α. Η χαρά

Όπως ενδεικτικό της σωματικής μας υγείας είναι η ευεξία του σώματος και η απουσία σοβαρής βλάβης, έτσι ενδεικτικό και της ψυχικής μας υγείας είναι η χαρά, η οποία είναι ο πιο σφοδρός μας πόθος.
Και μας λείπει τόσο πολύ θα καταθέταμε σήμερα οι περισσότεροι.

Ο άνθρωπος, όταν έρχεται στη ζωή, είναι και χαρούμενος και με χάρη Θεού.
Και αυτή τη φυσική χαρά καλείται στο υπόλοιπο της ζωής του να την εδραιώσει και να την επαυξήσει.

Κοινή ωστόσο διαπίστωση νομίζω όλων μας είναι ότι εξανεμίζεται εύκολα και είναι παροδική.
Μοιάζει με του χαλκού τη λάμψη, που, όταν τον γυαλίζεις, λάμπει για λίγο κι ύστερα πάλι μαυρίζει.

Στηρίζεται πάνω στην ευχαρίστηση και την ψυχική ευφορία που μας δίνουν οι επιτυχίες, οι ποικίλες μορφές ψυχαγωγίας, τα ταξίδια, οι διάφορες γνωριμίες, η καλή υγεία, τα καλά και πλούσια φαγητά, ο πλούτος, τα αξιώματα, ίσως και πολλά άλλα δευτερεύοντα.

Τελευταία την εξαρτούμε πολλοί μόνο από τα ψυχοφάρμακα, που ωστόσο και αυτά από μόνα τους μας τη δίνουν επίπλαστη και άχρωμη.

Έτσι, όταν λείψουν όλες αυτές οι ευκαιρίες –γιατί έτσι συμβαίνει, αυτές κάποτε να τελειώνουν, αυθημερόν κιόλας τις περισσότερες φορές με μια δυσάρεστη γεύση –ή όταν δεν έχουμε τις δυνατότητες αυτές οι πολλοί, παίζουμε κρυφτούλι μαζί της.
Κι όταν έρθουν και οι θύελλες στη ζωή, μάς φεύγει και μάλιστα οριστικά από πολλούς.

Η Εκκλησία διδάσκει ότι στην ανθρώπινη φυσική χαρά, που θρυματίζεται εύκολα μπροστά σ΄οτιδήποτε τη δοκιμάζει, αν τη θέλουμε και αμετάπτωτη και ποιοτική, πρέπει να βάλουμε και τη διάσταση του Θεού.
Και τότε έχουμε την αληθινή, τη χριστιανική χαρά, όπως μας την υποσχέθηκε ο Χριστός και η οποία είναι σύμφυτη με την ειρήνη Του.

Είναι βαθιά και εσωτερική.
Είναι σαν τον ήλιο που φωτίζει και ζεσταίνει εμάς και τους γύρω μας. Κι όταν την καλύπτουν απειλητικά και μαύρα σύννεφα της ζωής, τότε μένει μέσα μας ως χαρμολύπη και δεν αφήνει σκιές και φόβους να μας κυριεύσουν, αλλά μας παραδίνει στην πίστη , την ελπίδα και την υπομονή, αρετές που την κυοφορούν στην ψυχή αυτού που τις έχει και τη διατηρούν.

Αποκτιέται ύστερα από επίπονο και επίμονο αγώνα εναντίον όλων εκείνων των αιτίων, εσωτερικών και εξωτερικών, που την τσαλακώνουν ή τη διαβρώνουν.
Σύμμαχο και συμπορευτή σ΄αυτόν τον αγώνα έχει ο κάθε νοσταλγός της τον Εσταυρωμένο Ιησού και την Εκκλησία Του.

Αυτό για άλλους ανθρώπους χρειάζεται χρόνο πολύ, σ΄άλλους που τους βοηθάει ο χαρακτήρας κι έχουν και ταπείνωση έρχεται γρήγορα.
Χρειάζεται δε πάντα η χαρά, για να παραμένει, περιφρούρηση και επαγρύπνηση.

Είναι από τα πιο ευαίσθητα δώρα του Παράκλητου Θεού, δηλαδή του Αγίου Πνεύματος, τον οποίο διώξαμε απ΄τη ζωή μας –χώρια που για ορισμένους μας είναι εντελώς άγνωστος — και πληρώνουμε ένα ανάλογο τίμημα.

Σχετικά ο Απόστολος Παύλος λέει: ” Ο δε καρπός του Αγίου Πνεύματος είναι η αγάπη, η χαρά, η ειρήνη, η μακροθυμία, η καλοσύνη, η καλή καρδιά, η πίστη, η πραότητα, η εγκράτεια ”( Γαλ. 5,22-23 ).
Επομένως — χωρίς να είναι η μοναδική αιτία πάντα — την απουσία του Αγίου Πνεύματος απ΄την ψυχή και τη ζωή μας πληρώνουμε, όταν μας λείπει η χαρά, την οποία αντικαθιστά η πλήξη, η ανία, η στενοχώρια και ψυχική δυσφορία, η μελαγχολία, η αστάθεια στα συναισθήματά μας και…και…και.., εκτός αν έχουν παροδικό χαρακτήρα, οπότε δικαιολογούνται και διαφορετικά.

Εχθροί της χαράς μας τώρα σημαντικοί είναι: η αμαρτία ( όταν ζούμε με παραβάσεις της ηθικής του Ευαγγελίου και της συνειδήσεώς μας, καθώς και με σαρκική ακαθαρσία ), η άγνοια σχετικά με θεμελιώδη πράγματα που αφορούν τη σωτηρία της ψυχής μας και τον προορισμό μας πάνω στη γη ( οπότε δεν έχουμε και υγιή τρόπο αντιμετώπισης των διάφορων προβλημάτων στη ζωή ) , η ακηδία ( πνευματική οκνηρία ).

Η κακή επίσης κληρονομικότητα ( παραδεκτή και από την Επιστήμη και από την Εκκλησία ).

Το οικογενειακό περιβάλλον ( η στρεβλωμένη αγάπη, που αφήνει αναπηρίες στην ψυχή του παιδιού, η φροντίδα μόνο για τη σωματική διάπλασή του κι όχι και για την ψυχική, η κακή διαπαιδαγώγηση είτε με ατέλειωτους καταλόγους από πολλά πρέπει ή με ξεθωριασμένες αρχές και ανίκανες να του δείξουν τον αληθινό προορισμό στον κόσμο αυτό, καβγάδες και συγκρούσεις, υβρεολόγια, απειλές και ξυλοδαρμοί μεταξύ των συζύγων, κακοποίηση του παιδιού από τους γονείς ή και από πιο πέρα, οι χωρισμοί, οι σεξουαλικές διαστροφές μέσα στην οικογένεια ).

Οι διάφορες δοκιμασίες στη ζωή ( θάνατοι αγαπημένων μας προσώπων, εγκατάλειψή μας από αυτά, συνοίκηση με δύστροπους ανθρώπους, διάφορες αποτυχίες στην προσωπική και επαγγελματική μας ζωή, ποικίλες ταπεινώσεις, μακροχρόνιες ή και ανίατες αρρώστιες, αναπηρίες ).

Η υπερευαισθησία ( όταν μας ενοχλεί οποιαδήποτε αντίδραση, εσκεμμένη ή όχι, του διπλανού μας, όσο καλοπροαίρετη κι αν είναι).

Και τέλος ο διάβολος με τις πλεκτάνες του.

Όταν πολλά ή ένα απ΄αυτά πληγώνει τη χαρά και δεν την αφήνει να σκηνώσει μέσα μας, τότε καλωσορίζουμε στην ψυχή μας το άγχος, το οποίο, αν το αφήσουμε να χρονίσει, μπορεί να έχει ως εξέλιξή του τη μελαγχολία, την απαισιοδοξία, την κατάθλιψη, την απελπισία ή και την αυτοκτονία.

Και επειδή πάρα πολλοί σήμερα βρισκόμαστε σ΄ένα απ΄αυτά τα στάδια του άγχους, το δε πρόβλημα των ψυχικών νοσημάτων το αρχίσαμε με αφορμή τον αγχώδη, επανερχόμαστε σ΄αυτό το θέμα.

Δανειστήκαμε για την ανάπτυξή του εκφράσεις και θέσεις του αγιορείτη μοναχού π.Μω’υ’σή με τις οποίες συμφωνούμε απόλυτα και oi οποίες είναι στη συνέχεια διάχυτες και συνυφασμένες με την προσωπική μας άποψη.

β. Θεραπεία του άγχους

Κατ΄αρχήν το άγχος εκτοπίζει απ΄τον άνθρωπο, που τον καταλαμβάνει, την ελπίδα και την αισιοδοξία.
Αυτές τις ψυχικές δυνάμεις , για να τις επανακτήσει, αν τις είχε ποτέ, ή για να τις αποκτήσει στο εξής, χρειάζεται τη λατρευτική ζωή ( Θ. Λειτουργία, λοιπές ακολουθίες ) και τα μυστήρια της Εκκλησίας, καθώς και την άσκηση.

Αυτά βοηθούν προληπτικά και θεραπευτικά τον άνθρωπο, αρκεί ο προσερχόμενος να έχει αγάπη και υπακοή στο Θεό.
Αλλιώς θλίψη, ρουτίνα, ανία και ρηχότητα θα έχει ο άνθρωπος του άγχους, αν δεν αισθάνεται την Εκκλησία μητέρα του, η οποία είναι πολύ στοργική και συστήνει για την ανάπαυσή του το πρόσωπο του Θεανθρώπου Κυρίου μας, που η αγάπη Του δεν κουράζεται να ανέχεται, να συγχωρεί, να στηρίζει, να θωπεύει την ψυχή με την αύρα του Αγίου Πνεύματος και που δε ζητάει αντάλλαγμα παρά τη σωτηρία μας.

Αυτή την αγάπη της συγγνώμης και του θείου ελέους θα τη βιώνει ο αγχώδης στο μυστήριο της ιερής Εξομολογήσεως, κάθε φορά που θα θέλει να αποφορτιστεί από τις αμαρτίες του.
Και εκεί θα νιώθει συν τω χρόνω να του ανοίγονται, και με τις υποδείξεις ενός φωτισμένου γέροντα, νέοι πνευματικοί ορίζοντες, θα ανασυντάσσει τις ψυχικές του δυνάμεις και με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος θα αποκτά αγωνιστικό φρόνημα κατά των αδυναμιών και παθών του.

Διαπίστωση όσων γνώρισαν τη θεραπευτική δύναμη αυτού του μυστηρίου είναι ότι μια συχνή εξομολόγηση με ειλικρινή μετάνοια είναι το καλύτερο φάρμακο για το νόσημα του άγχους, αλλά συνδεδεμένο και με τη συχνή θεία Κοινωνία, η οποία είναι μετάγγιση του αίματος και του σώματος του Κυρίου στην άρρωστη από την αμαρτία φύση του κάθε ανθρώπου και του αγχώδους ιδιαίτερα.

Έτσι θα μορφώνεται ο Χριστός μέσα του και θα του ενισχύεται η διάθεση για προσευχή .

Σπουδαίο κεφάλαιο η προσευχή στη ζωή του ανθρώπου. Ανεκτίμητη η συμβολή της στην ψυχική υγεία του.
Θα ήταν κρίμα να υπάρχουν άνθρωποι που θα ομολογούσαν ότι δεν ξέρουν τι σημαίνει προσευχή.

Σε προσεχή άρθρα θα μας απασχολήσει το θέμα.

Ο άνθρωπος του άγχους για να θεραπευτεί, χρειάζεται μαζί με την προσευχή επιπλέον και τις νηστείες που ορίζει η Εκκλησία.

Να μην τις φοβόμαστε και τις αποφεύγουμε, γιατί τότε θα μας τις επιβάλλει αναγκαστικά η οικονομική κρίση ή οι γιατροί μας.

Επίσης χρειάζεται να καλλιεργήσει την ταπείνωση και την αγάπη που ζητάει ο Χριστός.
Αυτή που ξέρει να τολμάει, να θυσιάζεται, να υπομένει, να χαίρεται και για τον άλλο.

Έτσι θα αρχίσει το ξεμούδιασμα της ψυχής.
Επειδή το θέμα όμως δεν εξαντλείται εδώ κι ο δυνατός χώρος καλύφθηκε, θα το συνεχίσουμε στο επόμενο άρθρο.

Ζιώγα Κατερίνα

Εκπαιδευτικός