Σε βίντεο του TikTok μια γυναίκα αναμειγνύει κρυφά ζελεδάκια μελατονίνης σε μια σακούλα με γλυκά και τα δίνει στο παιδί της. Στην επόμενη σκηνή του βίντεο το παιδί είναι ξαπλωμένο στο κρεβάτι του και κοιμάται βαθιά. Υπάρχουν πολλά τέτοια βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Με τίτλους όπως «Πώς να κάνετε το παιδί σας να κοιμηθεί σε λιγότερο από 5 λεπτά», οι γονείς διαφημίζουν τα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν μελατονίνη ως την απόλυτη θαυματουργή θεραπεία για τα παιδιά που απλώς δεν θέλουν να κοιμηθούν. Στην πραγματικότητα, η μελατονίνη παίζει βασικό ρόλο στο να βοηθά τα παιδιά να αποκοιμηθούν. Η φυσική ορμόνη παράγεται στην επίφυση του ανθρώπινου εγκεφάλου και ενεργοποιείται όταν σκοτεινιάζει.«Όλοι γνωρίζουν ότι η βιταμίνη D είναι η ορμόνη της ημέρας», εξηγεί ο παιδίατρος Εκεχαρντ Πάντιτς, μέλος της Γερμανικής Εταιρείας Ιατρικής του Ύπνου και Έρευνας του Ύπνου (DGSM). «Η μελατονίνη είναι ο ανταγωνιστής της, είναι η ορμόνη της νύχτας», λέει. Πολλά και διάφορα μη συνταγογραφούμενα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν μελατονίνη μπορεί κανείς να βρει στο διαδίκτυο και στα φαρμακεία, τα περισσότερα από αυτά για ενήλικες. Υπόσχονται έναν γρήγορο και βαθύ ύπνο και διατίθενται με τη μορφή δισκίων, σπρέι, τσαγιού, σταγόνων και σε ζελέ.

Λίγα είναι γνωστά για τον μεταβολισμό της μελατονίνης στα βρέφη

Ο παιδίατρος Πάντιτς πάντως συμβουλεύει να μη δίνονται κάποια από αυτά τα προϊόντα στα παιδιά χωρίς τη συμβουλή γιατρού. «Μέχρι στιγμής είναι πολύ λίγα γνωστά για το πώς μεταβολίζεται η μελατονίνη στα βρέφη και τα μικρά παιδιά», λέει ο ειδικός. «Εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι η διαδικασία μεταβολισμού της μελατονίνης γίνεται με πιο αργό ρυθμό». Επιπλέον, υπάρχουν σημαντικές διακυμάνσεις στη συγκέντρωση με τα συμπληρώματα διατροφής που δοκιμάστηκαν σε μελέτες. «Θα ήταν μοιραίο για τους γονείς να ξοδέψουν χρήματα για φακελάκια που δεν διατίθενται μέσω της ιατρικής συνταγής ή του φαρμακείου», επισημαίνει. Περισσότερα από 700 προϊόντα που περιέχουν μελατονίνη έχουν καταγραφεί στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτών και Ασφάλειας Τροφίμων (BVL) από το 2011, σύμφωνα με εκπρόσωπο. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε προϊόν υπάρχει και στην αγορά. Σύμφωνα με τον Πάντιτς, τα τελευταία χρόνια υπήρξαν αρκετοί θάνατοι βρεφών στις ΗΠΑ που συνδέθηκαν με τα πολύ αυξημένα επίπεδα μελατονίνης. Σε αμερικανική μελέτη, οι ερευνητές αναφέρθηκαν, μεταξύ άλλων, σε μια περίπτωση στην οποία οι γονείς έδιναν τακτικά στο τριών μηνών βρέφος τους μεταξύ οκτώ και δέκα δόσεις ενός προϊόντος μελατονίνης υψηλής δόσης την ημέρα. Το κατά πόσον η υπερβολική δόση της ορμόνης οδήγησε στο θάνατο του παιδιού, δεν μπόρεσε να ξεκαθαριστεί οριστικά.

Η μελατονίνη μπορεί να συνταγογραφηθεί στη Γερμανία

Ο Γερμανός παιδίατρος είναι κατηγορηματικός. «Εάν τα παιδιά πάσχουν από σοβαρές διαταραχές ύπνου, οι γονείς δεν πρέπει να βασίζονται σε φάρμακα που χορηγούνται χωρίς συνταγή», λέει. «Οι γονείς παίρνουν μεγάλο ρίσκο και παραβλέπουν το ενδεχόμενο σοβαρών ασθενειών». Ένας όγκος στον εγκέφαλο, για παράδειγμα, μπορεί επίσης να προκαλέσει διαταραχές ύπνου. Άρα ο παιδίατρος συμβουλεύει ότι «τα παιδιά πρέπει να επισκέπτονται τον παιδίατρο». Για παιδιά και εφήβους με πραγματικό πρόβλημα, η μελατονίνη μπορεί να συνταγογραφηθεί. Ένα αντίστοιχο φάρμακο για παιδιά από την ηλικία των δύο ετών είναι διαθέσιμο στη Γερμανία εδώ και αρκετά χρόνια. «Ένα εγκεκριμένο παρασκεύασμα που χορηγείται μέσω του φαρμακείου προσφέρει φυσικά πολύ υψηλότερο επίπεδο ασφάλειας», λέει ο Πάντιτς. Το κόστος του φαρμάκου καλύπτεται από την ασφάλεια υγείας μόνο σε δύο συγκεκριμένες περιπτώσεις: καταρχάς για τα παιδιά με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού, τα οποία, σύμφωνα με τον Πάντιτς, μεταξύ ποσοστού από 20 μέχρι 40% υποφέρουν από διαταραχές ύπνου. Και δευτερευόντως, το κόστος καλύπτεται για τα ανήλικα παιδιά με σύνδρομο Smith-Magenis, μια σπάνια γενετική διαταραχή στην οποία ανατρέπεται ο ρυθμός ημέρας-νύχτας.

Σύμφωνα με τον Πάντιτς, η δόση πρέπει γενικά να είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερη. Ανάλογα με την ηλικία, συνιστά τη λήψη 0,25 έως 0,5 χιλιοστογραμμαρίων του φαρμάκου μελατονίνης πριν από τον ύπνο. Στο ετήσιο συνέδριο της DGSM, το οποίο γίνεται από 7 μέχρι 9 του μηνός στο Βερολίνο, ο ίδιος και οι συνάδελφοί του σχεδιάζουν να παρουσιάσουν μια ιατρική οδηγία σχετικά με τη χρήση της μελατονίνης σε παιδιά και εφήβους με διαταραχές ύπνου. Σύμφωνα με τους παρασκευαστές, ορισμένες από τις τσίχλες με μελατονίνη περιέχουν μεταξύ 0,5 και 1 χιλιοστόγραμμα μελατονίνης ανά τσίχλα.

Οι παιδίατροι συνιστούν «ρουτίνα» στον ύπνο

«Το φάρμακο χρησιμοποιείται σπάνια στην πράξη», λέει ο παιδίατρος Γιάκοπμ Μάσκε, εκπρόσωπος της Επαγγελματικής Ένωσης Παιδιάτρων. «Οι διαταραχές ύπνου που απαιτούν θεραπεία εμφανίζονται κυρίως σε σοβαρά άρρωστα παιδιά με χρόνιες ψυχικές αναπηρίες που δυσκολεύονται να κοιμηθούν σε νεαρή εφηβική ηλικία», λέει ο παιδίατρος. Ο ίδιος προειδοποιεί να μην γίνεται άκριτη χρήση της μελατονίνης. Αντίθετα, είναι πολύ πιο σημαντικό να διαπιστωθεί η αιτία της διαταραχής του ύπνου με μια επίσκεψη στον γιατρό. «Βλέπουμε ξανά και ξανά ότι τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν προβλήματα με τον ύπνο επειδή χρησιμοποιούν υπερβολικά το κινητό τους τηλέφωνο ή βλέπουν ταινίες πριν κοιμηθούν», λέει ο Μάσκε.«Τα προβλήματα συνήθως εξαφανίζονται αν οι γονείς ακολουθήσουν συμβουλές για την εισαγωγή της υγιεινής του ύπνου». Σύμφωνα με τον Πάντιτς, αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη «ρουτίνας ύπνου»  και την ηρεμία πριν από τον ύπνο. Εξάλλου, το άγχος, οι ανησυχίες και οι φόβοι παίζουν επίσης ρόλο στο να αποκοιμηθεί κανείς. Οι γονείς μπορούν να χαϊδεύουν τρυφερά το κεφαλάκι των παιδιών την ώρα του ύπνου, να τους διαβάζουν ένα βιβλίο ή να τους τραγουδούν ένα νανούρισμα. Και ίσως βρουν κι αυτοί πιο εύκολα τον δρόμο προς τη χαλάρωση, και τον ατάραχο ύπνο.