιρτζή, το Λογοθέτη, τον Αντρέα Τζήμα- Σαμαρινιώτη, τον Κικίτσα, τον Αικατερινάρη-Ζέζα…

Στη χορεία αυτών ανήκει ο ”Χείμαρρος”.

Θα σου θυμίσω Καπετάνιε για ν΄ακουσθεί και σε τούτον τον ιερό χώρο, μια προσωπική μας συνομιλία. Πριν από λίγα χρόνια είχα μια εκπομπή σ΄έναν περιφερειακό τηλεοπτικό σταθμό της Θεσσαλονίκης και εν όψει των εκδηλώσεων για τον Γοργοπόταμο, σε είχα προσκαλέσει σαν την αυθεντικότερη προσωπικότητα εν ζωή, τότε, της Εθνικής Αντίστασης. Από την ενδιαφέρουσα τηλεοπτική μας συζήτηση, αναφέρω ένα σημείο.

Σε ρωτάω Καπετάνιε : ” Υπάρχουν ακόμα και σήμερα, πολιτικοί πρώτης γραμμής στην Ελλάδα που λένε : ¨ η καλύτερη έκβαση για την Ελλάδα ήταν η ήττα όλων αυτών που πίστευαν σε καθεστώτα σοβιετικού τύπου, έτσι, με την ήττα τους, δεν γίναμε σαν μία απ΄τις χώρες του κομμουνισμού¨. Τι σχόλιο έχεις να κάνεις, τι έχεις να πεις ;”

Η απάντηση σου, η απάντηση του ”Χείμαρρου”, ήταν η εξής : ”Μπορείς να πεις ότι νίκησες τον αδερφό σου ; Ότι τον νίκησες πνίγοντάς -τον στο αίμα ; Όχι δεν μπορείς… Απαράδεκτο, για μένα ! Το μήνυμα είναι μισαλλόδοξο και είναι λάθος ! Αν υπήρχε πατριωτική ηγεσία, σ΄όλες τις πτέρυγες, σ΄όλο το πολιτικό φάσμα, θα έπρεπε να πουν : ¨ Σε εμφύλια σύρραξη δεν θα πάμε. Την Ελλάδα θα την διαφεντέψουμε εμείς, όχι οι ξένοι και τα συμφέροντά τους. Εμείς, οι Έλληνες, με βάση τη θέληση του Λαού. ¨ Και, το δίδαγμα, πάντως, είναι : ποτέ εμφύλιος ! ”.

Δεν μπορώ να μην θυμηθώ και τούτο, Καπετάνιε…

Το Δεκεμβρίου του 2003, για το περιοδικό ”επι- Κοινωνία”, που εκδίδαμε στα Γρεβενά, σε μια συνέντευξη σου σε ρωτάει ο αδερφός μου ο Αλέξανδρος : ”Η λέξη, Καπετάνιε, σύντροφος ήρθε, χρησιμοποιήθηκε κι απλώθηκε από τη δική σας γενιά. Γύρω απ΄αυτήν υπήρξε συναδέλφωση, αλλά και συγκρούσεις. Τί σημαίνει για σένα ; Ποιοί ήταν αυτοί που την έκαναν πράξη ; ”

Και σύ, Καπετάνιε, είπες: ‘’Πράξη στη ζωή τους την έκαναν οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού. Εννοώ, οι απλοί. όχι η ηγεσία… Στο Βίτσι τραυματίστηκε ένας βαριά. Τότε πετάχτηκε ένας να τον βοηθήσει, αλλά πάτησε κι αυτός τη νάρκη και σκοτώθηκε…

Αυτό είναι σύντροφος. Αυτό θα πει σύντροφος ! ‘’

Αυτό θα πεί σύντροφος !

Αυτό ήταν ο ”Χείμαρρος” !

Αυτό θα είναι ο ”Χείμαρρος”…

Ένα άσβεστος Φάρος συντροφικότητας, ακτινοβολίας, σκέψης και αγώνα !

Ένας Φάρος για πάντα !

Καπετάν -Χείμαρρε, Βασίλη Γκανάτσιο, Δάσκαλε Ήθους και Αξιών, χαίρε !

Δεν ξεχνούμε, δεν ΣΕ ξεχνούμε…

Ζωντανό το Παράδειγμά σου θα μας καθοδηγεί.

Στο Δρόμο σου Συνεχίζουμε !

…………………………………………

Θεσσαλονίκη, Κοιμητήρια Μαλακοπής (Άνω Τούμπα).

Ιούλιος 27, 2018.

Ελευθέριος Τζιόλας