Η ανεργία είναι στο 0%. Κάθε οικογένεια έχει και ένα εργαστήριο επεξεργασίας ξύλου. Δύο δασικοί συνεταιρισμοί εκμεταλλεύονται 36.000 στρέμματα δάσους. Αυτή, είναι η ταυτότητα του ορεινού χωριού Μηλιά, σε υψόμετρο 1180 μ. στην Πίνδο, το οποίο απέχει 12 χιλιόμετρα από το Μέτσοβο και βρίσκεται μία ανάσα από τον Εθνικό Δρυμό της Βάλια Κάλντα, στα όρια των Ιωαννίνων με τα Γρεβενά.

«Η επεξεργασία του ξύλου και η λαϊκή τέχνη, αποτελεί παράδοση στον τόπο μας. Αυτή η παράδοση μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, από πατέρα σε γιο» εξηγεί ο πρόεδρος του δημοτικού διαμερίσματος Μηλιάς Μετσόβου, Αναστάσιος Κουτελίδας.

Η οικονομία του χωριού στηρίζεται στο ξύλο. Οι 100 οικογένειες απασχολούνται αποκλειστικά στα 40 εργαστήρια ξυλογλυπτικής και επεξεργασίας του ξύλου, ενώ οι δύο δασικοί συνεταιρισμοί έχουν 60 μέλη. Το Δασαρχείο, βάσει διαχειριστικής μελέτης, έχει παραχωρήσει στους συνεταιρισμούς, δάση οξιάς και μαύρης πεύκης, εκτάσεως 36.000 στρεμμάτων. Την οξιά εκμεταλλεύονται για τη λαϊκή τέχνη, ενώ τη μαύρη πεύκη για τη δημιουργία κολόνων της ΔΕΗ και τις οικοδομές. Τα εργαστήρια, βρίσκονται στα υπόγεια των σπιτιών, ενώ ο επισκέπτης σε κάθε γωνιά του οικισμού αντικρίζει μεγάλες ποσότητες ξυλείας τι οποίες, όπως εξηγούν, αφήνουν σε πρώτο στάδιο έξω για να στεγνώσουν και στη συνέχεια τις μεταφέρουν σε υπόγεια, για να ολοκληρωθεί η διαδικασία.

Τεχνίτες από τα παιδικά τους χρόνια οι Μηλιώτες, δίνουν μορφή στο ξύλο και φτιάχνουν βαρέλια, οικιακά σκεύη, όπως πλάστες κουτάλες, θήκες για ψωμί, δοχεία για νερό και κρασί, κρεμάστρες, καθρέπτες και πολλά άλλα είδη, χρήσιμα για το σπίτι και τη διακόσμηση. Πολλοί, εμπνέονται από τα ζώα του δάσους που τους περιβάλλει και δημιουργούν αρκούδες και λύκους, από ξύλο, ως διακοσμητικά.

Εκτός από την οξιά, τα ξύλα που χρησιμοποιούν είναι ρόμπολο, καστανιά και δρυς. «Οι πατεράδες μας τα δούλευαν όλα στο χέρι. Εμείς έχουμε εκσυγχρονιστεί. Προσθέσαμε και μηχανήματα, η εργασία μοιράζεται στο χέρι και το πριόνι ή τον τόρνο» αναφέρει ο κ. Κουτελίδας, ο οποίος είναι τεχνίτης και εργάτης του δάσους.

Τον συναντήσαμε σε καφενείο του χωριού, μαζί με άλλους συγχωριανούς του, σε ένα μεσημεριανό διάλειμμα από την εργασία τους. Ένας καφές ή ένα τσίπουρο και δύο κουβέντες είναι απαραίτητα για ξεκούραση ώστε να συνεχίσουν την δουλειά, άλλοι προς το δάσος για να κόψουν ξύλα και άλλοι στα εργαστήριά τους.

Οι τεχνίτες-παραγωγοί της Μηλιάς, απευθύνονται στην ελληνική αγορά. Eχουν πελάτες σε όλη την χώρα, η καλύτερη όμως περίοδος για το εμπόρευμα τους, είναι τα πανηγύρια του καλοκαιριού και οι εμποροπανήγυρεις που διοργανώνονται σε διάφορες περιοχές.

Μπορεί το χωριό να μην έχει ανεργία, αλλά όπως μας λένε, τον τελευταίο χρόνο τα σημάδια της οικονομικής κρίσης άρχισαν να εμφανίζονται και στο επάγγελμά τους, καθώς τα έσοδα μειώθηκαν φέτος κατά 40%, σε σχέση με άλλες χρονιές. Ο κ. Αποστόλης, θυμάται ότι με το φορτηγό του παλαιότερα, μετέφερε στα Τρίκαλα και την Καρδίτσα εκατοντάδες βαρέλια, χωρητικότητας από 5 έως 300 κιλά, τα οποία πουλούσε στον δρόμο και γίνονταν ανάρπαστα. Σήμερα, όπως λέει, ο καταναλωτής αγοράζει με δυσκολία τα απολύτως αναγκαία ή επιλέγει τα εισαγόμενα από τη Βουλγαρία, σε πολύ χαμηλότερη τιμή.

«Ζημιά», όπως επισημαίνουν, έχουν υποστεί και λόγω της μειωμένης ζήτησης των μικρών ξύλινων αντικειμένων, καθώς στην αγορά, κυκλοφορούν ανάλογα κινεζικής προέλευσης, τα οποία πωλούνται στο τέταρτο της τιμής, από άλλους εμπόρους. Βεβαίως, τονίζουν ότι τα εισαγόμενα προϊόντα από την Κίνα και τη Βουλγαρία δεν συγκρίνονται στην ποιότητα με τα ξύλινα αντικείμενα, που κατασκευάζονται από τους ίδιους.

Μέχρι το 2010, η Μηλιά ήταν Κοινότητα που με το σχέδιο Καλλικράτης εντάχθηκε στον δήμο Μετσόβου. Εκείνο που όλοι ζητούν, είναι η Πολιτεία να τους στηρίξει. Επισημαίνουν, πως κάνουν μία μεγάλη προσπάθεια να κρατήσουν τη «ζωή» στο ορεινό απομακρυσμένο χωριό τους. Έως σήμερα τα έχουν καταφέρει, αν και σε σχέση με παλιότερες δεκαετίες ο πληθυσμός έχει συρρικνωθεί, από τους 450 στους 260 κατοίκους.

Με επιστολές τους, προς του βουλευτές του Νομού Ιωαννίνων ζητούν να μειωθεί το 23% του ΦΠΑ για τα προϊόντα τους. Διατυπώνουν την έκπληξη τους και αντιδρούν γιατί, αν και ορεινή η περιοχή τους, καλούνται να πληρώσουν 4 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο το ειδικό τέλος ακινήτων.

Θεωρούν αδικία την ένταξη της Μηλιάς στη Γ’ Ζώνη για το επίδομα θέρμανσης, η οποία είναι αναγκαία στα σπίτια τους από τις 15 Σεπτέμβρη έως τα τέλη Μαΐου.

Αίτημά τους είναι, ο δήμος Αθηναίων να τους ξαναδώσει την άδεια παραγωγού-μικροπωλητή για το κέντρο της Αθήνας, η οποία τους αφαιρέθηκε το 1990. Μέχρι τότε, κατέβαιναν από το ορεινό χωριό τους στην Αθήνα και πούλαγαν μόνοι τους σε πάγκους τα προϊόντα τους. Ο πρόεδρος του δημοτικού διαμερίσματος, έχει κάνει αίτημα για την υπόθεση προς τον δήμαρχο Αθηναίων κ. Καμίνη και όπως λέει, πιστεύει ότι η ανταπόκριση θα είναι θετική.

Η Μηλιά στην τοπική βλάχικη διάλεκτο, ονομάζεται Αμέρου. Ο οικισμός με τα πετρόχτιστα σπίτια, έχει χαρακτηριστεί με Προεδρικό Διάταγμα παραδοσιακός. Στο Λαογραφικό Μουσείο του χωριού, παρουσιάζεται η παράδοση της περιοχής, στο βάθος του χρόνου. Φεύγοντας από τη Μηλιά, ανανεώσαμε το ραντεβού μας για την Πρωτοχρονιά, όπου αναβιώνει το έθιμο της μεταμφίεσης και του καρναβαλιού.