Αν επισκεφτεί κανείς ένα δημοτικό σχολείο την ώρα του διαλλείματος είναι σίγουρο ότι  θα εντυπωσιαστεί (ίσως και θα συγκινηθεί) με τους μαθητές της πρώτης τάξης: τόσο μικρά, τόσο χαριτωμένα, μερικά φοβισμένα, άλλα πιο θαρραλέα. Δεν είναι δυνατόν να μην αναρωτηθεί κανείς πως αυτά τα πλασματάκια να μπουν στον κόσμο της εργασίας: να είναι υποχρεωμένα πια να εκτελούν συγκεκριμένα καθήκοντα και υποχρεώσεις. Πρώτα το διάβασμα και μετά όλα τα άλλα. Πρέπει να αντικαταστήσουν το παιχνίδι και  την απόλαυση από αυτό με την εκτέλεση ενός έργου και την ευχαρίστηση με την ολοκλήρωσή του! Τι δύσκολο πράγμα! Το πιο συνηθισμένο παράπονο των γονέων σχετικά με το διάβασμα των παιδιών στην Α δημοτικού είναι: «με το ζόρι διαβάζει, έχει το νου του στο παιχνίδι», λες και είναι το πιο περίεργο πράγμα στον κόσμο! Σαν να έπρεπε ξαφνικά με το που θα πατήσει το πόδι του στο δημοτικό να ξεχάσει τις απολαύσεις που είχε πριν λίγο και θα στρωθεί στη δουλειά! Βέβαια η αλήθεια είναι ότι αυτό  δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα.

Το παιδί που έρχεται στο δημοτικό, αυτό το μικρό πρωτάκι δεν είναι άγραφος χάρτης , έρχεται με ένα σωρό εμπειρίες που έχει αποκτήσει στη μέχρι τώρα ζωή του και οι οποίες θα το διευκολύνουν ή θα το δυσκολέψουν να προσαρμοστεί στο σχολείο. Και όταν λέμε προσαρμογή εννοούμε σε όλες τις πτυχές της σχολικής ζωής: γνώσεις, σχέσεις, πειθαρχία, φροντίδα εαυτού.

Το παιδί που έρχεται στο δημοτικό φυσιολογικά έχει αποκτήσει σωματική ανεξαρτησία. Δηλαδή οι βασικές λειτουργίες του σώματός του ελέγχονται από το ίδιο και όχι από τη μαμά(ή όποιον έχει τη φροντίδα του). Τρώει μόνο του ,ξέρει να χρησιμοποιεί κουτάλι και πιρούνι, το μπιμπερό έχει αντικατασταθεί από το ποτήρι  και η πιπίλα έχει εδώ και καιρό κρεμαστεί στο δέντρο της νεράιδας (ή κάπως έτσι!). Μπορεί να πάει μόνο του τουαλέτα και να καθαριστεί, γνωρίζει και τηρεί βασικούς κανόνες υγιεινής και προσέχει αρκετά τον εαυτό του για  να μην παθαίνει συχνά ατυχήματα ή αρρωσταίνει . Επίσης κοιμάται μόνο του , στο κρεβάτι του( όχι στην κρεβατοκάμαρα και όχι με τη μαμά και το μπαμπά!). Επομένως σωματικά έχει αποκτήσει ήδη μια αυτονομία : μπορεί δηλαδή να παίρνει το σώμα του και να το  απομακρύνει από τη μαμά χωρίς να κινδυνεύει, γιατί είναι ικανό να το φροντίζει το ίδιο.

Το παιδί που έρχεται στο δημοτικό μπορεί να αποχωριστεί την οικογένειά του. Αυτό σημαίνει ότι έχει δημιουργήσει έναν ασφαλή συναισθηματικό  δεσμό με τους γονείς, τους έχει αποχωριστεί και πριν το δημοτικό(παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο ή άλλες σύντομες απουσίες γονιών) και είναι σίγουρο ότι το μεσημέρι που θα γυρίσει σπίτι η μαμά του θα το περιμένει εκεί . Έχει «βάλει μέσα του» το αίσθημα της  ασφάλειας, της εμπιστοσύνης, της προστασίας και τα κουβαλάει μαζί του όπου και αν πάει. Σαν να κουβαλάει τους γονείς μέσα του! Και έτσι μπορεί για την ώρα να τους αποχωριστεί , έχοντάς τους μέσα του! Οι γονείς από την άλλη παραμένουν οι πιο σημαντικοί σύντροφοι στη ζωή του παιδιού διευκολύνοντάς το σε αυτή τη φάση  μειώνοντας τον παρεμβατισμό τους. Έχουν στο μυαλό τους ότι το παιδί δεν είναι να φροντίζει για την ικανοποίηση  των  δικών τους συνειδητών ή ασυνείδητων επιθυμιών  και ότι «μεγαλώνω ένα παιδί σημαίνει το βοηθάω να ζει χωρίς εμένα». Έτσι ενισχύουν την  πρωτοβουλία του παιδιού και φροντίζουν να αποκτήσει αρκετές δεξιότητες χωρίς να αγχώνονται όταν δεν τα καταφέρνει και τόσο καλά. Για παράδειγμα το παροτρύνουν να συμμετέχει μαζί τους σε διάφορες δραστηριότητες: κόψιμο, ράψιμο, μαγείρεμα, ψάρεμα, κολύμπι, ποδήλατο, το αφήνουν να χειρίζεται εργαλεία, να φτιάχνει κατασκευές , να σκάβει , να φυτεύει κ.ο.κ γιατί καταλαβαίνουν ότι έτσι καλλιεργεί δεξιότητες .

Επίσης σιγά-σιγά έχουν αρχίσει να το εισάγουν στην ομαδική ζωή, αρχικά με την ομάδα των αδελφών, ξαδέλφων, παιδιά της φίλης, και στη συνέχεια σε ομάδες αθλητισμού, μουσικής κ.α . Τα αδέλφια επίσης το έχουν βοηθήσει να ζήσει με όλη τη σφοδρότητα την ζήλια αναπτύσσοντας και τις κατάλληλες άμυνες για τον χειρισμό της οι οποίες θα λειτουργήσουν ξανά στην τάξη με τα «αδέλφια-συμμαθητές». Επομένως έρχεται με αρκετή εμπειρία στις σχέσεις , θετική ή αρνητική , η οποία θα επαναπροσδιοριστεί με τις νέες σχέσεις.

Το παιδί που έρχεται στο δημοτικό έχει μάθει να συγκρατεί-ελέγχει τις ορμές του, για παράδειγμα  δεν χτυπάει, δεν βρίζει, δεν δαγκώνει, δεν αφοδεύει όποτε και όπου του έρχεται και γενικά δεν κάνει ότι θέλει. Μπορεί να κάνει στην άκρη το εγωκεντρισμό προκειμένου να αφοσιωθεί και να μάθει κάτι. Έχει δηλαδή ήδη οριοθετηθεί από το περιβάλλον της οικογένειας και γνωρίζει τη σημασία του κανόνα.

Το παιδί που έρχεται στο δημοτικό επομένως δεν είναι ένα μικρό , ανώριμο ανυπάκουο ζωάκι αλλά λίγο-πολύ ένα λογικό όν. «Το σχολιαρόπαιδο που μπαίνει στην τάξη είναι τώρα έτοιμο να δεχτεί πως είναι απλώς ένα παιδί ανάμεσα σε άλλα και δεν μπορεί να υπολογίζει από την αρχή σε κάποια προνομιακή θέση. Έχει μάθει μέχρι ενός σημείου να προσαρμόζεται κοινωνικά. Είναι πρόθυμο να κάνει αυτά που του ζητούν και να περιορίζει τη διασκέδασή του στο χρονικό διάστημα που έχει ειδικά προβλεφθεί για το σκοπό αυτό και δεν ψάχνει διαρκώς όπως και πριν για ικανοποιήσεις. Το ενδιαφέρον του να δει τα πάντα έχει μεταβληθεί σε δίψα και αγάπη  για μάθηση. Αντί για τις αποκαλύψεις και διαλευκάνσεις μυστηρίου , που τόσο λαχταρούσε τα προηγούμενα χρόνια ,είναι τώρα πια ιδιαίτερα πρόθυμο να μάθει γράμματα και αριθμούς»(Α. Freud, Παιδαγωγική Ψυχανάλυση, σελ51-52).

Βασική προϋπόθεση επομένως για τη σχολική ετοιμότητα είναι η ψυχική ετοιμότητα για μάθηση και συμμετοχή σε μια κοινότητα.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:

• Άννα Φρόυντ, Παιδαγωγική ψυχανάλυση, Εκδ Επίκουρος
• Άννα Φρόυντ, Τα καλά και τα κακά στην εξέλιξη του παιδιού, Εκδ Επίκουρος
• Έρικ Έρικσον , Η παιδική ηλικία και η κοινωνία, Εκδ Καστανιώτης
• Ι. Ν. Παρασκευόπουλος , Εξελικτική ψυχολογία, τόμος 3-4
• Ζορζ Μοκό, Ψυχανάλυση και Εκπαίδευση, Εκδ Καστανιώτης

Για το Κέντρο Πρόληψης

Κουλονίτσιου Θεοφανή

Ψυχολόγος

Επιστημονικά Υπεύθυνη

“  Το Κέντρο Πρόληψης ¨Ορίζοντες» διοργανώνει ομάδες γονέων με θέματα που αφορούν την προσαρμογή του παιδιού στο δημοτικό και τη σχολική ηλικία γενικότερα. Όσοι γονείς ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν παρακαλούνται να τηλεφωνήσουν στο 2462087092