Φανατικό χαρακτηρίζουμε τον άνθρωπο, που έχει άμετρο και άκριτο ζήλο, καθώς και υπερβολική προσήλωση σε μια ιδεολογία ή σ΄ένα πρόσωπο ή σε μια ομάδα προσώπων και, χωρίς λογική επεξεργασία των όσων πιστεύει, ταμπουρώνεται αδιάλλακτος και ανυποχώρητος πίσω από αυτά.

Του λείπει η ευθυκρισία και τα βλέπει όλα μ΄ένα στενόκαρδο και στενοκέφαλο πνεύμα.

Δεν πιστεύει στο διάλογο. Μάλλον τον φοβάται κιόλας, γι΄αυτό και τον αποφεύγει.
Για το φανατικό δόγμα είναι το ”ου με πείσεις καν με πείσεις ”.

Είναι ουσιαστικά χειραγωγούμενο άτομο, χωρίς δημιουργική πρωτοβουλία.

Νιώθει μίσος πολλές φορές για όποιον του αντιτίθεται και, προκειμένου να υπερασπιστεί ή να διαδώσει τις ιδέες του, χρησιμοποιεί θεμιτά και αθέμιτα μέσα ή φτάνει και μέχρι το έγκλημα.

Ο φανατικός γίνεται αναξιόπιστος από την ίδια του τη συμπεριφορά, η οποία προδίδει βιαιότητα και μισαλλοδοξία, δογματισμό και υστεροβουλία.

Ιδιαίτερα μ΄ αυτά τα χαρακτηριστικά παρουσιάζονται στις μέρες μας σε πολλές χώρες του κόσμου άτομα με σωβινιστικές ή ρατσιστικές αντιλήψεις, που συσπειρωμένα σε ομάδες δρουν βίαια και εγκληματικά σε βάρος αλλοδαπών ή αλλοθρήσκων.

Και στην πατρίδα μας τον τελευταίο καιρό έχουμε πολλά τέτοια φαινόμενα.

Οι πράξεις και απόψεις αυτών των ατόμων –νεαρών ως επί το πλείστον — είναι επιλήψιμες, καταδικαστέες και αποφευκτέες. Χρειάζονται αυστηρά μέτρα κατά την άποψή μας, που να τους υποχρεώσουν να το συνειδητοποιήσουν αυτό.

Πριν όμως η Ελληνική Πολιτεία ρίξει το λίθο του αναθέματος σ΄αυτά τα παιδιά, ας κάνει την αυτοκριτική της μήπως κι αυτή με την αδυναμία ή την αδιαφορία της και την ανίκανη να παιδαγωγήσει και να σωφρονίσει τους νέους της παιδεία τούς εξώθησε στην ακραία αυτή θεωρία και πράξη.

Όπως και ο καθένας μας χωριστά να αναλογισθούμε και να αναρωτηθούμε τι τα οδήγησε εκεί. Δε μπορεί να ξύπνησαν ” μίαν ωραίαν πρωίαν” κι άρχισαν να φέρονται έτσι.
Κάτι τους έφταιξε και μάλιστα πολύ. Τους αγανάκτησε.

Φοβερός ωστόσο είναι και ο φανατικός στα θρησκευτικά.

Τέτοιοι είναι πολλοί αρχάριοι στην πίστη, επειδή δεν έχουν βιώσει ακόμα αληθινά το Ευαγγέλιο και δεν έχουν αποκτήσει εσωτερική πνευματικότητα. Κατέχουν την πίστη τους μονάχα γνωστικά.

Επίσης φανατικοί χαρακτηρίζονται όσοι έμειναν στον τύπο και στο γράμμα — αν και πολλών χρόνων χριστιανοί — και δεν έφτασαν ποτέ στο πνεύμα και το υγιές περιεχόμενο του χριστιανισμού, όπως και οι Εβραίοι την εποχή της επί γης ζωής του Κυρίου, που εν ονόματι του Νόμου σταύρωσαν το Νομοθέτη Χριστό.

Ο με θρησκευτικό φανατισμό άνθρωπος προσπαθεί πίσω απ΄αυτόν να κρύψει συμπλέγματα κατωτερότητας, εγωισμού, φιλοδοξίας ή και επιθετικότητας.

Έχει πουριτανικές αντιλήψεις. Μόνο υπερβολική δηλαδή ηθική αυστηρότητα.
Ή είναι τυφλά προσκολλημένος στην παράδοση.
Ή επιδιώκει την εξάπλωση της θρησκείας με ύπουλα ή βίαια μέσα, όπως π.χ το Ισλάμ, του οποίου βασικό δόγμα είναι η εξάπλωση της πίστης του ”με τη φωτιά και το ξίφος”.

”Το ξίφος”, έλεγε ο Μωάμεθ, ”είναι το κλειδί για τον ουρανό και την κόλαση. Μια σταγόνα που θα χυθεί για τον Αλλάχ μια νύχτα στο στρατό, είναι χρησιμότερη από δυο μηνών νηστεία και προσευχή…”

Έτσι πολλοί ευσεβείς παρασύρονται σε ακρότητες.

H παγκόσμια ιστορία μαρτυρεί ότι η θρησκευτική μισαλλοδοξία είναι αιτία για πάρα πολλούς θρησκευτικούς πολέμους, εμφύλιους ή εθνικούς, ή και απάνθρωπους διωγμούς, που έγιναν μεταξύ κρατών και λαών.

Η σωτηρία όμως της ψυχής των ανθρώπων, καθώς και η βασιλεία του Θεού, δεν επιβάλλεται με τη βία και τον πειθαναγκασμό.

‘Όποιος θέλει ας με ακολουθήσει…”, λέει ο Χριστό.

Θα έτυχε ωστόσο πολλοί ν΄ακούσουμε το χαρακτηρισμό για συνειδητό χριστιανό: άσ΄τον αυτόν, είναι φανατικός…

Ορισμένοι δε που αγνοούν την ετυμολογική προέλευση της λέξης και το ζηλωτή χριστιανό τον βλέπουν υπερασπιστή των πεποιθήσεών
του μέχρι θανάτου, παραλλάζουν τη φράση αφελώς: άσ΄τον αυτόν, είναι θανατικός…

Είναι όντως έτσι;
Μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος, που μένει αφοσιωμένος στην οικογένειά του, παλεύοντας οποιαδήποτε δυσκολία και με όποια θυσία, είναι φανατικός;

Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε φανατικό τον αξιωματικό που είναι αφοσιωμένος στο καθήκον του, στην πατρίδα του, που πέφτει στη μάχη υπερασπιζόμενος τη σημαία του;

Άλλο τόσο μπορούμε να βάλουμε μαύρη μουτζούρα σ έναν ασυμβίβαστο με την αμαρτία άνθρωπο. Σ΄έναν υπέρμαχο του καλού.
Σ΄έναν που ξεπερνάει τη δική μας μετριότητα σε αγωνιστικότητα για τη δικαιοσύνη, την ειρήνη…

Με μια διευκρίνηση όμως, ότι ο στρατιώτης που φυλάγει την κενή σκηνή του αξιωματικού του μέχρι θανάτου, όσο αυτός πολεμάει στο πεδίο της μάχης, είναι ήρωας και αυτός.
Όταν όμως ο αξιωματικός του σκοτωθεί κι αυτός επιμένει στη φύλαξη της κενής σκηνής του, παρόλο που έξω χαλάει ο κόσμος, νομίζουμε είναι κενή από νόημα και η αφοσίωση αυτή.

Αυτή είναι και η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στο ζωντανό χριστιανό και σ΄αυτόν που είναι κολλημένος στο νεκρό και στείρο γράμμα του Νόμου.

Ο αληθινός χριστιανός έχει και το λάδι και το λαδικό.
Ο φανατικός μόνο το λαδικό. Την προσκόλληση δηλαδή μόνο σε εξωτερικούς τύπους.

Αντίθετα ο υγιής χριστιανός κρατάει τους τύπους. Τις νηστείες π.χ, τις ακολουθίες και τις καθιερωμένες προσευχές της Εκκλησίας, την εγκράτεια, την αυστηρότητα στα ήθη, την υγιή παράδοση και ό,τι θα του ασφαλίσει την καθαρότητα της ψυχής πρώτα και του σώματος ακολούθως, την αγνότητα των ελατηρίων του για κάθε του πράξη, τη σταθερή βούληση για το θέλημα του Θεού κ.ά.

Παράλληλα όμως τον διακρίνει και η ανιδιοτελής και θυσιαστική αγάπη για κάθε άνθρωπο.

Η ανεξιθρησκεία.

Η ταπείνωση και η πραότητα. Η υπομονή.

Η ειρήνη.

Η προσευχή και η ανάταση.

Με λίγα λόγια η ψυχή του είναι δοχείο του Αγίου Πνεύματος. Και γι΄αυτό φέρει τον καρπό Του, που είναι: ”…η αγάπη, η χαρά, η ειρήνη, η μακροθυμία, η καλοσύνη, η αγαθότητα, η πίστη, η πραότητα, η εγκράτεια”( Γαλ. 5,22–23 ).

Τώρα πότε και σε ποιο βαθμό τα πετυχαίνει ο καθένας μας ας τα μελετήσουμε άλλη φορά.
Ύστερα από όλα αυτά νομίζω πως φαίνεται ότι ο φανατισμός είναι παρέκκλιση από την αλήθεια και νοσηρή κατάσταση.

Ωστόσο κάποτε όλοι μας, για λίγο ή πολύ χρονικό διάστημα, περνούμε απ΄αυτό το στάδιο.
Είναι μια νευρωτική κατάσταση την οποία πρέπει να ξεπερνούμε.

Ας το προσέχουμε και ας αγωνιζόμαστε, γιατί ο φανατισμός τυφλώνει, και αυτός που τον φιλοξενεί πολύ δύσκολα το συνειδητοποιεί.

Οδηγείται έτσι ο άνθρωπος ευκολότερα στην υστερία παρά στην ταπείνωση και στην αυτογνωσία.

Ας προσευχόμαστε γι΄αυτό, να μας φωτίζει και ο Θεός, και ας μας κατευθύνει κι ένας πνευματικός.
Και τότε ο Θεός δεν αφήνει.

Αμήν. Γένοιτο.

Ζιώγα Κατερίνα
Εκπαιδευτικός