Η Γ Λυκείου τελείωσε! Οι μαθητές έδωσαν εξετάσεις , βγήκαν τα αποτελέσματα:
• Κάποιοι περνούν στη σχολή που ήθελαν ,οι κόποι χρόνων ανταμείφτηκαν ,είναι χαρούμενοι , περήφανοι και έχουν κάνει ήδη το επόμενο βήμα, είναι φοιτητές!
• Άλλοι πέρασαν σε μια σχολή απλώς, έτσι κι αλλιώς δεν ήξεραν ακριβώς τι θα ήθελαν να σπουδάσουν ήξεραν όμως ότι ήθελαν να φύγουν ! Είναι φοιτητές, θα φύγουν από το σπίτι και αυτό που θέλουν πιθανόν θα το ανακαλύψουν στην διαδρομή είτε παραμένοντας στην πορεία που ξεκίνησαν είτε πραγματοποιώντας στροφές σε αυτή μέχρι να βρουν αυτό που πραγματικά θέλουν.
• Κάποιοι δεν τα πήγαν πολύ καλά παρά την προσπάθεια . Εδώ τα πράγματα είναι πιο δύσκολα :τα παιδιά αυτά είναι αντιμέτωπα με την αποτυχία, την απογοήτευση τη δική τους, των γονέων και των καθηγητών –και πιθανόν το μεγαλύτερο κομμάτι της στεναχώριας είναι αυτή, η απογοήτευση των άλλων. Καλούνται να πάρουν αποφάσεις: εξετάσεις ξανά, σπουδές στο εξωτερικό ή άλλο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Η απομάκρυνση από το σπίτι μπορεί να παραμείνει σε εκκρεμότητα μέχρι να είναι έτοιμοι για το επόμενο βήμα.
• Και τέλος είναι και τα παιδιά που δεν είχαν επενδύσει ποτέ στις σπουδές. Είτε επειδή δεν τα πήγαιναν ποτέ καλά στο σχολείο είτε γιατί υπήρχε μια δουλειά να τους περιμένει ή για άλλους λόγους διαφορετικούς για το καθένα δεν μπήκαν στη διαδικασία των εξετάσεων, σπουδών κ.τ.λ. Στην περίπτωση που γνωρίζουν τι θα κάνουν τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα γιαυτούς αλλιώς θα περάσουν από πολλές εσωτερικές και εξωτερικές αναζητήσεις μέχρι να το βρουν.
Σε όποια κατάσταση και αν βρίσκονται οι νέοι που μόλις έχουν τελειώσει το Λύκειο , όλοι ανεξαιρέτως είτε ξέρουν τι θα κάνουν είτε όχι, βιώνουν κάτι κοινό: το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης.
Το τέλος του σχολείου σηματοδοτεί το τέλος της παιδικότητας, του οικείου, της ασφάλειας, της γονικής προστασίας. «Κάθε χρόνο ήξερα ακριβώς τι θα κάνω το Σεπτέμβριο, γνώριζα το πρόγραμμα που θα έχω , αυτό το Σεπτέμβριο δεν ξέρω τι με περιμένει» λέει ένας μαθητής που μόλις έχει τελειώσει το Λύκειο. Το πώς βιώνει κάθε νέος αυτό το τέλος είναι υπόθεση προσωπική και εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων.
Από πλευρά ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης ο νέος που τελειώνει το Λύκειο βρίσκεται στο τελικό στάδιο της εφηβείας(17-21 ετών). Σε αυτό το στάδιο παλεύει να ολοκληρώσει τους στόχους που έχουν τεθεί από την είσοδό του στην εφηβεία και αυτοί είναι: ο αποχωρισμός από τη γονική εξάρτηση, η αυτονομία, η κοινωνική υπευθυνότητα, η σεξουαλική ταυτότητα και η ικανότητα στενών διαπροσωπικών σχέσεων . Δηλ. ο νέος αυτής της ηλικίας έχει αναπτύξει τα προσωπικά του ενδιαφέροντα, έχει σχετικά σταθερή αυτοεκτίμηση, γνωρίζει ότι παρά τις αλλαγές που του συμβαίνουν παραμένει ο εαυτός του, έχει κάποια συναισθηματική σταθερότητα που του επιτρέπουν να μην καταρρέει από τις απογοητεύσεις που βιώνει, μπορεί να αναβάλλει την ικανοποίηση του προκειμένου να πετύχει μακροπρόθεσμους στόχους, οι σχέσεις του (ερωτικές , φιλικές) είναι πιο σταθερές απαλλαγμένες από τα άγχη των προηγούμενων φάσεων της εφηβείας και στις παρέες συμμετέχει περισσότερο σαν αυτόνομο μέλος και όχι τυφλός οπαδός.
Τα έντονα συναισθήματα έχουν «καταλαγιάσει» με αποτέλεσμα τη μείωση της επανάστασης σε κάθε μορφής εξουσίας και την μετατροπή του σε θετική δημιουργικότητα. Έτσι είναι πιο συνεργάσιμος , πιο οργανωμένος και πιο παραγωγικός. Έχει αποκτήσει πια την ικανότητα να προβάλλει τον εαυτό του στο μέλλον και να το προγραμματίσει. Είναι η ηλικία που παίρνει σοβαρές αποφάσεις για τη ζωή του.
Η σχέση του με τους γονείς είναι «πιο ενήλικη» με την έννοια ότι νιώθει πιο αυτό-νομος: (καθορίζει μόνος του τους δικούς του νόμους) ,οι αποφάσεις καθορίζονται περισσότερο από τον ίδιο παρά από τους γονείς του. Ο νέος δεν χρειάζεται να αντιπαρατεθεί έντονα με τους γονείς του για να « υπάρχει» αλλά ούτε η ύπαρξή του απειλείται όταν απομακρύνεται από κοντά τους. Προϋπόθεση βέβαια είναι ο νέος στις προηγούμενες φάσεις ανάπτυξής του να έχει ζήσει σε ένα θετικό οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο οι γονείς έθεσαν τα κατάλληλα όρια και κανόνες χωρίς να «αντεπιτίθενται» ή να «καταρρέουν» από τις εντάσεις της εφηβικής περιόδου. Έτσι τον βοήθησαν να αναπτύξει το αίσθημα της πίστης, της αφοσίωσης και του καθήκοντος τα οποία είναι απαραίτητα για τον επιτυχή προσανατολισμό στο μέλλον. Του μετέδωσαν το μήνυμα ότι είναι «εντάξει» γιαυτούς να φύγει και να ασχοληθεί με το μέλλον του χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιστρέφει σε αυτούς όποτε χρειάζεται τη στήριξη και τη βοήθειά τους.
Αν αντίθετα στα προηγούμενα στάδια δεν έχει κατακτήσει κάποιους από τους παραπάνω στόχους τότε δυσκολεύει η προσαρμογή του στην επόμενη φάση: είτε στο κομμάτι τα συγκροτημένης προσπάθειας για μελλοντικούς στόχους είτε στο κομμάτι των σχέσεων. Έτσι είναι πιθανών άριστοι κατά τα άλλα μαθητές που την ημέρα των εξετάσεων «τα χάνουν» και το μυαλό τους απότομα και ξαφνικά γίνεται κενό, πιθανόν να βιώνουν την επιτυχία τους με φόβο και με την αποτυχία τους τη σαμποτάρουν( χωρίς βέβαια τίποτα από αυτά να είναι συνειδητό) .
Επίσης γίνεται προφανές ότι και άλλοι κοινωνικό-οικονομικοί λόγοι μπορούν να καθυστερήσουν ή να δημιουργήσουν δυσκολίες στην μετάβαση στην ενήλικοι ζωή: συνθήκες κοινωνικοοικονομικής κρίσης όπως τις βιώνουμε σήμερα , εμποδίζουν τον νέο να ονειρευτεί το μέλλον , να « φανταστεί και να επιθυμήσει» το μεγάλωμά του ειδικά εκείνο το νέο έτσι κι αλλιώς από πριν είχε τους φόβους του γιαυτό.
Γενικά γίνεται φανερό ότι το πέρασμα σε μια άλλη εποχή δεν είναι στρωμένο με ροδοπέταλα. Όπως και κάθε αρχή που κάνουμε συνοδεύεται με το κλείσιμο των λογαριασμών με την προηγούμενη κατάσταση -αλλιώς τα χρέη και οι εκκρεμότητες μας ακολουθούν-, αποσκευές γεμάτες με ικανότητες και δεξιότητες που αποκτήσαμε μέχρι τώρα- και θα δούμε ποιες θα αποδειχθούν χρήσιμες και λειτουργικές-, άγχος και φόβο για το άγνωστο που μας περιμένει αλλά πάνω από όλα γλυκιά προσμονή για τα καλά που ονειρευόμαστε ότι θα έρθουν. Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό γιατί χωρίς την ονειροπόληση για το μέλλον δεν μπορεί να γίνει ανεκτός ο πόνος της διαδρομής που πολλές φορές έχει και αγκάθια .
Έτσι η προετοιμασία για την ενήλικη ζωή( γιατί αυτό είναι στην ουσία η εφηβεία) είναι πολλά περισσότερα από την προετοιμασία για τις πανελλήνιες εξετάσεις. Χρειάζεται κυρίως να προετοιμαστεί ψυχικά (και όχι μόνο γνωστικά)νιώσει όσο το δυνατόν σίγουρος και ασφαλής για το επόμενο βήμα και εξίσου, αν όχι πιο σημαντικό να μάθει να κάνει όνειρα , να φαντάζεται τον εαυτό του στο μέλλον (όχι να ονειροβατεί).
Αυτά δεν διδάσκονται στα φροντιστήρια. Είναι ευθύνη της οικογένειας , του σχολείου, της κοινωνίας , του κράτους μέσα από τους θεσμούς του να «φροντίσει» τους νέους: να διευκολύνει και όχι και εμποδίζει το μεγάλωμα τους, να τους ωθεί στην ωριμότητα και όχι να συμβάλει στην καθήλωση στην ανωριμότητα. Όσο «βολικό» και αν είναι καμιά φορά να έχουμε εξαρτημένους, ανώριμους νέους ( γιους, κόρες, μαθητές, πολίτες κ.ο.κ) είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή αυτό θα γυρίσει εναντίον μας. Από την άλλη είναι ευθύνη των ίδιων των αναπτυσσόμενων ατόμων να παλέψουν για την ενηλικίωση τους , να αφεθούν σε αυτή την εσωτερική ώθηση προς τα εμπρός που κάθε νέος έχει μέσα του και όταν φοβάται, αγχώνεται ή γενικά δυσκολεύεται να μην τα παρατάει αλλά να επικεντρώνεται στη δυσκολία του, αυτή θα του διδάξει πολλά ή αν δεν τα καταφέρνει μόνος του να ζητάει βοήθεια εξάλλου το να παραιτείσαι από την ιδέα ότι όλα τα μπορείς , είσαι δηλαδή παντοδύναμος είναι δείγμα ωριμότητας και ενηλικίωσης.
Αντί για οποιοδήποτε άλλο κλείσιμο , συμπέρασμα παραθέτω τα παρακάτω γνωμικά:
«Αυτό που αποκαλούμε ξεκίνημα είναι συχνά το τέλος. Και το τέλος είναι μια αρχή. Το τέλος είναι το σημείο απ’ όπου ξεκινάμε»
« Για να συναντήσεις νέες θάλασσες πρέπει να έχεις τη δύναμη να αφήσεις το λιμάνι από τα μάτια σου»
Καλό ταξίδι!

Πηγές:
• Βασική Παιδοψυχιατρική, 2ος τόμος ,1ο τεύχος, επιμέλεια Ι. Τσιάντης, εκδόσεις Καστανιώτη
• www.vlioras.gr/Philologia/Composition/Efivia.htm

Για το Κέντρο Πρόληψης
Θεοφανή Κολονίτσιου
Ψυχολόγος
Επιστημονικά Υπεύθυνη